باب سی و یکم در باره معاشرت با یتیمان و خوردن مال آنان و ثواب جا دادن بآنها و ثواب مهرورزی با آنها و عقاب آزار کردن آنان‌

تاریخ ارسال:ج, 09/24/1396 - 15:39

آیات قرآن مجید

بنام خداوند بخشاینده مهربان

: (2) 1- سوره البقرة آیه 83 آنگاه که گرفتیم پیمان بنی اسرائیل را که نپرستند جز خدا را و نیکی کنند با پدر و مادر و خویشان و یتیمان و مستمندان آیه 177 (3) و بدهد مال خود را با اینکه دوستش دارد بخویشان و یتیمان آیه 220- (4) و پرسندت از یتیمان در پاسخ بگو بهسازی براشان خوبست، و اگر با آنها در آمیزید برادران شما باشند و خدا میداند تباه‌کننده را از به کننده و اگر خدا خواهد شما را برنج اندازد راستش خدا با عزت است و حکیم.
(5) 2- النساء آیه 2 و 3 و بدهید به یتیمها مالشان و پلید را با پاک جابجا نکنید و مال آنها را بسوی مال خود نکشید و نخورید که گناه بزرگی است. و اگر بترسید از اینکه با عدالت رفتار کنید در باره یتیمان بزنی گیرید آنچه خوش دارید از زنان. آیه 6 (6) و بیازمائید یتیمان را تا چون برسند بزن گرفتن اگر آنان را رشید فهم کردید بدهید بدستشان مالشان را و نخورید آنها را بیجا و بشتاب تا گناه بزرگی کنید، و هر کس بی‌نیاز است باید خودداری کند و هر که ندار است باندازه بخورد، و چون مالشان را بآنها دهید بر آن گواه بگیرید و بس است خدا برای حسابگری.
النساء آیه 9- (1) و باید بترسند آنان که اگر فرزند ناتوانی بجا نهند بر آنها ترسانند و باید از خدا بپرهیزند و بگویند گفتاری استوار 10- راستی آنان که اموال یتیمان را بستم میخورند جز آن نیست که در شکمهاشان آتش میخورند و البته دچار دوزخ سوزان شوند.
(2) 3- الانعام (آیه 152) و نزدیک نشوید بمال یتیم مگر بروشی بهتر تا برسد به توانائی و بلوغ خود در سوره اسری 34 مانند آن آمده.
(3) 4- الفجر (آیه 17) نه هرگز بلکه گرامی ندارند یتیم را 18 و واندارند همدگر را به خوراک دادن مستمند.
(4) 5- الماعون (آیه 2) و آنست کسی که بسختی از خود میراند یتیم را.

اخبار باب‌

: (5) 1- امالی صدوق: بسندش تا امام ششم (ع) که میفرمود: هر که را خدا عز و جل خواهد در رحمت خود در آورد و به بهشت برد باید خوشخو باشد، و از خود انصاف دهد و به یتیم مهر ورزد و ناتوان را کمک دهد و برای خدا که او را آفریده تواضع کند.
امالی طوسی: بسندش مانندش را آورده.
(6) 2- امالی صدوق: بسندش تا رسول خدا (ص) که عیسی بن مریم بگوری گذر کرد که مرده آن عذاب میکشید و سال دیگر بر آن گذر کرد که عذاب نداشت و گفت پروردگارا من سال پیش باین گور گذشتم، و مرده‌اش در عذاب بود و امسال که گذر کردم عذاب نداشت؟ خدا عز و جل باو وحی کرد ای روح الله فرزند خوب او بالغ شد و راهی را اصلاح کرد و یتیمی را در پناه گرفت و آمرزیده شد بدان چه فرزندش کرد.
(7) 3- تفسیر قمی: بسندش از امام ششم (ع) که چون آیه 10 سوره النساء: آنان که اموال یتیمان را بستم میخورند الخ نازل شد هر که یتیمی نزد خود داشت او را بیرون کرد و از رسول خدا (ص) اجازه آن را خواستند، و خدا تبارک و تعالی آیه 220 سوره البقره را فرستاد که میپرسندت از یتیمها بگو اصلاح کارشان بهتر است براشان و اگر با آنها آمیزش کنید برادران شما بحسابند و خدا تباه کن را از بهساز میداند و امام صادق (ع) فرمود: باکی ندارد که هم خوراک یتیم باشی (با حصه برابر) زیرا خردسال هم بسا که باندازه بزرگسال میخورد و اما پوشاک بر خرد و کلان باندازه نیاز حساب شود (نه برابر).
(8) 4- قرب الاسناد: بسندش تا پیغمبر (ص) فرمود: هر که یتیمی را سرپرستی کند و خرج او را بدهد با من در بهشت بمانند این دو انگشت قرین باشد، و دو انگشت مسبحه و میانه خودرا بهم جفت کرد
(1) 5- همان: بسندش تا امام ششم (ع) که عیسی بن موسی از من پرسید در باره گوسفند یتیم و شتر درشتی که چه اندازه از آنها حلال است برای سرپرست آن، من گفتم: ابن عباس میگفت اگر سرپرست حوض آبشان را تعمیر کند و گمشده آنها را بجوید و زخمی آنها را روغن مالی کند حق دارد از شیر آنها بخورد اما ته دوش نکند و نسل را تباه نکند.
(2) 6- خصال: بسندش تا امام باقر (ع) فرمود: چهارند که هر که دارد خدا خانه‌ای در بهشت برایش بسازد، هر که یتیمی را پناه دهد و بناتوانی مهربانی کند و بپدر و مادر خود دلسوزی کند، و بمملوکش نرمش کند.
در محاسن و ثواب الاعمال مانندش آمده: (3) و گویم برخی اخبار در باب بر بوالدین و باب جوامع مکارم در این باره گذشته.
(4) 7- امالی طوسی: بسندش تا پیغمبر (ص) که فرمود: ای ابی ذر راستش من برای تو دوست دارم آنچه برای خود، من تو را ناتوان بینم هرگز امیر دو کس مشو و تصدی مال یتیم را مپذیر.
(5) 8- همان بسندش تا رسول خدا (ص) که فرمود: هر که سرپرستی کند یتیمی را تا از او بی‌نیاز گردد خدا بدان بهشت بر او واجب کند چنان که برای کسی که مال یتیمی را خرده دوزخ را واجب کرده.
(6) 9- ثواب الاعمال: بسندش تا امیر مؤمنان (ع) که مرد و زن مؤمنی نباشد که دست ترحم بر سر یتیمی کشند جز که خدا بشمار هر مو که دست بر آن گذر کرده حسنه‌ای نویسد.
(7) 10- همان: بسندش تا امام ششم (ع) که بنده خدائی نباشد که از مهر دست بر سر یتیمی کشد جز خدا بهر تار مو در قیامت نوری بدو عطا کند.
(8) 11- همان: بسندش تا رسول خدا (ص): هر که نخواهد سخت دل باشد نزد یتیمی رود و باو مهر ورزد و دست بر سرش کشد تا باذن خدا دلش نرم شود، راستی که یتیم حقی دارد، (9) و در حدیث دیگر او را بر سر سفره خود نشاند و دست بر سرش کشد دلش نرم شود که چنین کند باذن خدا دلش نرم گردد.
(10) 12- همان: بسندش تا رسول خدا (ص) که فرمود: چون یتیم گرید عرش برایش لرزد باو خدا تبارک و تعالی فرماید کیست که بنده‌ام را گریاند و من پدر و مادرش را در خردسالی از او گرفتم، بعزت و جلالم قسم کسی آن یتیم را آرام نکند جز که بهشتم را بر او واجب میسازم.
(1) 13- فقه الرضا: از عالم روایت دارم که هر که یکدرهم از مال یتیم بناحق بخورد خدایش جاویدان در دوزخ اندازد (2) و روایت است که خوردن مال یتیم از گناهان کبیره است که دوزخ بر آن وعده داده شده، زیرا خدا عز و جل میفرماید: راستی آنان که اموال یتیمان را بستم میخورند جز آن نیست که در دل خود آتش خورند و البته دچار جهنم سوزان شوند (3) و روایت است که هر که با مال یتیم سوداگری کند و سود دهد از آن یتیم باشد و زیانش بر سوداگر است، هر که مال یتیم را بدست گیرد یا چیزی از آن وام بردارد ضامن همه آن باشد و زکاتش بر او است نه بر یتیم، (4) و روایت است که از مال یتیمان بپرهیزید و دست بدان نبرید و آن را در بر نگیرید، و هر که دست بدان برد و چیزی از آن خورد گویا تیکه آتش خورده، (5) و روایت است که از خدا بترسید و کسی از شما دست بمال یتیم نزند که خدا جل ثنائه خودش بحساب او رسد آمرزیده شود یا عذاب کشد.
آخر زمان یتیمی احتلام است، (6) و من از عالم روایت دارم که پس از احتلام یتیمی نیست، و چون محتلم شد او را در کارهای خرد و میانه و کلان آزمایند و اگر رشید و دانا باشد مالش را باو دهند و گر نه بهمان حال بماند تا برشد رسد، (7) و روایت است که توانگرتر خاندان و فقیه آنها که عالم است میتواند در مال یتیم بصلاح او تصرف کند و زیانی و سودی بر او نباشد بلکه بر یتیم باشد و توفیق از خدا است.
(8) 14- تفسیر عیاشی: از علی بن ابی حمزه که از امام ششم پرسیدم از قول خدا: و ندهید به سفیهان اموال خود را فرمود: آنان یتیمها باشند که مالشان را بآنها ندهید تا رشد آنها را بدانید، گفتم: چطور مال آنها مال ما باشد؟ فرمود: چون شما وارث آنها باشید، (9) و در روایت عبد الله بن سنانست که آن حضرت فرمود: ندهید بمیخواران و زنان.
(10) 15- همان: از امام ششم (ع) که میفرمود: نجده نامی حروری بابن عباس نوشت که یتیمی کی از یتیم برود؟ در پاسخش نوشت وقتی به اشد خود رسد که احتلام است جز اینکه رشد او معلوم نباشد و سفیه یا ناتوان باشد که باید باو کمک کرد.
(11) 16- همان: که از امام ششم (ع) پرسیدند از تفسیر: فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَیْهِمْ أَمْوالَهُمْ که مقصود از رشدی که در آنها فهمیده شود چه باشد؟ فرمود:
نگهداری از مالش.
(12) 17- همان: از امام صادق (ع) در تفسیر قول خدا: فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَیْهِمْ أَمْوالَهُمْ فرمود: چون دیدید آل محمد را دوست دارند یکدرجه آنها را بالا ببرید (13) 18- همان- از محمد بن مسلم گفت: پرسیدمش از مردی که از برادرزاده یتیم خود
که در سرپرستی او است حیواناتی در دست دارد چه اندازه در کار آنها دخالت میتواند (1) پاسخ فرمود: اگر آبشخور آنها را تعمیر میکند و آنها را درمان مینماید و فراری آنها را برمه برمیگرداند، از شیر آنها بنوشد بی‌آنکه بسختی آنها را بدوشد، و به بچه آنها زیان رساند و آنگاه فرمود: اگر توانگر است خودداری کند و اگر ندار است باندازه از آنها بخورد.
(2) 19- همان: از امام ششم (ع) در تفسیر فلیاکل بالمعروف فرمود: مردی که خود را بمال یتیمان بند کرده و برای آنان از آنها سرپرستی میکند و بنفع آنان بر آنها کار میکند و خود را از معیشت‌جوئی باز داشته باکی ندارد که باندازه متعارف از آن اموال بخورد در صورتی که آن اموال را برای یتیمان اصلاح میکند و اگر مال اندکی است از آن چیزی بخورد (زیرا مانع طلب معیشت او نباشد).
(3) 20- همان: از سماعه که از امام ششم یا هفتم (ع) پرسیدم از تفسیر قول خدا" هر که توانگر است خودداری کند و هر که ندار است باندازه بخورد" فرمود: آری هر که متولی مال یتیمان شود و نیازمند است و چیزی از خود ندارد و اموالشان را از دیگران وصول میکند و در مزرعه آنها کار میکند باندازه از آن بخورد اسراف نکند و اگر کار مزرعه آنها او را از طلب روزی بازندارد چیزی از مال آنها برندارد.
(4) 21- همان: بسندش در تفسیر آیه بالا از امام ششم (ع) فرمود: این در باره مردی است که خود را بمال یتیم چون گشت و دام بند کرده و بدان اندر کار است باندازه از آن بخورد و این حقیقت در باره پول نقد طلا و نقره که نزد او باشد نیست.
(5) 22- همان: از زراره گفت: از امام باقر (ع) از قول خدا وَ مَنْ کانَ فَقِیراً فَلْیَأْکُلْ بِالْمَعْرُوفِ پرسیدم فرمود: در باره کسی است که خود را بمال آنها واداشته و برای خود وقت طلب روزی ندارد میتواند باندازه از مال آنها بخورد.
(6) 23- همان: از امام ششم (ع) در باره فَلْیَأْکُلْ بِالْمَعْرُوفِ فرمود: پدرم می‌فرمود: آن آیه نسخ شده.
(7) 24- همان: از سماعه از امام ششم یا هفتم (ع) که خدا در باره یتیم بدو کیفر تهدید کرده، یکی در آخرت که آتش دوزخ است و دیگری در دنیا که فرموده باید بترسند که اگر کسی بجای خود گزارند و بر آنها نگرانند پس از خدا بترسند و درست بگویند" فرمود:
مقصود اینست که باید بترسد که با بازمانده‌اش همان کنند که با این یتیمان کند.
(8) 25- همان: بسندش از امام ششم (ع) که در کتاب علی (ع) است: خورنده مال یتیم بناحق و بالش گردنگیر بازمانده او شود در این دنیا که خدا فرموده باید بترسند آنان که پس
از خود ذریه‌ای بجا نهند که ناتوان باشند و بر آنها نگرانند، و در آخرت هم خدا میفرماید آنان که مال یتیم را بناحق میخورند در شکمشان آتش انباشته سازند و بدوزخ سوزان درگیر شوند.
(1) 26- همان از یکی از امامین که راوی گفت: در چه اندازه از مال یتیم دوزخ بایست شود؟ فرمود: در دو درهم (درهم بیش از 12 نخود نقره سکه‌دار بوده).
(2) 27- همان از سماعه که از امام ششم یا هفتم پرسیدم مردی مال یتیم را خورده توبه دارد؟ فرمود: آن را بصاحبش برگرداند، فرمود: این برای آنست که خدا میفرماید: راستی کسانی که اموال یتیمان را بناحق میخورند جز این نیست که در شکم خود آتش انباشته کنند و بدوزخ سوزان درگیر شوند.
(3) 28- همان: از احمد بن محمد که از امام کاظم (ع) پرسیدم از مردیکه مال یتیم به دست دارد و نیازمند می‌شود و از آن برمیدارد خرج خود و عیالش میکند بقصد اینکه آن را به یتیم برگرداند آیا آیه عذاب خوردن مال یتیم او را فراگیرد؟ فرمود: نه ولی باید جز با قصد رد نخورد و اسراف هم نکند بآن حضرت گفتم کمترین اندازه از مال یتیم که بخورد بی‌قصد رد و در شکمش آتش میخورد چه اندازه است؟ فرمود کم و بیش یکی است در صورتی که قصد رد ندارد.
(4) 29- همان زراره و محمد بن مسلم از امام ششم (ع) فرمود: هر که با مال یتیم کار کند ضامن آنست و سودش از آن یتیم است، بآن حضرت گفتیم مَنْ کانَ فَقِیراً فَلْیَأْکُلْ بِالْمَعْرُوفِ چه می‌شود؟ فرمود: همانا آن در جایی است که خود را بمال آنها وادار کند و برای خود کاری نکند که میتواند باندازه از مالشان بخورد.
(5) 30- همان: از عجلان که بامام ششم خورنده مال یتیم را گفتم، فرمود: او همچنان است که خدا فرمود: در شکمش آتش میخورد و بدوزخ سوزان درگیر می‌شود، و بی‌پرستش من فرمود: هر که یتیمی را نگهداری کند تا بالغ شود یا خودکفا شود خدا برایش بهشت را واجب کند چنانی که برای خورنده مال یتیم دوزخ را واجب کرده.
(6) 31- همان: از ابی ابراهیم که از او پرسیدم مردی مالی از دیگری دارد، به معامله گرفته یا قرض و آن مرد بمیرد و آن را نپرداخته و یتیمان خردسالی از او مانده و مال آنها بر او است و بآنها نمیدهد آیا از کسانیست که بناحق مال یتیم را خورده؟ فرمود: اگر قصد دارد بآنها بپردازد نه، احول گفت: از امام کاظم پرسیدم آنکه بخورد و قصد ندارد که بپردازد از آنها است که مال یتیمان را میخورند؟ فرمود: آری.
(1) 32- همان: از عبید بن زراره که پرسیدم از امام ششم (ع) از گناهان کبیره، فرمود:
یکی از آنها خوردن مال یتیم است بناحق، و در این باره میان اصحاب ما خلافی نیست و الحمد لله.
(2) 33- همان: بسندی از رسول خدا (ص) که فرمود: روز قیامت مردمی از گورهاشان بدر آیند که از دهانشان آتش زبانه کشد، گفته شد یا رسول الله اینان کیانند؟ فرمود: آنان که مال یتیمان را بناحق خورند الخ.
(3) 34- همان: از ابی بصیر که بامام باقر (ع) گفتم: اصلحک الله کمتر چیزی که بدان بنده بدوزخ رود چه باشد؟ فرمود: هر کس یکدرهم مال یتیم را بخورد، و ما هستیم یتیم.
(4) 35- همان: از زراره که از امام باقر (ع) پرسیدم از قول خدا تبارک و تعالی (230 البقره) و اگر در آمیزید با آنها برادران شما باشند" فرمود اینست که از مال آنها باندازه کفایتشان در آوری و از مال خودت باندازه کفایت خودت، گفتم: اگر یتیمان خردسالی باشند با بزرگسال و برخی لباس بلندتری از دیگری خواهند؟ فرمود: جامه هر کس باید به اندازه خود او باشد و اما خوراک همه باندازه هم خردسال بسا که باندازه بزرگسال میخورد.
(5) 36- همان: از سماعه که از امام ششم یا هفتم پرسیدم از (وَ إِنْ تُخالِطُوهُمْ) فرمود:
مقصود یتیمانند، فرماید هر گاه مردی سرپرست یتیمانیست که در دامن اویند برابر هر کدام آنها از خود خرج در آورده با آنها بیامیزد و همه با هم بخورند و از مال آنها چیزی کم نکند که آتش باشد.
(6) 37- همان: از کاهلی گفت: نزد امام صادق (ع) بودم یک مرد نابینا از آن حضرت پرسید که ما در خانه برادری برویم که در خانه یتیمان منزل دارد و خدمتکاری هم دارند، روی فرش آنها بنشینیم و از آبشان بنوشیم و خدمتکارشان بما خدمت کند و بسا خوراکی از برادر خود بخوریم که خوراک یتیمها هم در آنست در این باره چه می‌فرمائی اصلحک الله؟
فرموده: خدا فرموده (13- القیامه) بلکه آدمی بحال خود بینا است و بر شما نهان نیست که خدا فرموده" و اگر با آنها درآمیزید برادران شمایند تا آنجا که فرماید" شما را برنج اندازد" و آنگاه فرمود: اگر ورود شما بر آنها سودی براشان دارد باکی ندارد و اگر ضرر دارد نباید کرد.
(7) 38- همان: بسندی که مردی آمد نزد پیغمبر (ص) و گفت یا رسول الله برادرم مرد و چند یتیم بجا نهاده و دام دارند از آنها برای من چه حلال است؟ آن حضرت فرمود:
اگر حوض آبشان را تعمیر کنی و فراریشان را برگردانی و از آنها نگهداری کنی از شیرشان بنوش نه کوشا در دوشیدن و زیانرسان به بچه آنها، و خدا تباه کن را از بهساز میداند.
(1) 39- همان: از محمد بن مسلم که پرسیدمش از مردیکه دام برادرزاده یتیم زیر سرپرستی خود را در دست دارد آنها را با دام خود در آمیزد در درآمد خرج؟ فرمود: اگر حوض آنها را تعمیر میکند و آنها را درمان میکند و گریزنده آنها را برمیگرداند از شیرشان بنوشد نه اینکه تا ته بدوشد، و زیان به بچه آنها نزند سپس فرمود: هر که توانگر است خود داری کند و هر که ندار است باندازه بخورد، و خدا تباه‌کن را از بهساز می‌شناسد.
(2) 40- همان: از محمد حلبی که بامام ششم (ع) قول خدا را گفتم که" اگر در آمیزید با آنها برادران شمایند و خدا میداند مفسد را از مصلح؟ فرمود: از مالشان باندازه کفایتشان در آوری و از مال خود باندازه کفایت خودت و آنگاه مصرف میکنی در همان از محمد بن مسلم از امام باقر (ع) مانندش آمده است.
(3) 41- همان: از علی که از امام ششم از قول خدا در باره یتیمان" وَ إِنْ تُخالِطُوهُمْ فَإِخْوانُکُمْ" پرسیدم فرمود: آنان خرما و شیر دارند و تو هم مانند آن را داری باندازه که تو را و آنها را بس است و بر خدا مفسد از مصلح نهان نیست.
(4) 42- همان: از عبد الرحمن بن حجاج که بامام کاظم (ع) گفتیم یتیم نزد من مالی دارد و زیر دست من است و از آن بر او خرج کنم و بسا از خوراکش بخورم و آنچه من باو دهم بیشتر است؟ فرمود: باکی ندارد خدا مفسد را از مصلح می‌شناسد.
(5) 43- همان: یکی از بنی عطیه از امام ششم (ع) در اینکه مردی با مال یتیم کار کند فرمود: چیزی هم از سودش بآن یتیم بدهد زیرا خدا میفرماید (آیه 237- البقرة) فراموش نکنید بخشش را میان خود.
(6) 44- تفسیر امام: رسول خدا (ص) فرمود: خدا عز و جل وادار کرده بر نیکی کردن به یتیمان برای آنکه پدر ندارند و هر که آنها را نگهدارد خدایش نگهدارد، و هر که آنها را گرامی دارد خدایش گرامی دارد، و از هر که از مهربانی دست بر سر یتیمی کشد خدا در بهشت بهر تار مو که از زیر دستش گذرد کاخی باو دهد پهناورتر از دنیا و هر چه در آنست که دارا است هر چه دلخواهد و چشم لذت برد و آنان در آن جاویدانند.
(7) 45- غوالی اللئالی: بروایت محمد بن مسلم از یکی از دو امام که پرسیدمش از مردی که دامهای برادرزاده یتیم زیر دستش را بدست دارد میتواند با دامهای خود درهم سازد؟
فرمود: اگر حوض آبشان را تعمیر کند و به سرپرستی آنها قیام کند و فراری آنها را بر مه بر گرداند از شیر آنها بنوشد ولی تا ته ندوشد و به بچه آنها زیان نرساند.
(1) و روایت است که مردی مال بسیار از برادرزاده یتیم خود در دست داشت و چون آن یتیم به بلوغ رسید مال را درخواست کرد و او بوی نداد و نزد پیغمبر بمرافعه رفتند و آن حضرت امر داد که مالش را باو بدهد گفت فرمانبر خدا و رسولیم و بخدا پناه بریم از گناه بزرگ و مال را باو داد و پیغمبر (ص) فرمود: هر که بخل نکند و فرمان پروردگارش را ببرد همچنین او از پلیدی خود رها شده (بخانه خدا راه یابد خ ب) و چون آن جوان مال خود را دریافت کرد در راه خدا خرج کرد و پیغمبر (ص) فرمود: ثواب آمد و گناه بجا ماند، گفته شد چگونه یا رسول الله؟ فرمود ثواب برای آن پسر آمد و گناهش برید او بجا ماند (یعنی پدر بار آن را بگردن کشید تا مرد).
(2) و در حدیث دیگر است که رضایت از دیگریست و رنج بگردن او است.
(3) و از امام رضا پرسیدند کمتر چیزی از خوردن مال یتیم که بدوزخ برد چه اندازه است فرمود: بیش و کمش یکی است اگر قصد رد ندارد (4) و از آن حضرت است که در مال یتیم دو کیفر است روشن یکی در دنیا که در قول خدای تعالی است باید بترسند کسانی که بسا فرزندان ناتوانی بجا نهند تا آخر آیه و دومی در کیفر آخرتست در قول خدای تعالی" آنان که میخورند اموال یتیمان را تا آخر آیه (5) و از امام صادق روایت است که در کتاب است که در مال یتیم و بالش ببازمانده‌هاش برسد و در آخرت هم خودش عذاب کشد.
(6) دعوات راوندی: امیر مؤمنان (ع) فرمود با بازمانده‌های دیگران خوبی کنید تا در بازمانده‌هاتان خوبی شود.
(7) در نهج هم مانندش آمده و افزوده که در بازمانده خود مراعات شوید.
(8) و فرموده (ع) در وصیت هنگام وفاتش خدا را خدا را در باره یتیمان گرسنه نمانند و در حضور شما از میان نروند.