«مِنَ الْمُؤْمِنينَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْديلا»[1] از مؤمنان کسانی هستند كه بر سر عهدى كه با خدا بستند صادقانه ايستاده‏ اند؛ بعضى عهد خود را اداء کردند و بعضى در انتظارند ولی هرگز تغيير و تبديلى در عهد و پيمان خود ندادند.

شهدا صادقانه به عهد خود با خدا وفا کردند و رفتند و در حفظ نظام اسلامی از بذل جان دریغ ننمودند و شما با نظر به حضرت صاحب‌ الأمر(عج) به زیارت آن‌ ها می‌ روید تا به زیارت کسانی رفته باشید که قلب مبارک حضرت زهرا (سلام الله علیها) را شاد کردند. پس با توسلِ پی در پی به حضرت صدیقه‌ ی طاهره (سلام الله علیها) سفر را شروع و ادامه دهید.

حضرت امیرالمؤمنین«علیه‌ السلام» در مسیر خود به سوی صفین چون به محلی رسیدند که بعداً حضرت سیدالشهداء«علیه‌ السلام» و اصحاب آن حضرت شهید شدند، در آن محل از اسب پیاده و در حالی که چون باران اشک می‌ ریختند، ‌ فرمودند: «هَذَا مُنَاخُ رِكَابِهِمْ وَ هَذَا مُلْقَى رِحَالِهِمْ- وَ هَاهُنَا تُهَرَاقُ دِمَاؤُهُمْ- طُوبَى لَكِ مِنْ تُرْبَةٍ عَلَيْكِ تُهَرَاقُ دِمَاءُ الْأَحِبَّة». اين‌ جا محل فرود آمدنشان است، اين‌ جا محل اثاث و خيمه‏گاه آنان مي‌ باشد، اين‌ جا خونشان ريخته خواهد شد، خوشا خاكى كه خون‌ هاى محبوب‏های خدا بر روى آن ريخته خواهد شد. و شما نیز به زیارت تربت‌ هایی آمده‌ اید که خون بهترین بنده‌ های خدا در این عصر بر روی آن ریخته است.

آری محل شهادت یاران اسلام دل‌ ها را خدایی می‌ کند و تا ابد حضور روح شهداء در محل شهادتشان راه اُنس با خدا خواهد بود. پس باید به زیارت آن مکان‌ ها شتاب کنیم و در آن‌ جا اُنس با خدا را بیابیم.

در رابطه با زیارت می‌ توان به نکات زیر توجه کرد:

1ـ رسول خدا«صلی‌ الله‌ علیه‌ وآله» در معراج به زیارت خدا رفتند تا در نهایت اُنس با حضرت حق باشند.

2ـ حضرت موسی«علیه‌ السلام» در وادی مقدس طور نیز به زیارت خدا رفتند و خداوند به آن حضرت فرمود: «فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوى‏».[2]نعلین خود را در آور که در وادی مقدس طور هستی. و قلب حضرت موسی«علیه‌ السلام» در آن سرزمین آماده‌ ی پذیرش تجلی نور خدا شد.

3ـ قرآن در رابطه با این‌ که در کنار رسول خدا«صلی‌ الله‌ علیه‌ وآله» و زیارت آن حضرت باید ادب نگه داشت تا از برکت زیارت بهره‌ مند شد، به مؤمنین می‌ فرماید: «لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِي‏»[3] صدای خود را از صدای پیامبر خدا بلندتر ننمایید.

4ـ نماز، زیارت معبود است و به گفته‌ ی امام باقر«علیه‌ السلام»: «لَوْ يَعْلَمُ الْمُصَلِّي مَنْ يُنَاجِي مَا انْفَتَلَ»[4] اگر نمازگزار می‌ دانست با چه کسی نجوا می‌ کند هرگز نماز خود را تمام نمی‌ کرد. و شهدا انسان‌ هایی هستند که با بذل جان خود نماز را به‌ پا داشتند و عملاً راه اُنس با خدا شدند و به این نیت به زیارت آن‌ ها آمده‌ اید.

5 ـ طوافِ کعبه، زیارت بیت الله و نمازِ بعد از طواف، زیارت ربّ‌ البیت است. و زیارت شهدا زیارت کسانی است که با طواف به گِرد بیت اللهِ نظام مقدس اسلامی راه زیارت ربّ البیت را به روی زائر خود می‌ گشایند و عملاً شما را به ملاقات خدا می‌ برند.

6 ـ امامان، همان‌ گونه که طالب حج و عمره‌ اند، طالب زیارت رسول خدا«صلی‌ الله‌ علیه‌ وآله» می‌ باشند و به خداوند عرض می‌ کنند: «اللَّهُمَّ وَ امْنُنْ عَلَيَّ بِالْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ، وَ زِيَارَةِ قَبْرِ رَسُولِك‏«صلی‌ الله‌ علیه‌ وآله»»[5]پروردگارا! حج و عمره و زیارت قبر رسول خود را نصیب من بگردان. در همین راستا زیارت محلِ شهادت یاران رسول خدا«صلی‌ الله‌ علیه‌ وآله» مطلوب آن‌ هایی است که می‌ دانند در این محل‌ ها بدن‌ هایی به خاک افتاده است که صادقانه جان خود را در راه خدا بذل کردند. همان‌ طور که زیارت محل فروافتادن دو دست حضرت اباالفضل«علیه‌ السلام» مطلوب دل‌ هایی است که راه اُنس با خدا را دنبال می‌ کنند.

7ـ زیارت برادران ایمانی همانند زیارت پروردگار است چنان‌ چه امام صادق«علیه‌ السلام» فرمودند: «مَنْ زَارَ أَخَاهُ فِي اللَّهِ فِي مَرَضٍ أَوْ صِحَّةٍ لا يَأْتِيهِ خِدَاعاً وَ لا اسْتِبْدَالا ً وَكَّلَ اللَّهُ بِهِ سَبْعِينَ أَلْفَ مَلَكٍ يُنَادُونَ‏ فِي قَفَاهُ أَنْ طِبْتَ وَ طَابَتْ لَكَ الْجَنَّةُ فَأَنْتُمْ زُوَّارُ اللَّهِ وَ أَنْتُمْ وَفْدُ الرَّحْمَنِ حَتَّى يَأْتِيَ مَنْزِلَه‏»[6] هرکس برادر ایمانی خود را در بیماری‌  و سلامتی‌ اش زیارت کند بدون آن‌ که قصد نیرنگ داشته باشد و یا انتظار عوض، خداوند بر او هفتاد هزار فرشته می‌ گمارد تا در هنگام بدرقه‌ اش ندا کنند: «پاک و پاکیزه باش و بهشت بر تو گوارا باد، شما زوّار خدایید و حضرت رحمان میزبان شماست» تا به خانه‌ اش برگردد. آری با زیارت شهدا به زیباترین شکل به زیارت خدا خواهید رفت.

8 ـ قرآن می‌ فرماید: «لَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللَّهَ تَوَّابًا رَّحِيمًا»[7] ای رسول خدا! اگر کسانی که به خود ستم کردند به نزد تو مى‏آمدند و از خدا طلب آمرزش مى‏كردند و پيامبر هم براى آن‌ ها استغفار مى‏كرد، خدا را توبه پذير و مهربان مى‏يافتند. یعنی حضور در محضر رسول خدا«صلی‌ الله‌ علیه‌ وآله» و اولیاء دین، موجب می‌ شود تا قلب زائر پیوندی معنوی با روح ملکوتی مزور برقرارکند و در این حال به درگاه خداوند استغفار نماید و از برکت استغفارِ پیامبر«صلی‌ الله‌ علیه‌ وآله» و اولیاء و شهدا برخوردار شود و خدای سبحان را با تجلّی اسم توّابِ رحیم بیابد. لذا در زیارت اولیای الهی بگو: «إلهی إِنِّي أَتَيْتُ اولیائک مُسْتَغْفِراً تَائِباً مِنْ ذُنُوبِي وَ إِنِّي أَتَوَجَّهُ بِكم إِلَى اللَّهِ رَبِّي وَ رَبِّكُم لِيَغْفِرَ لِي ذُنُوبِي‏».[8] خدایا! من به سوی اولیاء تو آمدم، در حال استغفار و توبه از گناهان و غفلت‌ هایم و ای اولیاء الهی با نظر به شما به سوی خداوند که پروردگار من و شماست آمدم تا او گناهانم را ببخشد.

9ـ برجسته‌ ترین اهداف زیارت، اتّصافِ زائر به اوصاف مزور است. آن‌ هایی که می‌ توان در خطاب به آن‌ ها گفت: «و بَذَلْتُمْ أَنْفُسَكُمْ فِي مَرْضَاتِه‏ِ وَ صَبَرْتُمْ عَلَى مَا أَصَابَكُمْ فِي جَنْبِه‏» شما در راه رضای خدا جان خود را بذل کردید و در برابر هر رنجی که در جنب طلب رضایت خدا پیش آمد، شکیبا بودید و از مسیر خود برنگشتید. و لذا با زیارت چنین انسان‌ هایی عزمِ جلبِ رضایت خداوند در زائر شدید می‌ شود و راهِ به هدرندادن عمر خود را می‌ یابد.

10ـ در دعای امیرالمؤمنین«علیه‌ السلام» آمده‌ است: «نَسْأَلُ اللَّهَ مَنَازِلَ الشُّهَدَاءِ وَ مُعَايَشَةَ السُّعَدَاءِ»[9] از خداوند جایگاه شهدا و زندگی انسان‌ های سعادت‌ مند را می‌ خواهم. هم‌ چنان که از حضرت سجاد«علیه‌ السلام» داریم: «حَمْداً نَسْعَدُ بِهِ فِي السُّعَدَاءِ مِنْ أَوْلِيَائِهِ، وَ نَصِيرُ بِهِ فِي نَظْمِ الشُّهَدَاءِ بِسُيُوفِ أَعْدَائِه‏»[10] حمد خدا را که به وسیله‌ ی آن در بین نیکان از اولیاء خدا کامروا گردیم و به سبب آن در زمره‌ ی شهدایی درآییم که با شمشیرِ دشمنان خدا کشته شدند. آری امامان طالب پیوند به شهدا هستند و با زیارتِ محل شهادت آن‌ ها إن‌ شاءالله این پیوستگی برقرار می‌ شود.

11ـ کسی که جان خود را در راه خدا بذل کرد، با خدا معامله نمود. خداوند به او خبر می‌ دهد: «فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذي بايَعْتُمْ بِه‏»[11] بشارت باد شما را به معامله‌ ای که با خدا کردید. آن‌ گاه خدای سبحان جان او را به بهترین نحو می‌ خرد و او را به نورانیتی می‌ رساند که او می‌ تواند زائر خود را از آن نور بهره‌ مند کند و حالا شما به امید بهره‌ مندی از آن نور به زیارت شهدا آمده‌ اید.

12ـ‌  قرآن می‌ فرماید «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُون‏E فَرِحينَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون‏»[12] هرگز گمان مبرید كسانى كه در راه خدا كشته شدند، مردگانند! بلكه آنان زنده‏اند، و نزد پروردگارشان روزى داده مى‏شوند. آن‌ ها به خاطر نعمت‌ هاى فراوانى كه خداوند از فضل خود به ايشان بخشيده است، خوشحالند؛ و بشارت می‌ دهند به آن‌ هایی که در همان مسیر هستند ولی هنوز به آن‌ ها ملحق نشده‌ اند که نگران نباشید و هیچ غمی به خود راه ندهید. و این برکتِ زیارت شهدا است در محلی که شهید شده‌ اند و در چنین شرایطی شهیدان با نور تکوینی‌  خود در جان زائرِ خود که به راه او وفادار است ولی هنوز به او نپیوسته، تصرّف می‌ کنند تا بهترین انتخاب را در مسیر فداکاری برای اسلام داشته‌ باشد و زائر خود را به عالَم نفس مطمئنّه‌ ای که خداوند به آن‌ ها ارزانی داشته، وارد می‌ کنند تا او نیز ندای «ارْجِعي‏ إِلى‏ رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّة» را بشنود و داخل بندگان خاص خداوند و بهشت خاص او شود.

13ـ با این امید که وارد بندگان خاص خداوند خواهیم شد شهدا را زیارت می‌ کنیم و ابتدا می‌ گویید: «الحمد لله علی هِدایَتِهِ لِدینِهِ وَ التَّوفیق لِما دَعا اِلَیْهِ مِنْ سَبیله و الحَمْدُ لله الَّذی عَرّفَنا اَوْلیائِهِ و أعْدائَهُ لِنَکونَ مِنَ الْمَفْلوحینَ وَ قَدْ أتَیتُکَ یا اِلهی مُتُقَرِباً اِلَیْکَ بِزیارَةِ اَوْلیائِک. اللّهم فَلا تُخَیِّبْ سَعْیی وَ لا تَقْطَع مِنْ فَضْلِکَ رَجائی» حمد خدا را به جهت هدایت ما به سوی دین‌ اش و توفیقی که به ما داد در جهت دعوت به سوی راهش و حمد خدایی را که دوستان خود و دشمنان خود را به ما شناساند تا ما از رستگاران باشیم. خدایا به امید نزدیکی به تو به زیارت اولیاء تو آمدم پس خدایا تلاشم را بی‌ ثمر و امیدم به فضلت را قطع مفرما. و سپس در مقابل شهدا می‌ ایستید و اظهار می‌ دارید:

«السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ الْقُبُورِ مِنْ أَهْلِ دِيَارٍ مِنَ الْمُؤْمِنِين» سلام بر شما ای اهل قبرها از سرزمین مؤمنین. «السَّلامُ عَلَيْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ» سلام بر شما به جهت شکیبایی که در راه خدا از خود نشان دادید و چه زیباست خانه‌ ی آخرتتان. «السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَوْلِيَاءَ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَنْصَارَ اللَّهِ وَ أَنْصَارَ رَسُولِهِ وَ أَنْصَارَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ أَنْصَارَ ابْنِ رَسُولِهِ وَ أَنْصَارَ دِينِهِ» سلام بر شما ای اولیاء خدا، سلام بر شما ای یاوران خداوند و رسول او و امیرالمؤمنین و فرزندان رسول خدا و یاران دین او. «أَشْهَدُ أَنَّكُمْ أَنْصَارُ اللَّهِ كَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ كَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَما وَهَنُوا لِما أَصابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ- وَ ما ضَعُفُوا وَ مَا اسْتَكانُوا فَمَا ضَعُفْتُمْ وَ مَا اسْتَكَنْتُمْ حَتَّى لَقِيتُمُ اللَّهَ عَلَى سَبِيلِ الْحَقِّ» شهادت می‌ دهم که شما حقیقتاً به یاری دین خدا برخاستید همچون کسانی که خداوند در وصف‌ شان می‌ فرماید: «چه بسیار پیامبران و همراهان الهی‌ شان که در راه خدا مبارزه کردند بدون آن‌ که از آن‌ چه در آن مسیر به آن‌ ها رسید سستی به خود راه دهند تا آن‌ که خدا را ملاقات کردند. «صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكُمْ وَ عَلَى أَرْوَاحِكُمْ وَ أَبْدَانِكُمْ وَ أَجْسَادِكُمْ» سلام و صلوات خدا بر شما و روح‌ ها و بدن‌ ها و جسدهایتان. أَبْشِرُوا بِمَوْعِدِ اللَّهِ الَّذِي لَا خُلْفَ لَهُ وَ لَا تَبْدِيلَ إِنَّ اللَّهَ لَا يُخْلِفُ وَعْدَهُ بشارت باد بر شما وعده‌ ی خدایی که وعده‌ ی او تخلف‌ پذیر و تبدیل‌ پذیر نیست. «وَ اللَّهُ مُدْرِكٌ بِكُمْ ثَارَ مَا وَعَدَكُمْ» و خداوند در رابطه با خونبهای شما و انتقام خون شما وعده‌ ی خود را عملی خواهد کرد. «أَنْتُمُ الشُّهَدَاءُ وَ أَنْتُمُ السُّعَدَاءُ سَعِدْتُمْ‏ عِنْدَ اللَّهِ وَ فُزْتُمْ بِالدَّرَجَاتِ مِنْ جَنَّاتٍ لَا يَظْعَنُ أَهْلُهَا وَ لَا يَهْرَمُونَ وَ رَضُوا بِالْمُقَامِ فِي دَارِ السَّلامِ مَعَ مَنْ نَصَرْتُمْ» شما شهيدان و سعادتمندانى هستيد كه نزد خدا به سعادت نائل شديد و رسيديد به درجات عالى بهشت «كه اهل آن هرگز از آن كوچ نكرده و پير و فرسوده نمى‏شوند، و خشنودند به اقامه نمودن در دار السّلام» در حالى كه با كسى هستيد كه نصرتش نموديد. «جَزَاكُمُ اللَّهُ خَيْراً مِنْ أَعْوَانٍ جَزَاءَ مَنْ صَبَرَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ «صلی‌ الله‌ علیه‌ وآله» أَنْجَزَ اللَّهُ مَا وَعَدَكُمْ مِنَ الْكَرَامَةِ فِي جِوَارِهِ وَ دَارِهِ مَعَ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ» خدا به شما ياران و اعوان‌ اش پاداش خير دهد پاداش كسانى را كه با رسول خدا«صلی‌ الله‌ علیه‌ وآله» صبر نمودند، خداوند وفا كرد به آنچه وعده به شما نمود و كرامتِ در جوارش و سكونتِ در خانه‏اش با انبياء و مرسلين و امير المؤمنين«علیه‌ السلام» را نصيب شما نمود. «أَسْأَلُ اللَّهَ الَّذِي حَمَلَنِي إِلَيْكُمْ حَتَّى أَرَانِي مَصَارِعَكُمْ أَنْ يُرِيَنِيكُمْ عَلَى الْحَوْضِ رِوَاءً مَرْوِيِّينَ وَ يُرِيَنِي أَعْدَاءَكُمْ فِي أَسْفَلِ دَرْكٍ مِنَ الْجَحِيمِ» درخواست مى‏كنم از خدائى كه من را به سوى شما واداشت و رهسپار نمود و مصارع و مقتل شما را به من نشان داد اين‌ كه نشان دهد به من شما را بر حوض كوثر در حالى كه سيراب مى‏باشيد، و نشان دهد دشمنان شما را در پائين‏ترين دركات جهنّم. «وَ السَّلامُ عَلَيْكُمْ دَائِماً إِذَا فَنِيتُ وَ بُلِيتُ لَهْفِي عَلَيْكُمْ» درود بر شما دائما هنگامى كه فانى و پوسيده شده باشم،حسرت و افسوس مى‏خورم بر شما. «هَنِيئاً لَكُمْ مَا أُعْطِيتُمْ وَ هَنِيئاً لَكُمْ مَا بِهِ حُيِّيتُمْ» گوارا باد شما را آنچه داده شده‏ايد، و گوارا باد بر شما آنچه به آن تحيّت گفته شده‏ايد. «أَتَيْتُكُمْ شَوْقاً» نزد شما آمدم با شوق زیاد). «أَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ يُرِيَنِيكُمْ عَلَى الْحَوْضِ وَ فِي الْجِنَانِ مَعَ الْأَنْبِيَاءِ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً»[13] از خدا مى‏خواهم كه شما را در حوض كوثر به من نشان دهد و در بهشت با انبياء و مرسلين و شهداء، و صالحين باشيد، و نيك رفيقانى هستند ايشان.

14ـ‌  بعد از هر زیارتی، راه‌ های آسمان به سوی زائرِ اولیاء گشوده می‌ شود و لذا خوب است از دعاهایی که دارای مضامین عالی است مانند مناجات شعبانیه و مناجات خمس‌ عشر و از این قبیل دعاها، بهره‌ گیرید و از آن طریق با خدا مناجات کنید. در ضمن عنایت داشته باشید همان‌ طور که رسول خدا«صلی‌ الله‌ علیه‌ وآله» فرموده‌ اند: «مرا در کربلا زیارت کنید» به این معنی که با زیارت امام حسین«علیه‌ السلام» در کربلا، نظر به رسول خدا«صلی‌ الله‌ علیه‌ وآله» نمایید. در محل شهادت یاران حسین«علیه‌ السلام» نیز حضرت سیدالشهداء«علیه‌ السلام» را زیارت کنید و از زیارت عاشورا در این مکان‌ ها غفلت نفرمایید.

15- در رابطه با جایگاه و ارزش محل شهادت شهدا همین بس که مقام معظم رهبری«حفظه‌ الله‌ « می‌ فرمایند:

«من اين سرزمين را يك سرزمين مقدس مي‌ دانم. اين جا نقطه‌ ‌ ايي است كه ملائكه‌ ی الهي كه شاهد فداكاري مخلصانه‌ ی اين شهداي عزيز بودند، به اين‌ جا تبرك مي‌ جويند. اين‌ جا متعلق به هركسي است كه دلش براي اسلام و براي قرآن مي‌ تپد. اين‌ جا متعلق به همه‌ ی ملت ايران است. دل‌ هاي همه‌ ی ملت ايران، متوجه اين نقطه، اين بيابان و همه‌ ی اين مناطقي است كه شاهد فداكاري‌ هاي جوان‌ ها بوده است. شما كه اين‌ جا را گرامي مي‌ داريد، خوب مي‌ كنيد؛ آمدن شما و احترام به اين نقطه، بسيار به‌ جا و بسيار كار صحيحي است. بنده هم خواستم به ارواح طيبه‌ ي شهيدان و به نفس‌ هاي معطر جوانان مؤمن، تبرك بجويم و به اين عزيزان احترام كنم؛ من هم آمدم در جمع شما شركت كردم».
امید است شما عزیزان نیز از برکاتی که مقام معظم رهبری«حفظه‌ الله‌ « و ملائکه‌ ی الهی نسبت به چنین مکانی بهره می‌ گیرند محروم نشوید.

★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★

منبــــع : لـب المیــــزان

پی نوشت ها:
[1]ـ سوره‌ ی احزاب، آیه‌ ی 23
 [2]ـ سوره‌ ی طه، آیه‌ ی 12
 [3]ـ سوره‌ ی حجرات، آیه‌ ی 2
 [4]ـ وسائل الشیعه، ج:4، ص:33
 [5]ـ صحیفه‌ ی سجادیه«علیه‌ السلام»، دعای 23
 [6]ـ وسائل الشیعه، ج:14 ص:588
 [7]ـ سوره‌ ی نساء، آیه‌ ی 64
 [8]ـ وسائل الشیعه، ج:14 ص:341
 [9]ـ کافی، ج:5 ص:57
 [10]ـ صحیفه‌ ی سجادیه«علیه‌ السلام»، دعای 28
 [11]ـ سوره‌ ی توبه، آیه‌ ی 111
 [12]ـ سوره‌ ی آل‌ عمران، آیه‌ ی 169 و 170
[13] - مطالب فوق برگرفته شده از زیارات مختلف در مورد شهدا و اولیاء الهی می‌ باشد.