خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:
مَثَلُ الَّذینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِیاءَ کَمَثَلِ الْعَنْکَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیْتاً وَ إِنَّ أَوْهَنَ الْبُیُوتِ لَبَیْتُ الْعَنْکَبُوتِ لَوْ کانُوا یَعْلَمُون»؛[۱]
مَثل آنان که غیر خدا را اولیا گرفتند، مَثل عنکبوت است که خانه اى ساخت. و [کاش مى دانستند که] هر آینه، سست ترین خانه ها خانه عنکبوت است.
سؤالی که مطرح می شود این است که آیه «إِنَّ أَوْهَنَ الْبُیُوتِ لَبَیْتُ الْعَنْکَبُوتِ» به چه معنا است؟ شاید بتوان گفت که مراد، سستی بیت عنکبوت به خودی خود نیست. در واقع این آیه از سوره عنکبوت در مقام بیان صورت برزخی و باطنیِ پناه بردن انسانها به غیر خدا می باشد؛ مثل آیه غیبت.
مسأله این است که ایمان و تمامی مسائل روزمره زندگی، یک صورت و ظاهری دارد و یک حقیقتی در باطن عالم دارد. به عنوان مثال، غیبت یک صورت ظاهری دارد و یک باطنی در عالم حقیقت دارد که آن باطن، «خوردن گوشت مرده» است.[۲] خوردن «مال یتیم» ظاهرش یک گونه است و باطن آن مانند «آتش در شکم» است.[۳]
یک زاویه ای که در وجود بشر – مؤمن و غیر مؤمن – هست، نیازمندی به تکیه گاه است. قرآن کریم، مؤمن را به سمت تکیه گاه الهی، راهنمایی می کند:
اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُون؛[۴]
خدایى که جز او خدایى نیست و اهل ایمان باید فقط به خدا توکل کنند.
حضرت لوط علیه السلام فرمود:
لَوْ أَنَّ لی  بِکُمْ قُوَّهً أَوْ آوی إِلى  رُکْنٍ شَدید؛[۵]
کاش در برابر شما قدرتى مى داشتم، یا مى توانستم به تکیه گاهى استوار پناه ببرم.
انسان، همیشه طالب «رکن شدید» است؛ یعنی طالب پناهگاه است؛ پناهگاهی محکم و قوی. اگر تکیه گاه مؤمن، خداوند باشد، خداوند هم به او عصمت عنایت می کند.
گاهی انسان برای حفظ خود، سقفی به قطر نیم متر هم می سازد؛ ولی همان سقف بر سر او خراب می شود. مهم این است که انسان در حفظ خداوند باشد. اگر در حفظ خدا باشد، در وسط میدان جنگ هم هیچ گلوله ای به سمت او نمی رود. خداوند متعال بهترین پناهگاه برای انسان است:
حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکیل؛[۶]
تنها خدا ما را کفایت است و نیکو یاورى است.
أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِباد؛[۷]
من امر خود را به خدا واگذار مى کنم که خدا داناى به بندگان است.
تفویض امر به خداوند و کفایت خداوند، باعث می شود همه کارهای انسان سامان بگیرد؛ اما شرط آن، بالا بردن مقدار توکّل است. اگر کسی پناهگاه خود را غیر خدا قرار دهد و دست به ریسمان دیگران بیندازد، مانند انسانی است که برای حفظ خود، بیت عنکبوت را پناهگاه قرار داده است. طبیعی است که بیت عنکبوت برای پناه دادن انسان، ضعیف است، نه برای خود عنکبوت. اگر پناهگاه انسان، بیت عنکبوت باشد، در مقابل سختی ها مقاوم نخواهد بود. انسان در زندگی مانند کسی است که در وسط میدان جنگ باشد. کسی که در چنین شرایطی برای حفظ خود، به غیر خدای متعال تکیه کند، مثل این است که بیت عنکبوتی را سپر خود قرار دهد که این بیت عنکبوت برای این کار، ضعیف است.
----------------
پی نوشت ها:
.[۱] سوره عنکبوت، آیه ۴۱
.[۲] یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لاتَجَسَّسُوا وَ لایَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحیم‏ (حجرات: ۱۲)
[۳]. إِنَّ الَّذینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامى‏ ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فی‏ بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعیرا (نساء: ۱۰)
.[۴] سوره تغابن، آیه ۱۳
[۵]. سوره هود، آیه ۸۰
[۶]. سوره آل عمران، آیه ۱۷۳
.[۷] سوره غافر، آیه ۴۴
----------------
منبع: بنیاد هاد