امام علی(علیه السلام) در اواخر عمر شریفشان در وصیّت به فرزندان خود فرمودند: شما دو پسرم را و تمام فرزندانم و اهلم و کسانی که این وصیّت نامه به آنها میرسد را، به رعایت تقوای الهی و نظم در امور زندگی وصیّت می کنم.

پرسش: سفارش معصومان ما دربارۀ تدبیر و برنامه ریزی چیست؟ لطفاً چند روایت بیان فرمایید.

پاسخ اجمالی :
تدبیر در لغت به دور اندیشی معنا شده است و در این رابطه روایات متعدّدی وجود دارد مثلاً پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) فرموده اند هیچ عقلی مانند تدبیر نیست، و در رابطه با برنامه ریزی هم می توان به کلام معروف امام علی(علیه السلام) اشاره کرد که ایشان در اواخر عمر شریفشان توصیه به تقوای الاهی و رعایت نظم در امور زندگی فرمودند، روایت های دیگری نیز دربارۀ نظم و برنامه ریزی از امامان معصوم وارد شده که دربارۀ بخش خاصّی از زندگی صحبت می کند، مانند تأکید برای برنامه ریزی در امور اقتصادی، که به «تقدیر المعیشة» از آن یاد کرده اند، و یا سفارش به تقسیم کردن ساعات شبانه روز به سه قسمت برای کار، عبادت و استراحت.

پاسخ تفصیلی :
تدبیر و برنامه ریزی در امور زندگی، از مواردی است که عقل آن را لازم می داند و ائمۀ اطهار(علیهم السلام) نیز سفارشاتی به این امر فرموده اند که به اختصار به ذکر مواردی از آن اکتفا می شود.
در رابطه با تدبیر، به معنای دور اندیشی و نظر به عاقبت امر داشتن.[1]
1. پیامبر بزرگوار اسلام(صلی الله علیه و آله) می فرماید: هیچ عقلی همانند تدبیر نیست؛[2] با اندک تأمّلی می توان اوج عظمت تدبیر را در این کلام به وضوح دید.
2. شخصی به خدمت امام صادق(علیه السلام) آمد و خود را همچون فردی دلسوز دیده و ایشان را نصیحت کردند به اینکه چرا شما اموال خود را در مکان های مختلف سرمایه گذاری کرده اید!؟ در صورتی که اگر اموال شما در یک جا جمع بود، از نظر اقتصادی به نفع شما بود؛ چرا که نگهداری آن آسان تر و با هزینۀ کمتر انجام می شد، ولی امام صادق(علیه السلام) در مقابل، نظر او را رد کرده و فرمودند: من اموالم را پراکنده و در مکان های مختلف قرار دادم تا اگر آسیبی به یکی رسید، دیگری از آسیب در امان بماند.[3]
موارد دیگری که در امر تدبیر می توان به آنها اشاره نمود روایاتی است که در آنها با الفاظی همچون «الاقتصاد» و یا «تقدیر المعیشة» به دور اندیش بودن فرد مسلمان اشاره شده است؛ مانند این که امام باقر(علیه السلام) فرمودند: تمام کمال در ... اندازه نگهداشتن در خرج کردن زندگی است.[4]
امّا در رابطه با برنامه ریزی در امور زندگی می توان به این روایات اشاره کرد.
1. امام علی(علیه السلام) در اواخر عمر شریفشان در وصیّت به فرزندان خود فرمودند: شما دو پسرم را و تمام فرزندانم و اهلم و کسانی که این وصیّت نامه به آنها میرسد را، به رعایت تقوای الهی و نظم در امور زندگی وصیّت می کنم.[5]
با قرار گرفتن نظم در این روایت بعد از تقوای الهی، می توان به اهمیت این امر در زندگی پی برد.
2. آن حضرت در روایت دیگری در این راستا می فرماید: مؤمن باید شبانه روز خود را به سه قسم تقسیم کند، زمانی برای نیایش و عبادت پروردگار، و زمانی برای تأمین هزینۀ زندگی و زمانی برای واداشتن نفس به لذّت هایی که حلال و مایۀ زیبایی است.[6]

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& پی نوشتــــــــــــــــــــــــــــــــــــــها :
[1]. حسینی زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، ج 6، ص 357، دار الفکر، بیروت، چاپ اول، 1414 ق.
[2]. حر عاملی، محمد، وسائل الشیعة، ج 12، ص 39، مؤسسة ال البیت علیهم السلام،قم، چاپ اول، 1409 ق.
[3]. همان، ج 17، ص 69.
[4] کلینی، کافی، ج 1، ص 32، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
[5]. شریف الرضی، محمد، نهج البلاغة(للصبحی صالح)، ص 421، هجرت، قم، چاپ اول، 1414 ق.
[6]. همان، ص 545، حکمت 390.
منبع : اسلام کوئست