عنايت داشته باشيد که در بسياري موارد ما در خواب حادثه اي را به صورتي مي بينيم ولي در بيداري به صورتي ديگر ظاهر مي شود که احتياج به تعبير دارد. مثلاً طرف خواب مي بيند در قبرستان قدم مي زند، وقتي معبِّر خواب او را تعبير مي کند به او گوشزد مي کند تو با رفقاي جاهل و کافر رفت و آمد داري. چون در خواب با صورت حقيقي رفقايش که از حيات واقعي - که همان ايمان است- محرومند، روبه رو مي شود. زيرا انسان داراي مراتب مختلف است، يک مرتبه از وجود او مرتبه ي جسم مادي و حسّ اوست و يک مرتبه ي او مرتبه ي خيال يا وجود مثالي او مي باشد، که در آن خواب آن فرد از منظر مرتبه ي وجود مثالي اش با آن رفقا روبه رو شده و آن ها را قبرستان ديده، چون ما در هر عالمي در مرتبه ي خاصّي از مراتب وجودي خود هستيم.

آنچه در موضوع فهمِ معنيِ رؤيا و چگونگي آن ها مفيد است رابطه ي بين عقايد انسان با رؤياهاي او است. عقايد و افکار هرکس با چگونگي رؤياهاي او هماهنگي دارد. اگر عقايد و افکار صاحب رؤيا در باب دين، عقايد و افکار حق باشد، رؤياي او در اين باب جز در موارد استثنايي، حق و منطبق با حق خواهد بود، و اگر عقايد او در باب دين، باطل و برخلاف حق باشد، رؤياي او هم جز در موارد استثنايي، باطل و بر خلاف حق خواهد بود، و چنانچه عقايد و افکار او در دين از حق و باطل آميخته باشد، رؤياي او نيز در اين باب از حق و باطل آميخته خواهد بود.

کسي که عقايدش حق است، رؤياهاي او حکايت هاي صحيحي از همان عقايد مي باشند و لذا اگر در خواب ديد نابينا شده، به واقع در ساحت برزخي خود نابينا است و از ديدن درستِ حقايق ناتوان شده و در آن رؤيا خودِ او را به خودش نشان مي دهند که بداند فعلاً در موضوعي گمراه است و يا بعداً به گمراهي خواهد افتاد. و از اين طريق او را هشدار مي دهند تا هدايت شود.[1] و عرض شد که در همين رابطه رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «أصْدَقَکُمْ رؤياً أصْدَقَکُمْ حديثاً»[2] کساني از شما خواب هايشان راست تر است که راستگوترين شما هستند‏.

کسي که عقايد و افکار او در باب دين، عقايد باطلي است، معمولاً آنچه در باب رؤيا در خصوص خود و ديگران مي بيند حکايت هاي ناصحيح و بر خلاف حق است، چون در بيداري هم حقيقت موضوعات را غلط مي ديده و لذا در آن ساحت هم با باطن حقيقي موضوعات روبه رو نمي شود.

کسي که عقايد و افکار او در باب دين، حق و باطلِ به هم آميخته باشد، معمولاً آنچه در باب رؤيا در خصوص خود و ديگران مي بيند، حق و باطلِ به هم آميخته خواهد بود.

کساني که از دسته ي دوم هستند و در باب دين، عقايد باطلي دارند، همان طور که در مورد زندگيِ دنيايي و دستورات و وعده هاي دين عقايدشان باطل است، رؤياهاي آن ها نيز باطل است. اين ها به راحتي گناه مي کنند و به جاي توبه از گناه، مي گويند خدا ارحم الرّاحمين است، همين قضاوتِ باطل را در موضوعات ديگرِ دين نيز دارند و دامن زدن به هوس هاي خود را با توجيه شرعي ادامه مي دهند. اين افراد در رؤياهاي خود مطابق همين افکارِ غلط - بر خلاف قرآن و بيانات معصومين(علیهم السلام)- خواب مي بينند. اين ها همان طور که در حال بيداري با خوش بيني هاي کاذب زندگي مي کنند، با رؤياهايي از همين سنخ روبه رو مي شوند. به عبارتي خواب هاي خوش و صورت هاي مختلفي را مي بينند که حکايت مي کند مشمول عفو و مغفرت الهي قرار گرفته اند و حضرات معصومين(علیهم السلام) به آن ها توجه نموده اند.[3]

حال حساب کنيد اين رؤياهاي خوب و خواب هاي خوش، وقتي با قضاوت ها و سخن هاي باطلي که عرض شد جمع شود، چه غوغايي در بين بي خبران از اهل ايمان به پا مي کند و چه خسراني به همراه دارد، حدّاقلِّ آن اين است که ديگر براي اهل ايمان و آن هايي که سعي مي کنند از طريق عقايد صحيح و آداب شرعي، دينداري کنند، رجحاني قائل نيستند.

افراد فوق همان طور که در دنيا انسان هاي بي قيد به دستورات شرعي را بد نمي دانستند، پس از فوت آن ها نيز آن ها را در خواب در وضع خوب مي بينند، غافل از اين که اين رؤياها مصنوع ذهن خود آنان است.

رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) در روايتي ديگر مي فرمايند: «الرُّؤْيَا ثَلَاثَةٌ، رُؤْيَا بُشْرَى مِنَ اللَّهِ، وَ رُؤْيَا مِمَّا يُحَدِّثُ بِهِ الرَّجُلُ نَفْسَهُ، وَ رُؤْيَا مِنْ تَحْزِينِ الشَّيْطَانِ. فَإِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ مَا يَكْرَهُ فَلَا يُحَدِّثْ بِهِ وَ لْيَقُمْ وَ لْيُصَلِّ»[4] خواب سه نوع است: رؤيايي که مژده اي است از طرف خدا، و رؤيايي  كه شخص خودش مي سازد، و رؤيايي غم‏آور که از شيطان است، و چون يكى از شما خواب ناراحت کننده ديد به كسى نگويد، برخيزد و نماز گزارد .‏ و نيز از آن حضرت داريم که «الرُّؤْيَا ثَلَاثَةٌ، بُشْرَى مِنَ اللَّهِ، وَ تَحْزِينٌ مِنَ الشَّيْطَانِ. وَ الَّذِي يُحَدِّثُ بِهِ الْانسان نَفْسَهُ فَيَرَاهُ فِي مَنَامِهِ»[5] خواب سه گونه است، مژده اي از طرف خدا، رؤيايي که موجب ايجاد حزن است از طرف شيطان، و رؤيايي که حديث با نفس است و نظر به خارج ندارد.

در دو روايت فوق حضرت(صلی الله علیه وآله وسلم) يکي از اقسام رؤيا را عبارت از اين مي دانند که انسان چيزي را که در بيداري، در باطنِ خود، به خود مي گويد و در درون او هست، همان را به هنگام خواب در رؤيا مي بيند.

آنچه لازم است در آخر عزيزان به آن عنايت فرمايند؛ موضوعِ به دنبال خواب رفتن است، به اين معني که خودتان بخواهيد در امورات خود خواب ببينيد، همين امر موجب مي شود که براي خود، خواب  بسازيد و خلاصه کار شما اين مي شود که دائم خواب ببينيد و بخواهيد آن را تعبير کنيد. به ما فرموده اند به خواب خود اعتماد نکنيد تا دنبالِ خواب ديدن نباشيم.

حسن بن عبدالله قبل از اين که شيعه ي امام کاظم(علیه السلام) شود، خواب هاي حسنه و خوبي مي ديد و ديگران نيز براي وي خواب هاي خوبي مي ديدند، ولي وقتي شيعه شد اين رؤياها به کلي از وي قطع شد، شبانگاهي که به خواب رفته بود در عالم خواب حضرت صادق(علیه السلام) را در رؤيا ديد و از ندیدن خواب به ايشان شکايت کرد.[6] حضرت به او گفتند «لا تَغْتَمَّ فَإِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا رَسَخَ فِي الْإِيمَانِ رُفِعَ عَنْهُ الرُّؤْيَا...»[7] غمگين مباش! زيرا که مؤمن چون در ايمانش راسخ گردد، ديگر خواب نمي بيند. چون انسان از طريق ايمان، متوجه وجود حقايق مي شود و از طرفي جنبه ي وجودي حقايق، فوق صورت است و لذا در اين حال صورت آن حقايق در خيال او جلوه نمي کند تا او در خواب با صورت خيالي موضوعات روبه رو شود. مگر در موارد خاص که نفس در عین حضور در مرتبه حقایق، نظری به بعد خیالی خود دارد و صورت آن حقایق را در خیال خود مشاهده می کند که البته این غیر از حالتی است که انسان های معمولی در خواب می بینند و با صورت های خیالی به سر می برند.

---------------------------------------------
[1] - براي توضيح بيشتر در امر اين گونه رؤيا به کتاب «پنج رساله» از آيت الله محمد  شجاعي، ص 245 رجوع فرماييد.
[2] - بهاء الدين خرمشاهى- مسعود انصارى‏، پيام پيامبر، متن‏عربى، ص 456.
[3] - عنايت داشته باشيد اين که در روايت داريم هرکس خواب امام معصوم(علیه السلام) را ديد رؤياي او صادق است؛ چون شيطان نمي تواند به صورت امام يا پيامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) ظاهر شود، در صورتي است که انسان قبلاً صورت امام را ديده باشد، وگرنه همان طور که در بيداري شيطان ها از طريق مسيلمه ي کذّاب ها ادعاي پيامبري کردند و مدّعي شدند پيامبرِ خدايند، در خواب هم شيطان به عنوانِ پيامبر و امام ظاهر مي شود و مدعي مي شود پيامبر و امام است.
[4] - بحار الأنوار، ج‏58، ص 181.
[5] - بحار الأنوار، ج‏58، ص 191.
[6] - با توجه به پاورقي چند صفحه ي قبل توجه داشته باشيد که حسن بن عبدالله قبلاً در بيداري حضرت صادق(علیه السلام) را ديده است و به همين جهت به خواب خود اعتماد نمود. زيرا وقتي رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) مي فرمايند: «لا يتمثل الشيطانُ بِي» شيطان به شکل من متمثل نمي شود، اين حکم در مورد ائمه ي معصومين(علیهم السلام) نيز صادق است.
[7] - بحار الأنوار، ج‏48، ص 53 - آيت الله حسيني تهراني، امام شناسي، ج 16 - 17، ص 391.