جايگاه فلسفه احکام در قرآن کريم چگونه است؟

در قرآن کريم آيات فراوانى مسلمانان را به تعمّق و تفکّر فراخوانده است و با بيـان اصلى کلى، همـه را به پيـروى از «علـم قطعـى» دعـوت کـرده و از ترتيب اثـر دادن به حدس ها و گمـان ها بـه شـدّت نهى نموده است و ريشه بسيارى از تباهى ها را، پيروى از ظن و گمان مى داند دعوت قران به تفکر واستدلال اختصاص به اصول دين ندارد بلکه شامل فروع دين نيز مي شود: اگر تصور كنيم روش قرآن تنها استدلال در اصول دين و مسائل عقيدتي است نه فروع دين و مسائل علمي، اشتباه كرده ايم؛ زيـرا مي بينيم قرآن مثلا پس از تشريع روزه ماه مبارك رمضان مي گويد: «لعلكم تتقون؛ تا شايد شما تقوا پيشه كنيد» و به اين ترتيب فلسفه آن را پرهيز از گناه ذكر مي كند كه در پرتو اين رياضت مخصوص اسلامي، تسلط بر نفس و هوس هاي سركش حاصل مي گردد. در مـورد مسافران و بيماران كه از حكم روزه مستثنا هستند، مي گويد: «يريد اللّه بكم اليسر و لا يريد بكم العسر»؛ «خداوند راحتي شما را مي خواهد، نه زحمت شما را». و فلسفه آن را نفي عسر و حرج و مشقت ذكر مي كند. در مـورد تـحريم قمار و شراب مي گويد: «انما يريد الشيطان ان يوقع بينكم العداوه و البغضاء في الخمر و الميسر و يصدكم عن ذكر اللّه و عن الصلوه فهل انتم منتهون»؛ «شيطان مي خواهد به وسيله شراب و قمار، در ميان شما عداوت و كينه ايجاد كند و شما را از ياد خدا و از نماز باز دارد. آيا (با اين همه زيان و فساد و با اين نهي اكيد) خودداري خواهيد كرد؟» در مورد خودداري از نگاه به زنان بيگانه مي گويد: «ذلك ازكي لهم»؛ «اين براي آنان پاكيزه تر است». در مـورد عـدم ورود مشركان به مسجد الحرام مي گويد: «يا ايها الذين آمنوا انماالمشركون نجس فلا يقربوا المسجد الحرام بعد عامهم هذا»؛  «اي كساني كه ايمان آورده ايد مشركان ناپاك اند، پـس نـبـايـد بـعد از امسال، نزديك مسجد الحرام شوند» در مورد فيء (قسمتي از اموال بيت المال) و علت اختصاص آن به بيت المال و صرف آن در مصارف مورد نياز عمومي، مي فرمايد: «كـي لا يـكـون دولـه بين الاغنياء منكم»؛ «تا (اين اموال عظيم) در ميان ثروتمندان شما دست به دست نگردد». . اين موارد نمونه هاي از موقعييت فلسفه احکام در قران کريم است و قهرا مصاديق فراواني وجود دارد كه ذكر آن ها به طول مي انجامد.

❀❀❀❀❀❀❀❀❀❀❀❀

منبــــــــع:   اداره مشاوره نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه ها