پرتو سوم: مقام خضوع و عبادت
هدف از خلقت جن و انس به دلالت «وَ ما خلقتُ الْجِنَّ وَ الانسَ اِلاَّ لِیعبدونَ؛(32) و جن و انس را نیافریدم مگر براى پرستش.» همانا عبادت و بندگى پروردگار است که جز با شناخت و معرفت الهى میسور نمى  باشد. امام حسین (علیه السلام) در این باره مى فرماید:
«ایُّهَا النَّاسُ اِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِکْرُهُ ما خَلَقَ الْعِبَادَ اِلاَّ لِیَعرِفُوهُ فَاِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَاِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنُوا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَنْ سِوَاهُ؛(33)
اى مردم! به درستى که خداوند متعال بندگان را نیافرید، مگر براى آنکه او را بشناسند. پس هنگامى که او را شناختند، پرستشش مى  کنند و هنگامى که او را پرستش کردند، با پرستش او از عبادت غیرش بى نیاز مى  شوند.»
چنین عبادتى است که حقیقت و ذاتش به بیان «العبودیةُ جوهرةٌ کُنْهُهَا الرُّبُوبِیَةُ»(34) ربوبیت حق است و آن گاه که بنده اى در محضر خداى رحمان عارفانه قیام مى نماید و خاشعانه به رکوع مى رود و عاشقانه به سجده مى افتد، زیبنده ترین لحظه حیات و زمینه تجلى کامل ترین نقش انسانى بر صحیفه هستى را فراهم مى نماید. امام خمینى (سلام الله علیها) مى فرماید: «میزان در کمال انسانیت و حقیقت آن، عروج به معراج حقیقى و صعود به اوج کمال و وصول به باب الله با مرقات نماز است.»(35)
عبادت و ذکر ربّ العالمین، خروج از وادى غفلت و بى  توجهى، و ورود به جنت المأواى قرب الهى است که و چشیدن از شهد شیرین انس با حق را به دلالت «یا مَنْ ذِکرُهُ حُلْو»(36) ثمر مى دهد؛ شهد گوارایى که شفا بخش دلهاى بیمار و جلا دهنده قلوب تیره و مایه بصیرت و آگاهى مى باشد؛ چنان که مولاى متقیان، على (علیه السلام) فرموده  اند:
«اِنَّ الله جَعَلَ الذِّکْرَ جِلاَءً لِلقُلوبِ، تَسْمَعُ بِهِ بَعْدَ الْوَقْرَةِ وَ تُبْصِرُ بِهِ بعْدَ الْعَشْوَةِ و تَنْقادُ بِهِ بَعْدَ المُعَانَدَةِ؛(37)
همانا خداوند سبحان و متعال، ذکر خود را صفا و جلاى دلها قرار داده که پس از سنگینى، شنوا و پس از شب کورى بینا و پس از سرکشى رام و مطیع گردند.»
عبادت مریم سلام الله علیها
در ماجراى درس  آموز دختر عمران، پس از نوید فرشتگان مبنى بر گزینش و اصطفاى مریم (سلام الله علیها) از سوى خداوند متعال، طنین هدایت بخش ملائکه این گونه در رواق دل او پیچید که
«یَا مریمُ اقْنُتِى لِرَبِّکِ وَ اسْجُدِى وَ ارْکَعِى مَعَ الرَّاکعِینَ؛(38) اى مریم براى پروردگار خود خضوع کن و سجده بجا بیاور و با رکوع کنندگان رکوع نما.»
از این رو، آن مخدّره آنچنان غرق در عبادت و بندگى رب العالمین و خدمت خاضعانه در خانه خدا، بیت المقدس گردید که حریم خلوتیان ملکوت و مأواى عرشیان جبروت را به رایحه مناجات روحانى خود معطر نمود و منظر فرشتگان الهى را به تلألؤ جمال خویش منوّر ساخت. امام محمد باقر (علیه السلام) درباره آن حضرت مى  فرماید:
«کانتْ اَجْمَلُ النِّسَاءِ فَکَانتْ تُصَلّى وَ یَضى ءُ الْمِحْرَابَ لِنُورِهَا؛(39) [مریم] از زیباترین زنان بود، پس نماز مى خواند و محراب را با نور خویش  روشنایى مى بخشید.»
و به گفته ابن عباس «هنگامى که نه ساله شد، روزها را روزه مى گرفت و شبها را به عبادت مى پرداخت و چنان در پرهیزگارى و معرفت رب پیش رفت که از احبار و دانشمندان پارساى آن زمان نیز پیشى گرفت.»(40) عبارت «اِنِّى نَذَرْتُ لِلرَّحمَنِ صَوْماً»(41) نیز بیانگر  صفحه اى از قاموس عبودیت و بندگى خالصانه وى به ساحت مقدس خداى رحمان مى باشد.
رزق در محراب:
به گونه اى است که در عنفوان جوانى شایستگى آن را دارد تا در محراب خویش از عبادت عارفانه، وجد و حال عاشقانه و طعام روح بخش بهشتى برخوردار باشد و در وجود مربّى و کفیل الهى خویش، زکریاى نبى (علیه السلام) آن چنان تأثیر بگذارد که او نیز در محضر ربوبى دست به دعا بر دارد و ذریّه اى طیّب را از خداوند درخواست نماید:
«کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیهَا زَکَریَّا الِْمحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقاً قَالَ یَا مَریمُ اَنَّى لَکِ هذَا قَالت هُوَ مِنْ عِنْد اللَّه اِنَّ اللَّه یَرْزُقُ مَن یَشَاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ، هُنَالِکَ دَعَا زکریَّا رَبَّهُ قَال ربِّ هَبْ لى مِنْ لَدُنْکَ ذُرَّیةً طَیِّبَةً اِنّکَ سمیعُ الدُّعَاء؛(42)
هر زمان زکریا وارد محراب او مى  شد، رزقى در نزد او مى  دید. از او پرسید: اى مریم! این را از کجا آورده  اى؟ گفت: این از ناحیه خداست. خداوند هر کس را بخواهد بى حساب روزى مى دهد. در آن هنگام، زکریا پروردگار خویش را خواند و عرض کرد: پروردگارا! از ناحیه خود فرزند پاکیزه  اى به من عطا فرما که تو شنونده دعایى.»
جواب مریم پس از دفن:
و آن گاه که روح مطهر مریم عذرا (سلام الله علیها) به ملکوت اعلا پر کشید و از دنیا مفارقت نمود، میل و اشتیاق خویش را براى بازگشت به دنیا، تنها براى عبادت خاضعانه حضرت ربّ ابراز نمود:
«فِى حدیثِ وَفاةِ مریمَ اِنَّ عیسى (علیه السلام) نَادَاهَا بَعدَ ما دُفِنَتْ فَقالَ یَا اُمَّاهُ هَلْ تُریدینَ اَنْ تَرجِعِى اِلَى الدُّنیَا قالَتْ نَعَمْ لاُصَلِّى لِلهِ فِى لَیْلَةٍ شَدِیدَةِ الْبَردِ وَ اَصُومَ یَوماً شَدِیدَ الْحَرِّ یَا بُنَىَّ فَاِنَّ الطَّریقَ مَخوُفٌ؛(43)
در حدیث وفات مریم (سلام الله علیها) آمده است که عیسى (علیه السلام) او را بعد از دفنش صدا کرد و گفت: اى مادر! آیا مى  خواهى که به دنیا باز گردى؟ جواب داد: آرى! براى آنکه در شبهاى خیلى سرد براى خدا نماز بخوانم و در روزهاى خیلى گرم روزه بگیرم. اى پسرم! همانا راه، ترسناک است.»
عبادت کریمه:
عبادت و راز و نیاز توأم با عشق و معرفت حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) نیز از نجواهاى پرسوز و گداز شبانگاهى و تسبیح و نماز سرشار از خشوع هفده روزه اى هویداست که در واپسین روزهاى عمر شریفش در قم با آنها قرین بود و پیوسته با سرشک دیده از جام عنایت الهى پیمانه فیض برمى  گرفت؛ ایام کوتاهى که خود نشانگر یک عمر عبودیت و انس عاشقانه با معبود خویش و دل بریدن از ماسواى اوست که «دَلیلُ الْحُبِّ ایثارُ الَْمحْبُوبِ عَلى ما سِواهُ؛(44) علامت عشق گزینش محبوب بر ماسواى اوست.»
مکان عبادت :
مکان عبادت این طاووس زیبا روى فردوس برین که هنوز به اشراق مناجات آن خاتون منوّر مى  باشد، روضه اى است از رضوان با طراوت الهى و معروف به «بیت النور»؛ عبادتگاهى که در واقع، منزل موسى بن خزرج، میزبان آن کریمه آل طه (سلام الله علیها) بوده است و هم اکنون روشنایى بخش دلهاى شیفتگان اهل بیت (علیهم السلام) و هدایت بخش دوستداران ولایت مى  باشد. بر سر در این جایگاه مقدس، دو بیت ذیل جلوه مى  نماید:
شده بنیاد این کاخ منوّر                       به پاس دختر موسى بن جعفر
عبادتگاه معصومه است اینجا                کز اینجا قم شرافت یافت دیگر(45)

----------------------
پی نوشتها:
 32 . سوره ذاریات: 51، آیه 57.
33 . علل الشرائع، ج 1، ص 9، ح 1.
34 . مصباح الشریعه، باب 100.
35 . سر الصلوة، ص 6.
36 . مفاتیح الجنان، دعاى جوشن کبیر، بند 48.
37 . نهج البلاغة، خطبه 213.
38 . سوره آل عمران: 3، آیه 43.
39 . تفسیر العیاشى، ج 1، ص 170.
40 . مجمع البیان، ج 2، ص 436.
41 . سوره مریم: 19، آیه 26.
42 . سوره آل عمران: 3، آیه 37 و 38.
43 . مستدرک الوسائل، ج 7، ص 506، ح 8759.
44 . مصباح الشریعة، ب 56.
45 . فاطمة بنت موسى بن جعفر، ص 141.