سؤال: چرا انسان در هنگام خواب وقتي با حادثه ي وحشتناکي روبه رو مي شود که تصور مي کند خواهد مُرد، بيدار مي شود؟

جواب: يك قاعده در اين موضوع حاکم است و آن اين که هيچ وقت انسان نمي ميرد و جنس انسان آن است که هميشه زنده است، تن انسان مي ميرد و مردن به معناي «جداشدن نفس از تن» است و لذا هر وقت که با مرگ خود - به هر نحوي- روبه رو شود، با مرگِ آن شرايط روبه رو مي شود و خود را در شرايط جديد زنده و بيدار مي يابد.

با توجه به امر فوق وقتي شما از زندگي دنيايي مي ميريد، يک مرتبه متوجه مي شويد به نشئه و عالم ديگر منتقل شده ايد و خود را در عالَم ديگري زنده و بيدار مي يابيد. همين قاعده را در خواب تجربه مي کنيد، به طوري که همين که تصور مي کنيد داريد مي ميريد، نفس ناطقه ي شما که هميشه زنده است، منتقل مي شود به دنيا و خود را بيدار مي يابد. همين که مي خواهيد در خواب از آن ساحت، با مردن تمام شويد، به ساحت ديگري منتقل مي گرديد و از اين طريق راز مرگ برايتان روشن مي شود که مرگ انتقال نفس انسان است به نشئه ا ي ديگر. و تمام مرگ ها - اعم از مرگِ در خواب و يا مرگ در بيداري- همين طور است كه شما را منتقل مي کند به نشئه اي ديگر و در اثر آن مرگ، خود را در نشئه اي ديگر زنده و بيدار مي بينيد. وقتي هم که انسان به واقع مرد، ناگهان خود را در نشئه ي برزخ بيدار و زنده مي يابد،! منتها اطراف خود را طور ديگري مي بيند. قرآن در وصف گناهکاران در آن نشئه مي فرمايد: «يَقُولُونَ يا وَيْلَتَنا ما لِهذَا الْكِتابِ لا يُغادِرُ صَغيرَةً وَ لا كَبيرَةً إِلاَّ أَحْصاها وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً وَ لا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدا»[1] پس گنهكاران را مى‏بينى كه از آنچه در آن نشئه با آن روبه رو مي شوند، ترسان و هراسانند؛ و مى‏گويند: اى واى بر ما! اين چه كتابى است كه هيچ عمل كوچك و بزرگى را فرونگذاشته مگر اين كه آن را به شمار آورده است؟! و اين در حالى است كه همه ي اعمال خود را حاضر مى‏بينند؛ و پروردگارت به هيچ كس ستم نمى‏كند. وجود مقدس پيامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «النَّاسُ نِيَامٌ فَإِذَا مَاتُوا انْتَبَهُوا»[2] مردم در حال حاضر در خواب اند وقتي مردند، تازه بيدار مي شوند. بيدار مي شوند و مي بينند عالم اطرافشان طوري شده که نسبت به دنيا برايشان يک نحوه بيداري است. به همين جهت قرآن در رابطه با قيامت به شخص گناهکار مي فرمايد: «لَقَدْ كُنْتَ في‏ غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَديدٌ»[3] حقيقتا تو از اين عالم در غفلت بودي ما پرده را از مقابل  تو عقب زديم و حالا چون چشمت تيزبين شده اين ها را در اطراف خود مي بيني ولي در دنيا نديدي در حالي که در دنيا هم اين ها اطراف تو بود.

اين تجربه اي که در خواب به سراغ شما آمد و فهميديد همين که مي ميريد بيدار مي شويد را مي توانيد به هر مردني تعميم دهيد و بدانيد در دنيا هم وقتي مرديد، بيدار مي شويد و همين طور که وقتي از خواب بيدار مي شويد، مي بينيد افرادي اطراف شما بودند و متوجه نبوده ايد، پس از مرگ هم چون بيدار شديد و خود را در برزخ يافتيد ملاحظه مي کنيد چه حقايقي اطراف شما بود و متوجه نبوديد، ملائکه را مي بينيد که چگونه فعّالانه با شما مرتبط بودند و حالا به صورت نکير و منکر برايتان ظاهر شدند و نيز صورت اعمال خود را مي يابيد - اعم از اعمال نيک و اعمال بد- [4] قرآن در توصيف اين نکته مي فرمايد: «وَ اقْتَرَبَ الْوَعْدُ الْحَقُّ فَإِذا هِيَ شاخِصَةٌ أَبْصارُ الَّذينَ كَفَرُوا يا وَيْلَنا قَدْ كُنَّا في‏ غَفْلَةٍ مِنْ هذا بَلْ كُنَّا ظالِمينَ»[5] و وعده ي حقّ نزديك مى‏شود؛ در آن هنگام چشم هاى كافران از وحشت از حركت بازمى‏ماند؛ مى‏گويند: اى واى بر ما كه از اين(جريان) در غفلت بوديم؛ بلكه ما ستمكار بوديم!

--------------------------------------
[1] - سوره ي کهف،آيه ي 49.
[2] - بحار الأنوار، ج‏50، ص 134.
[3] - سوره ي ق، آيه ي 22.
[4]- جهت تحقيق در اين موضوع که چگونه نکير و منکر سراغ انسان مي آيد و چگونه اعمال انسان به صورت فرشتگان در مي آيد و اطراف انسان ها را احاطه مي کند به کتاب «معاد بازگشت به جدّي ترين زندگي» از همين مؤلف رجوع فرمائيد.
[5] - سوره ي انبياء ، آيه ي 97.