رسيديم به اين نكته كه تنها فعاليت فرهنگيِ معني دار، آن نوع فعاليتي است كه راه اتصال به حق را با همه مظاهرش بشناسد، و روشن شد مشكل بي ثمرشدن فعاليت ها، وصل نبودن به حق و به مظاهر او است. اولين ضرري که شيطان به من و شما مي زند، ضرر محروم شدن از کشف حقايق دين است. مي گويد خيلي خوب وضو بگير و مواظب هم باش يک وقت وضويت باطل نشود، ولي نمي گذارد به بالاتر از وضو كه جنبه ملكوتي آن است منتقل شويم. مرحوم ملکي تبريزي«رحمة الله عليه» در كتاب شريف «اسرار الصلوة» مي گويد: خود اين نقشه شيطان است كه انسان را مشغول ظاهر نماز مي کند، و از سير به سوي ملكوت آن باز مي دارد. بنا شد اين اعمال و اذكار دريچه ورود به عالم قدس باشد، و در آن صورت است كه نماز بركات خود را مي نماياند. اگر نماز دريچه ديدار حقايق شد بسيار دوست داشتني است، به همين جهت رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) مي فرمايد: «جُعِلَ قُرَّةُ عَيني فِي الصَّلاة»[1] نور چشم مرا در نماز قرار داده اند، نگفت: «جُعِلَ قُرَّةُ عَيني اَلصَّلاة»، نور چشم من نماز است، بلكه فرمود: «فِي الصَّلاة» يعني چيزي در اين نماز است كه آن نور چشم من است. طبق آيه اي كه مي فرمايد: «اَقِمِ الصَّلَوةَ لِذِكْرِي»[2] نماز به پا دار براي ياد من. پس در نماز ياد خدا هست و لذا پيامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) مي فرمايند: آن چه در نماز هست -كه همان ياد خدا است - نور چشم من است. پس نمازي نماز است كه انسان به دنبال مقصد و مقصودي باشد فوق ظاهر آن. آري؛ اگر درست وضو نگيريد، ورودتان به نماز درست نيست، اما اگر صرفاً مشغول وضو شديد و وضو را به صورت مقدمات و دريچة نگاه به حقايق قدسي در نظر نگرفتيد، آنچه در نماز است را نمي يابيد تا چشم شما به آن روشن شود.

------------------------------------------------------

[1] - «الکافي»، ج 5 ، ص 321.

[2] - سوره طه، آيه 14.