هرچند در سپهر سیاسی ایران، کار تشکیلاتی و حزبی حرفه ای به معنای واقعی آن جای خود را پیدا نکرده، اما نسل جوان ایران نشان داده که گرایش بیشتری به سمت کار تشکیلاتی واقعی دارد.
بدیهی است که گروه های سیاسی و اجتماعی با توجه به افراد شکل دهنده، موقعیت و اهدافشان متفاوتند و مشخصا به این نکات به عنوان اصول لایتغیر و قطعی نمی توان برای همه گروه ها نگاه کرد. این نکات را می توان گزیده و خلاصه شدهٔ تجربه فعالیت نگارنده در گروه های مختلف دانست.
منظور از تشکیلات در اینجا می تواند انجمن اسلامی یک دانشگاه باشد، می تواند یک گروه غیر رسمی سیاسی باشد، می تواند یک حزب بزرگ باشد، می تواند یک کمیته ذیل یک حزب باشد و یا هر گروهی که بنا دارد طی سازوکار تیمی مدرن برنامه های خود را به اجرا بگذارد.
در همین رابطه این نوشتار قصد دارد که به دور از تفصیل و زیاده گویی نکاتی را برای کار تشکیلاتی بهتر بیان کند که شاید برای فعالین اجتماعی و سیاسی کم تجربه تر مفید باشد. این نکات در ادامه ذکر می شوند:
۱- مسوولیت پذیری داشته باشید. اگر سرتان رفت قولتان نرود. اگر در داشتن توان انجام کاری یا وظیفه ای شک دارید، مسوولیت آن کار را قبول نکنید. اما اگر مسوولیتی قبول کردید به نحو احسن آن را انجام دهید.
۲- عدم تناقض در حرف و عمل. برای خودتان در تشکیلات اعتبار کلامی به دست بیاورید. آنچه در تئوری بیان می کنید با آنچه در عمل انجام می دهید تناقض نداشته باشد.
۳- از برنامه های مصوب و ابلاغی پیروی کنید. برای پیشبرد برنامه های تشکیلات مجدانه تلاش کنید. حتی اگر کاری خارج از مسوولی اما در توانتان بود انجام دهید. یادتان باشد که پیشرفت تشکیلات و پیشرفت شما به هم گره خورده است.
۴- از دروغ گویی به شدت حذر کنید. در بازی سیاسی، بلوف زدن از ابزار های مجاز به حساب می آید اما این ابزار برای خارج از تشکیلات است. در روابط درون تشکیلاتی از دروغگویی به شدت حذر کنید.
۵- از خود محوری پرهیز کنید. حس برتری جویی چیز بدی نیست اما باید در مسیر صحیح بیافتد. حس برتری جویی را در رقابت های مثبت و سالم تشکیلاتی برای بهتر انجام دادن وظایف تشکیلاتی خود به کار گیرید. خود رای و خودپرست نباشید.
۶- دو دسته از اعضا احترامشان واجب است. اعضای باسابقه و اعضای پر مسوولیت. احترام این دو دسته از افراد را درون تشکیلات بصورت ویژه نگاه دارید. در هر صورت رعایت ادب تشکیلاتی و دقت در نحوهٔ رفتار با دیگر اعضای تشکیلات را مدنظر داشته باشید.
۷- در مورد مسائل گوناگون جاری خودتان به دنبال اخبار و اطلاعات جدید باشید. منتظر نباشید که اطلاعات فقط از طریق تشکیلات به شما برسد. خودتان را به لحاظ اطلاعاتی و خبری به روز نگه دارید.
۸- سیاست میدان احساسات و هیجان نیست. در مواقع خاص و وقایع غیر منتظره باید بتوانید خونسردی خودتان را حفظ کنید و نه احساسی بلکه عقلانی تصمیم بگیرید. در فعالیت های غیر تشکیلاتیتان هر چقدر می خواهید آدم احساساتی ای باشید اما در کار تشکیلاتی احساسات در بیشتر مواقع سم است.
۹- یک نیروی تشکیلاتی بی کار نمی ماند. هر وقت مسوولیت هایش اندک یا کار هایش رو به پایان باشد خودش به دنبال کسب وظیفه و کار جدید از تشکیلات می رود و نباید منتظر بماند که تشکیلات دنبال او بیاید تا وظیفه ای به او دهد.
۱۰- نفس کار گروهی چشم پوشی از برخی اهداف شخصی برای تشکیل گروه جهت بیشتر کردن احتمال تحقق اهداف مشترک است. بنابراین یادمان باشد در کار تشکیلاتی منافع جمعی بر منافع فردی ارجحیت دارد. جایی که منافع شخصی با منافع جمعی در تعارض قرار گرفت نمی توانیم موقتا از تقید به مصوبات جمعی خارج شویم.
۱۱- همواره به رشد دانش پایه سیاسی خود توجه کنید. مکاتب و تئوری های سیاسی را بشناسید. با اشخاص و تاریخ معاصر آشنا باشید. برنامه مطالعاتی داشته باشید. اگر برای مطالعه تنبلیتان می آید عضو گروه های مطالعاتی یا کارگاه های هم آموزی که در مطالب قبل توضیح داده شد بشوید.
۱۲- توانایی های فردی خودتان را تقویت کنید. یک فعال سیاسی باید در زمینه های فن خطابه، هنر مذاکره، تقکر ساخت یافته و استراتژیک، هنر استدلال، توان اقناع، قدرت چانه زنی، داشتن دایره لغات وسیع و… با آدم های غیر سیاسی تفاوت داشته باشد.
۱۳- هیچ گاه وقتی خیلی خوشحال، خیلی ناراحت یا عصبانی هستید تصمیم گیری نکنید.
۱۴- توان مقاومت روحی خودتان را افزایش دهید. در عین واقع بینی سعی کنید تسلیم ناشدنی باشید، در مواقع دشواری و ضعف و زمانی که فشار کاری زیاد است باید مقاومت روحی بالایی داشته باشید و به دیگر افراد تشکیلات هم روحیه بدهید.
۱۵- شعار ها و مطالب شورانگیز کاربرد خودشان را دارند. در تحلیل ها واقع بین باشید و دچار شعار زدگی و به اصطلاح جوگیر نشوید.
۱۶- انضباط، دیسیپلین و سلسله مراتب تشکیلاتی را همواره رعایت کنید. مکان و زمان شوخی را بشناسید و در موقع کار کاملا مراتب تشکیلاتی را در نظر داشته باشید.
۱۷- به سیستم وفادار باشید. رشد تشکیلات باعث رشد شما و ضعف تشکیلات موجب هدر رفتن تلاش های شما می شود. برای حفظ تشکیلات و محفلی که دارید تلاش کنید و از هر رفتار خطر زایی که برای موجودیت تشکیلات ایجاد خطر می کند پرهیز کنید. نگهداری تشکیلات سخت تر و مهم تر از ایجاد تشکیلات است.
۱۸- در جلسات و برنامه های تشکیلات حضور منظم داشته باشید. حضور منظم فیزیکی در محافل تشکیلاتیتان تاثیر بسیاری در کیفیت کار شما دارد.
۱۹- از هرگونه ماجراجویی بی محابا پرهیز کنید.
۲۰- تفرقه افکنی نکنید و جلوی تفرقه افکنی ها را بگیرید. بهترین راه برای شکست دادن یک تشکیلات ایجاد تفرقه در درون آن هاست.
۲۱- روابط شخصیتان (خصوصا روابط عاطفی) با دیگر اعضا را در روابط تشکیلاتیتان دخیل نکنید. این کار دشواری است اما اگر رعایت نشود آسیب های جدی به شما و تشکیلات وارد می آورد.
۲۲- معنای اخلاق در سیاست با معنای اخلاق در اجتماع متفاوت است. اما در درون یک تشکیلات اصول اخلاقی بیشتر گرایش به    همان اصول اخلاقی اجتماعی دارند تا سیاسی. اخلاق را در حق اعضای درون تشکیلات رعایت کنید.
۲۳- اطلاعات و اخبار درون تشکیلات را به بیرون نبرید. یاد بگیرید در جواب سوال «از حزبتان (تشکیلاتتان / سازمانتان /…) چه خبر؟» به جواب «ای… می گذره… شما چه خبر؟» اکتفا کنید. درز ساده ترین اخبار ممکن است منجر به آسیب خوردن تشکیلات شود.
۲۴- تماشاچی نباشید. برای رشد کار تشکیلات تلاش کنید. تخیل و خلاقیت خود را تقویت کنید.
۲۵- از حق ابراز نظر خودتان در مورد مسائل مورد بحث دفاع کنید و سعی کنید در تصمیم گیری های جع دخیل باشید. (در حیطهٔ ابراز نظر خودتان با توجه به چارت تشکیلاتی)
۲۶- تلاش در جهت رعایت عدالت در توزیع کار ها و مسوولیت ها بین نفرات زیر دست با توجه به توان و علاقه و انگیزه آن ها.
۲۷- هر از گاهی از خودتان انتقاد کنید. با رعایت موازین از دیگر اعضا هم انتقاد کنید. در یک تشکیلات اعضا باید رافع ایرادات هم و مکمل یکدیگر باشند.
۲۸- توان تحمل مخالف را در خودتان تقویت کنید. برای تمرین این مساله تلویزیون، رادیو و سایت های گروه های مخالف خود را پیگیری کنید تا مهارتتان در شنیدن و تحمل حرف مخالف افزایش یابد.
۲۹- تجربه چراغ راه آینده است. در انجام اموری که به شما سپرده شده است از تجربهٔ افراد با سابقه ترهم استفاده کنید.
۳۰- سعی کنید افکارتان را منظم کنید. تشویش ذهنی را از خود دور کنید. قلم به دست بودن به منظم شدن ذهن کمک می کند.
۳۱- برای هر کارتان برنامه ریزی کنید. بدون برنامه ریزی کاری را شروع نکنید. سعی کنید کاملا هدف، وضعیت فعلی و راه های رسیدن به هدف را بررسی کنید و برای انجام کارتان برنامه ریزی داشته باشید.
۳۲- منتظر ناجی نباشید. اگر مشکلاتی می بینید غر نزنید. سعی کنید خودتان به اصلاح امور کمک کنید.
۳۳- با جامعه ارتباط داشته باشید. اگر یک تشکیلات ارتباطش با جامعه کم شود به سمت فرقه ای شدن پیش می رود و کم کم از بین می رود. هر یک از اعضا باید ارتباطش با جامعه را حفظ کند.
۳۴- از کنار پدیده های سیاسی و اجتماعی به سادگی عبور نکنید. سعی کنید در مورد وقایع داغ روز پیش خودتان تحلیل و بررسی و جمع بندی داشته باشید. داشتن یک وبلاگ زنده و پویا به این امر کمک می کند.
۳۵- اگر یک شایعه در مورد فرد یا نهادی در تشکیلات را مشاهده کردید به سادگی از کنار آن عبور نکنید. با شایعات مقابله کنید حتی اگر مربوط به خودتان نبودید. مسوولین بالا تر را نیز در جریان شایعه بگذارید. نگذارید شایعات در تشکیلات رواج پیدا کنند.
۳۶- از دخالت دادن خصومت های شخصی در مواضع و جهت گیری های تشکیلاتی به شدت حذر کنید.
۳۷- هر تشکیلات بایستی اطلاعات موجودش را طبقه بندی کند. هر عضو با توجه به جایگاه و نیاز هایش به بخشی خاص از اطلاعات دسترسی دارد. طبقه بندی اطلاعات را رعایت کنید.
۳۸- باید بدانید که عدم اعتماد باعث عدم بیان اطلاعات می شود اما اعتماد به یک شخص لزوما مجوزی برای گفتن اطلاعات نمی شود. بنابراین منطقی نیست که انسان به هر کسی که اعتماد داشت اطلاعات تشکیلاتی بدهد.
۳۹- هر صحبتی مکان و زمان خود را دارد. موقعیت شناس باشید.
۴۰- تشکیلات به طور دایم باید فضای اطراف را رصد کند و ایده های خود را اصلاح و به روز کند. تشکیلات باید فرصت طلبان نفوذی را مدیریت کند. نباید اجازه داد که فضای تضارب آرا در داخل تشکیلات گل آلود شود. اعضا بایستی در مقابل فرصت طلبان و بدخواهان نفوذی هوشیار باشد.
۴۱- مراقب باشید وقتی که ناامید هستید برای جمع صحبت نکنید. از القای یاس به تشکیلات پرهیز و جلوگیری کنید.
۴۲- حس نقدپذیری را در خود تقویت کنید. خودتان هم خودتان را نقد کنید
۴۳- سعی کنید برای مسوولین بالادستی خود پیشنهاد داشته باشید. گهگاه از منظر بالادست به تشکیلات نگاه کنید و برای بهبود وضعیت آن پیشنهاداتی را تنظیم و به مسوولین بالادستی تشکیلات بدهید. این امر باعث افزایش توان مدیریتی شما، تقویت نگاه استراتژیک شما، رشد تشکیلاتی شما و بهبود وضع تشکیلات می شود.
۴۴- اعضای تصمیم گیر اصلی و اعضای اتاق های فکر یک تشکیلات به صداقت، اعتماد و صمیمیت باید اهمیت بدهند.
۴۵- شکست را بپذیرید. از مرور و بارخوانی تجربهٔ شکست هایتان فرار نکنید. آن را چندیدن بار واکاوی کنید تا حداکثر تجربیات را از ان به دست بیاورید. خاطره نویسی می تواند در این زمینه مفید باشد.
۴۶- از وظایف مهم هر عضو تشکیلات این است که در بیرون تشکیلات از مواضع و سیاست های کلان تشکیلات دفاع کند. اگر افرادی را دارای پتانسیل می بینید، تشکیلات را به آن ها معرفی کنید. این امر باعث رشد تشکیلاتی شما و رشد تشکیلاتتان می شود.
۴۷- اعضای یک تشکیلات برای ارتقاء اعضای دیگر نیز بایستی تلاش داشته باشند. مقالات، کتاب ها، افراد مطلع، مجلات و… مفید را در اختیار همدیگر قرار دهید.
۴۸- درکار تشکیلاتی، انگیزه ها نباید کینه ها، نفرت ها و ضدیت با این یا آن باشد. بلکه باید اصیل و از درون تحلیل و نقدهای ضرورت کار تشکیلاتی و بصورت منطقی استخراج شود. هر از چند گاهی انگیزه های خود برای فعالیت را بازبینی و اصلاح کنید که به انگیزه های غیر اصیل آلوده نشده باشند.
۴۹- اگر یک درز اطلاعاتی مشاهده کردید حتما به مسوول بالادستی خود گزارش دهید.
۵۰- با موضوعات پیچیده، ساده و سطحی برخورد نکنید اما موضوعات را هم پیچیده نکنید. سعی کنید الگوریتم های حل مساله را ساده طراحی کنید.