الف: استخاره به قرآن در چه مواقعی باید صورت گیرد؟ ب: آیا حتما باید به جواب استخاره عمل کرد؟ ج: امروزه در برخی از سایتها استخاره به صورت اینترنتی انجام می گیرد، آیا این گونه استخاره ها درست است؟ د: آیا برای ازدواج می توان استخاره کرد؟
پاسخ به سوالات شما درباره استخاره را در چند بند تقدیم می کنیم.
1- هر چند رعایت ساعت مناسب برای استخاره خوب و به جا است ولی امری الزامی نیست و در هر زمانی که نیاز به استخاره است می توان این کار را انجام داد .
2- از نظر شرعی عمل به استخاره واجب نیست و شرعا موظف نیستیم بر اساس آن عمل نماییم . ولی در عین حال وقتی انسان با خداوند مشورت می کند و خیر و صلاح خود را از خدا درخواست می کند آن هم در مورد کار و برنامه ای که با فکر و ومشورت نتوانسته به نتیجه برسد و مصلحت خود رادر مورد این کار بیابد و تشخیص دهد بهتر است به آن متعهد و ملتزم باشد و اگر جز این باشد واقعا با خداوند مشورت نکرده و صلاح و خیر خود را از او نخواسته است . در برخی موارد که نتیجه استخاره ای مشخص می شود ممکن است موضوع آن فورا و یا با کمی فاصله تغییر کند در این گونه موارد می توان دوباره استخاره کرد.
3- در صورتی که می دانید سایت های استخاره مربوط به عالمی است که در آشنایی به قرآن کریم و استخاره شهرت دارد, مانعی ندارد و در غیر این صورت به خصوص هنگامی که جنبه انتفاعی داشته باشد, مورد تایید و اطمینان نیست.
4- در امر ازدواج برخی از مردم در همان آغاز راه و خواستگاری استخاره می کنند, این روش درست نیست. استخاره براى رفع تحیر و سرگردانى است و براى امر خیرى چون ازدواج استخاره شرط نیست بلكه تحقیق، توافق و هم كفو بودن لازم است ، (استفتا از دفتر مقام معظم رهبرى). بلى، پس از تحقیق اگر باز هم به نتیجه نرسیدید و تحیر باقى بود، استخاره مانعى ندارد.
توضیح بیشتر:
استخاره براى رفع تحیر و سرگردانى است و براى امر خیرى چون ازدواج استخاره شرط نیست بلكه تحقیق، توافق و هم كفو بودن لازم است ، (استفتا از دفتر مقام معظم رهبرى). بلى، پس از تحقیق اگر باز هم به نتیجه نرسیدید و تحیر باقى بود، استخاره مانعى ندارد.
مراحل تصمیم گیری و انتخاب:
انسان موجودی دارای عقل و اختیار است و برای تصمیم گیری خود بهتر است به صورت یك اصل از آگاهی خود و اطرافیان خود با مشورت استفاده كند و برای انتخاب هایش تحقیق و مشورت و تعقل را اصل قرار دهد. قرآن كریم هم می گوید: وشاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوكل علی الله. مشورت كنید و سپس با توكل به خداوند دست به انتخاب و تصمیم گیری بزنید، ولی گاهی از مواقع با تمام دقتی كه انسان به خرج می دهد و مشورت و تحقیق می كند، باز دچار حیرت می شود و نمی تواند تصمیم بگیرد, در این موارد استخاره و طلب خیر از خداوند بسیار راهگشا است و برای تصمیم گیری به انسان كمك فراوان می كند كه مورد تایید روایات اسلامی نیز هست. در صورتی كه منظور شما از مشورت با خداوند، تفال و پی بردن به عاقبت كارها توسط قرآن است، این كار در روایات نهی شده است.
براى روشن شدن مسئله توجه شما را به نكاتى جلب مى نمائیم.
ما در انجام كارهاى خود بویژه كارهایى كه از اهمیت ویژه اى برخوردارند مانند ازدواج بهترین راه استفاده از نیروى عقل و اندیشه است كه خداوند در ما بودیعه گذارده باید استفاده كنیم براى اینكه در بكارگیرى نیروى عقل و اندیشه دچار لغزش نشویم باید با موازین شرعى و معیارهاى دینى آشنا باشیم و در صورت آشنا نبودن مسئله را با كارشناسان دینى در میان بگذاریم و نظر شارع را از آنها پیرامون مسئله اى كه با آن درگیر هستیم سؤال كنیم علاوه بر به كارگیرى نیروى عقل و اندیشه و در نظر گرفتن معیارها و ارزش هاى دینى باید در اطراف آن موضوع قدرى مطالعه نیز داشته باشیم مثلاً در امر ازدواج كه از تصمیم گیری های مهم زندگی است، مطالعه ى بعضى از كتابهایى كه در مورد انتخاب همسر و معیارهاى صحیح ازدواج رهنمودهایى را جمع آورى كرده اند.
بعد از طى مراحلی كه بیان شد نوبت مى رسد به استفاده كردن از عقل و اندیشه و تجارب و اطلاعات افراد مجرب و كارشناس بعبارت دیگر باید با افراد كارشناس مشورت كنیم. اگر ما در انجام كارهاى خود مراحلی كه بیان شد طى كنیم معمولاً در بیشتر مسائل به یك نتیجه ى اطمینان آور مى رسیم و مى توانیم با توكل به خداوند و استمداد از او كار خود را شروع كنیم و نیازى به استخاره كردن و تفأل زدن نیست زیرا ما هم از عقل و هم از معیارهاى دینى و هم از نظر كارشناسى افراد مطلع و مجرّب استفاده كرده ایم و همه ى آنها اتفاق نظر داشته اند كه انجام این كار به صلاح شما هست پس انجام بده یا به صلاح شما نیست پس انجام نده. گاهى اوقات ممكن است ما علیرغم اینكه همه ى راههاى ممكن را رفته ایم باز هم دچار تردید هستیم و اطمینان لازم را براى انجام آن كار یا ترك آن بدست نیاورده ایم در اینجا استخاره مى كنیم یعنى از خداوند طلب خیر مى كنیم در واقع نقش استخاره در اینجا اینست كه از نظر روانى یك حالتى را در ما ایجاد مى كند كه كار را با یك جدیت و اطمینان بیشترى انجام مى دهیم یا اینكه اگر انجام آن به صلاح ما نیست با اطمینان بیشتر آنرا رد مى كنیم و دیگر دچار وسوسه هاى فكرى كه اى كاش این كار را انجام نداده بودم یا انجام داده بودم نمى شویم. زیرا همه ى راه هایى كه ممكن است رفته ایم و همه ى آنها اتفاق نظر بر این دارند كه مثلاً فلان كار را انجام بده.
حالا اگر ما آن كار را انجام دادیم و احتمالاً با مشكلاتى مواجه شدیم دیگر خودمان را سرزنش نمى كنیم كه چرا من این كار را انجام دادم اى كاش انجام نداده بودم و بالعكس بنابراین: «اولاً در همه ى كارها نیازى به استخاره نیست ثانیا استخاره حكم نیست بلكه یك راهى است راى اینكه اطمینان ما را به انجام كارى بیشترى مى كند یا اطمینان ما را به ترك كارى افزایش مى دهد البته به شرط اینكه ما اعتقاد به استخاره داشته باشیم. اگر اعتقاد به استخاره نداریم لزومى هم ندارد در كار خود استخاره كنیم بلكه همان راهى كه به آن اشاره شد یعنى استفاده از عقل و شرع و نظر مشورتى كارشناسان و توكل به خداوند متعال، سپس به صورت جدى اقدام كردن.
تصمیم گیری با استخاره:
استخاره به معناى طلب خیر از خداوند متعال در روایات ما بسیار سفارش شده است، و ائمه اطهار سلام الله علیهم شیعیان را ترغیب بسیارى فرموده اند كه كارهاى خود را بر اساس استخاره انجام دهند. ما در اینجا تنها دو روایت را نقل مى كنیم:
جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام عَنْ أَبِیهِ «علیه السلام» قَالَ: كُنَّا نَتَعَلَّمُ الِاسْتِخَارة كَمَا نَتَعَلَّمُ السُّورَه مِنَ الْقُرْآنِ(1)
امام صادق از پدرش امام باقر «علیهما السلام» نقل مى كنند كه فرمودند: ما استخاره را آموزش مى دهیم همانگونه كه سوره قرآن را آموزش مى دهیم.
روایت دوم تصریح دارد كه پس از طلب خیر از خداوند متعال، هر اتفاقى كه براى استخاره كننده بیافتد، مى بایست از آن راضى باشد.
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ «علیه السلام» قَالَ: كُنَّا نَتَعَلَّمُ الِاسْتِخَارَةَ كَمَا نَتَعَلَّمُ السُّورَةَ مِنَ الْقُرْآنِ ثُمَّ قَالَ مَا أُبَالِی إِذَا اسْتَخَرْتُ اللَّهَ عَلَى أَی جَنْبِی وَقَعْتُ(2)
امام صادق «علیه السلام» مى فرمایند: ما استخاره را آموزش مى دهیم همانگونه كه سوره قرآن را آموزش مى دهیم. سپس فرمودند: آنگاه كه استخاره كردم، باكى ندارم كه چه بر من واقع مى شود.
دلیل این امر را بایست در این نكته جستجو كرد كه استخاره كننده خود را به خدا سپرده است و خداوند متعال نیز به خیر او آگاه تر است، بنابراین در صورت عمل بر اساس استخاره، هر اتفاقى كه بیافتد، بایست ایمان داشته باشد كه خیر او در آن بوده است.
بنابراین رعایت نكات زیر ضروررى است:
1 - استخاره هیچگاه جاى اندیشه و مشورت را نمى گیرد. بلكه استخاره پس از اندیشه و مشورت است. یعنى ما هر كارى را كه مى خواهیم انجام بدهیم، ابتداء باید پیرامون آن اندیشه كنیم و سود و زیان آن را بسنجیم و در مرحله دوم با كسانى كه در آن موضوع صاحب نظر هستند، مشورت كنیم و آنگاه یكى از دعاهایى كه در استخاره وارد شده است، تلاوت كنیم و اگر تحیر ما برطرف نشد، با قرآن استخاره كنیم.
2 - در مقابل اینكه خواندن دعاى استخاره براى هر كارى توصیه شده است، زیرا خیر ما به دستان خداوند متعال است و ما در هر كارى باید از خداوند خیر خود را بخواهیم. استخاره با قرآن نباید به صورت عادت و روش دائمى دربیاید و جایگزین اندیشه و مشورت و تحقیق شود.
3 - چنانكه در انجام واجبات و ترك محرمات، استخاره نباید كرد، در كارهایى كه عقل آنها را تأیید مى كند و همه شواهد و قرائن به خوبى آن گواهى مى دهند، نیز نباید استخاره با قرآن كرد. بله خواندن دعاهاى استخاره در این موارد نیز مناسب است و توصیه شده است. زیرا در دعا، ما خود و كار خود را به خداوند متعال مى سپاریم و خیر خود را از خداوند متعال درخواست مى كنیم.
4 - باید توجه داشت كه استخاره به معناى طلب خیر از خداوند متعال است، اما تفأل به معناى فهم عاقبت كارهاست. به این دلیل در روایتى از تفأل زدن به قرآن نهى شده است:
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ «علیه السلام» قَالَ: لَا تَتَفَأَّلْ بِالْقُرْآنِ(3) امام صادق «علیه السلام» مى فرمایند: به قرآن تفأل نزنید.
دلیل این امر در این نكته نهفته است كه فهم عاقبت امور و استنباط آن تنها بر اهلش میسر است و هر كسى نمى تواند از قرآن به چنین استنباطى برسد. زیرا اگرچه استنباط عاقبت از آیات قرآن براى كسى كه اهلش باشد امكان دارد، اما همه كس را بدان راه نیست. پس اكثریت مردم در همان حد استخاره با قرآن باید توقف كنند و اهل معرفت مى توانند به عواقب امور نیز پى ببرند. بنابراین ما حق نداریم در استخاره با قرآن به دنبال فهم عاقبت امور و كارها باشیم و تنها باید خیر خود را از خداوند متعال درخواست كنیم.
5-در استخاره از قرآن باید از بزرگان و عالمان دینی آشنا با قرآن كمك گرفت و آنچه از مستحبات و آداب استخاره گفته شد، وظیفه همان عالمی است كه استخاره می كند و كسی كه برایش استخاره می شود، تنها باید نیت داشته باشد كه اگر مثلا خوب آمد فلان كار را انجام خواهم داد.
--------------
پی نوشت ها:
1) وسائل الشیعة، ج: 8، ص: 66
2) همان
3) وسائل الشیعة ج : 6 ص :23

---------------------------------------
منبع: پرسمان دانشجویی اخلاق وعرفان