مداحی مذهبی ترین آهنگ موزونی است که توانسته جایگاه ویژه ای در جامعه پیدا کند، درعین حال آسیب پذیرترین سبک در خواندن اشعار و مرثیه نیز محسوب می شود.

این روزها همزمان با برپایی جلسات هیات ها و روضه ها، در فضای مجازی کلیپ هایی از برخی مداحی ها دست به دست می شود که زیبنده ذاکرین اهل بیت نیست. اشعار کپی شده از ترانه های مبتذل یا اشعاری سخیف و نازل که محتوایی ندارند و تنها شور و هیجان ایجاد می کنند؛ چیزی که به عنوان یک چالش و آسیب شناسی دینی محسوب می شود، زیرا نه تنها  در این جلسات  مداحی هیچ معرفت و شناختی ایجاد نمی شود، حتی برعکس باعث  سطحی وعوامانه شدن  آموزه های مهم دینی هم می شود و این یک هشدار جدی است که نباید از کنار آن ساده  گذشت.

البته قصد نداریم تا مداحان و ذاكران  را زیر سئوال ببریم، بلكه منظور بدعت ها و سبك هایی است كه اخیرا رواج یافته  و با عدول از استانداردها و خط  قرمزهای موجود نوعی هنجارشكنی در این زمینه ایجاد کرده است. درست است تنها بخش کمی از مداحان هستند كه به  دلیل كمی سواد، نداشتن بینش سیاسی- اجتماعی و غلیان شدید احساسات باعث شده اند تا ابزار سودجویان معاند اسلام  قرارگیرند و عملكرد ایشان را به كل ذاكران اهل بیت  در آیین تشیع نسبت می دهند.

شاعری تعریف می كرد، یك بار شعری را كه دارای بار معنایی قوی  و اصول كامل ادبی و عروضی بود را به یكی از مداحان معروف دادم، تا نگاهی به شعر كرد گفت: وزن این شعر اشكال دارد گفتم: كجای آن  گفت: ببین آخر این شعر نباید این جور تمام شود فهمیدم منظورش قافیه است خواستم  برایش توضیح دهم گفت: برو پیش  فلان شاعر تا اصول  شعر گفتن را یادت بدهد من كه در اغلب جلسات ادبی و شب شعر شركت كرده بودم و تقریبا روی شعرای شهر شناخت داشتم نه تنها آن شاعر را ندیده بودم، بلكه فهمیدم آن  مداح محترم چیزی از شعر هم نمی داند.

به طور خلاصه هرچه اهمیت برگزاری آیینی دینی بیشتر شود، اهمیت مجریان آن هم  زیادتر می شود. حال وقتی بحث از مداحی به میان آید به تقویت جایگاه آنها مربوط  می شود چنانچه مداحان در شرایط خاص به صورت ستاره های عامه پسند هیات ها درمی آیند كه از یك طرف افرادی آیینی شده را  نمایندگی می كنند و از طرفی دیگر نقش الگو و لیدر را  برای مریدان خود ایفا می كنند؛ هرچند در اكثر اوقات این چهره ها در مسیر تقویت فرهنگ رسمی و دینی قرارمی گیرند اما در مواردی كه بیش از اندازه در هیات ها به مداحی توجه می شود تا آنجا که وسیله خود هدف می شود ( درحالی که  مداحی وسیله ای است برای شناخت اهل بیت) طوری که هنگام برپایی مراسم دینی شاهد بروز و ظهور باز نمودهای  از فرهنگ عامه پسند می شویم.  حضور گسترده  افرادی كه خود را از دایره شمول  آیین های  رسمی دینی خارج كرده و ساختارشكنی  می كنند، تحول مداحی ها و تشابه آن به اجراهای اركسترال پاپ، راك و... از جمله  نمودهای این پدیده است.

بنابراین با توجه به اینکه مدیحه سرایی اهل بیت از مشخصه های بارز و عمومی دینی است که در همه هیات ها  وجود داشته و دارد، توجه به چگونگی و صیروریت آن  اصلی مهم  و اساسی است و نباید از منظر نگاه  کارشناسان دینی و فرهنگی دور بماند زیرا هرگونه اهمال ورزی و کم توجهی در این  خصوص، به بدنه و حتی محتوای دین آسیب جدی وارد می کند، چراكه مداحان پل ارتباطی بین معصومین و مخاطبان هستند برای همین باید در اوج جلسات شورانگیزی خود به طرح فضیلت های ائمه هم بپردازند. مداحان  قدرت اثرگذاری بالایی دارند و گاهی این تاثیرگذاری  به حدی است كه باعث تحول انسان می شوند. رهبر معظم انقلاب ضمن انتقاد از هیجان های کاذبی که در بستر برخی هیئات به آن دامن زده می شود، به مداحان توصیه کرده اند که اجرای خود را طوری تنظیم کنند که منجر به پروش انسان های کار آمد شود: «شما می توانید با یک اجرای عالی، هنرمندانه و پُرمغز، اینها را تبدیل کنید به انسان های کارآمدی که با عزم جزم بروند دنبال کار، می توانید هم تبدیل کنید به آدم های بی‌خیال، بی‌فکر، ناامید و از لحاظ معنوی تهیدست؛ این کار را هم می شود کرد. شما از این فرصت استفاده کنید و آن شق اول را انتخاب کنید.»

از آنجا که مداحی مذهبی ترین آهنگ موزونی است و توانسته جایگاه ویژه ای در جامعه پیدا کند، درعین حال آسیب پذیرترین  سبک در خواندن اشعار و مرثیه نیز محسوب می شود زیرا نوای مداحی و نوحه خوانی همان طورکه می تواند سازنده  ومثبت باشد و با تکرار وقایع مذهبی و عاشوری عبرت سازی کند، متقابلا هم می تواند موجب ترویج  خرافه و منجر به خرافه پرستی شود.

در واقع فردی كه كسوت مدح و ثنای اهل بیت را  به تن می كند و با نام مداح اهل بیت شناخته می شود باید آثار هنری معتبر كه در متون ادبیات فارسی دراین زمینه وجود دارد  را بشناسد و آثاری همچون: گنجینه الاسرارعمان سامانی، تركیب بند محتشم كاشانی، غزلیات صائب و... را مطالعه كند. البته قبول داریم  که مداح باید شرایط زمانی را هم در نشر داشته باشد  و اینکه  مخاطب امروز مانند گذشته صبر، حوصله و شناخت را ندارد به همین خاطر هنر مداح است  تا با چاشنی نوآوری و خلاقیت  کار کند  تا مخاطبان نسل امروز نیزبا اشتیاق فیض ببرند به شرطی که  این نوآوری در مسیر ابتذال نیفتد.

 ‌متاسفانه گاه دیده شده برخی مداحان  از سبک و یا عین  ترانه های  خواننده های مبتذل قبل از انقلاب تقلید می کنند و در دستگاه عزاداری امام حسین  می خوانند به طوری که هرکس ترانه های قبل از انقلاب را  گوش داده باشد بلافاصله در ذهن  نسخه اصلی را زمزمه می کند و این در شان و جایگاه  مداح  اهل بیت  نیست. مقام معظم رهبری دراین باره خطاب به مداحان فرمودند: «علمای قدیم مقید بودند كه چند شاعر همراه شان باشند تا این معارفی را كه  بلدند به این شعرا یاد بدهند و از طبع شعرا استفاده كنند. بعد می فرمودند شما چرا این كار را نمی كنید؟ شما باید در اطراف تان چند هنرمند باشد، یعنی  بركت دارد حتی برای یك عالم.»

نباید فراموش کرد ذاكرین اهل بیت پرچم داران  تعمیق  معرفت ائمه  معصومین هستند كه باعث ترویج محبت ایشان در قلوب می گردند و حق بزرگی بر گردن همه دارند، به واقع  روشن نگه داشتن آتش عشق به اهل بیت از جانب این طیف بوده است به همین خاطر می بایست خود را در قبال دستگاه  امام حسین مسئول بدانند مداحی که بدون مطالعه صرفا از روی صدای خوش وارد هیات می شود و کم کم  مرید پیدا می کند باید از جایگاهی که کسب کرده بترسد. مداحی بدون مطالعه و تحقیق، ترسناک  می شود؛ چراکه مداح خواه ناخواه به یک رسانه  تبدیل می شود  رسانه ای که اگر اشتباهی داشته باشد ممکن است عواقب بدی در جامعه و باورهای دینی ایجاد کند.

  این روزها  دیگرمداحی تنها به یک جمع چند ده یا چند صد نفر خلاصه نمی شود. فیلم، صوت  و تصاویر یک جلسه کوچک می تواند در دنیا مانند بمب بزرگ عمل کند بمب هایی که با اهداف و نیات دشمن بیشتر جنبه تخریبی پیدا می کنند تا آن که رسانه اهل بیت باشند.

 مداحان باید مراقب باشند  گرفتار چشم و هم چشمی و به هر ترتیب برتر بودن نشوند. هرچند ابتکار و نوآوری بسیار مهم و اثرگذار است اما مداحان باید به علما  و صلحا  وصل باشند  تا خدای ناکرده ابتکاراتشان به بدعت  تبدیل نشود؛ در زمانی که دشمن برای تخریب مداحان در جامعه از هر حربه ای استفاده می کند کار مداحان  حساس تر می شود، زیرا قدرت این قشر اثرگذار را در جامعه شیعی دیده است  و در واقعه ای همچون نه دی ضرب شصت مداحان دلسوز انقلابی را در مقابل فتنه گران چشیده است حال مداحان باید بیشتر از قبل مراقب جایگاه، حرکات و فعالیت های خود باشند چراکه به تحربه باید آموخته باشند وقتی مداحی اشتباه می کند دشمن به سرعت و با حیله گری آن خطا را  به  کل جامعه مداحان و بالاتر از آن دستگاه امام حسین نسبت می دهد پس برای حفط حرمت این جایگاه باید کوشید و مراقبت کرد.

                                                                   ₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪

تهیه و تنظیم : معصومه طاهری/فرهنگ نیـــوز