حدیث1

امام کاظم علیه السلام :
إنَّ لُقمانَ علیه السلام قالَ لاِبنِهِ : تَواضَع لِلحَقِّ تَکُن أعقَلَ النّاسِ ، وإنَّ الکَیِّسَ لَدَی الحَقِّ یَسیرٌ .
امام کاظم :لقمان به پسرش گفت: «در برابر حق، فروتن باش تا عاقل ترینِ مردم باشی . زیرک و با هوش ، در برابر حق ، آرام است» .
الکافی : ج 1 ص 16 ح 12 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 299 ح 1 .

حدیث2

امام کاظم علیه السلام :
کانَ لُقمانُ علیه السلام یَقولُ لاِبنِهِ : ... یا بُنَیَّ ، خُذ مِنَ الدُّنیا بُلغَةً ، ولا تَدخُل فیها دُخولاً یَضُرُّ بِآخِرَتِکَ ، ولا تَرفُضها فَتَکونَ عِیالاً عَلَی النّاسِ .
امام کاظم علیه السلام :لقمان همواره به پسرش می گفت: « . . . پسرم! از دنیا به اندازه کفایت (نیاز) برگیر و آن چنان در دنیا فرو نرو که به آخرتت زیان رسانَد، و چنان هم رهایش نکن که سربار مردم گردی».
قصص الأنبیاء : ص 190 ح 238 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 416 ح 10 .

حدیث3

امام کاظم علیه السلام :
إنَّ لُقمانَ قالَ لاِبنِهِ : ... یا بُنَیَّ ، إنَّ الدُّنیا بَحرٌ عَمیقٌ ، قَد غَرِقَ فیها عالَمٌ کَثیرٌ ، فَلتَکُن سَفینَتُکَ فیها تَقوَی اللّه ، وحَشوُهَا الإِیمانَ ، وشِراعُهَا التَوَکُّلَ ، وقَیِّمُهَا العَقلَ ، ودَلیلُهَا العِلمَ ، وسُکّانُهَا الصَّبرَ .
امام کاظم علیه السلام :لقمان به پسرش گفت: « . . . ای پسرم! دنیا دریای عمیقی است که بسیاری در آن غرق شده اند ؛ پس باید کشتیِ [نجات] تو در آن ، پَروامندی از خداوند متعال باشد ، و پُل تو ایمان به خدا ، و بادبان کشتی ات توکّل ، و متولّی آن، خرد ، و راه نمای آن، دانش ، و مسافر آن ، شکیبایی» .
الکافی : ج 1 ص 16 ح 12 .

حدیث4

امام کاظم علیه السلام :
کانَ لُقمانُ علیه السلام یَقولُ لاِبنِهِ : یا بُنَیَّ ، إنَّ الدُّنیا بَحرٌ وقَد غَرِقَ فیها جیلٌ کَثیرٌ ، فَلتَکُن سَفینَتُکَ فیها تَقوَی اللّه ِ تَعالی ، وَلیَکُن جِسرُکَ إیمانا بِاللّه ِ ، وَلیَکُن شِراعُهَا التَّوَکُّلَ ، لَعَلَّکَ ـ یا بُنَیَّ ـ تَنجو وما أظُنُّکَ ناجِیاً !
امام کاظم علیه السلام :لقمان همواره به پسرش می گفت: «ای پسرم! دنیا دریایی است که گروه های بسیاری در آن ، غرق شده اند. پس باید کشتیِ تو در آن ، پَروامندی از خدای متعال باشد و پل تو ایمان به خدا، و بادبان کشتی ات توکّل ، تا شاید ـ ای پسرم! ـ نجات یابی ، هر چند من گمان ندارم که نجات یابی!» .
قصص الأنبیاء : ص 190 ح 238 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 416 ح 10 .

حدیث5

امام کاظم علیه السلام :
کانَ لُقمانُ علیه السلام یَقولُ لاِبنِهِ : یا بُنَیَّ ، إنَّ الدُّنیا بَحرٌ ، وقَد غَرِقَ فیها جِیلٌ کَثیرٌ ، فَلتَکُن سَفینَتُکَ فیها تَقوَی اللّه ِ تَعالی ، وَلیَکُن جِسرُکَ إیمانا بِاللّه ِ ، وَلیَکُن شِراعُهَا التَّوَکُّلَ ، لَعَلَّکَ ـ یا بُنَیَّ ـ تَنجو وما أظُنُّکَ ناجِیا! یا بُنَیَّ ، کَیفَ لا یَخافُ النّاسُ ما یوعَدونَ ، وهُم یَنتَقِصونَ فی کُلِّ یَومٍ ، وکَیفَ لا یُعِدُّ لِما یوعَدُ مَن کان لَهُ أجَلٌ یَنفَدُ . یا بُنَیَّ ، خُذ مِنَ الدُّنیا بُلغَةً ، ولا تَدخُل فیها دُخولاً یَضُرُّ فیها بِآخِرَتِکَ ، ولا تَرفُضها فَتَکونَ عِیالاً عَلَی النّاسِ ، وصُم صِیاما یَقطَعُ شَهوَتَکَ ، ولا تَصُم صِیاماً یَمنَعُکَ مِنَ الصَّلاةِ ؛ فَإِنَّ الصَّلاةَ أعظَمُ عِندَ اللّه ِ مِنَ الصَّومِ .
امام کاظم علیه السلام :لقمان پیوسته به پسرش می گفت : «پسرم ! دنیا دریاست و در آن ، گروه های بسیاری غرق شده اند . پس باید کشتیِ تو در آن ، پروا کردن از خدای تعالی ، و پُل تو ایمان به خدا ، و بادبان کشتی ات توکّل باشد ، تا ـ پسرم! ـ شاید نجات پیدا کنی ؛ هر چند من گمان ندارم که نجات یابنده باشی . پسرم ! چگونه مردم از آنچه وعده داده شده اند ، نمی ترسند ، در حالی که هر روز ، از [عمر] آنان کاسته می شود ؟! و چگونه کسی که اجلِ پایان پذیری دارد ، برای آنچه وعده داده شده ، مهیّا نمی گردد ؟! پسرم ! از دنیا به اندازه نیاز ، بر گیر و چنان در آن وارد نشو که به آخرتت زیان رسانَد ، و آن را چنان رها نکن که سربارِ مردم شوی ، و چنان روزه بگیر که شهوتت را قطع کند و روزه ای نگیر که از نماز ، بازت دارد ؛ چرا که نماز ، نزد خدا ، از روزه بزرگ تر است» .
قصص الأنبیاء : ص 190 ح 238 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 416 ح 10 .

حدیث6

امام کاظم علیه السلام :
ثَلاثَةٌ یَجلینَ البَصَرَ : النَّظَرُ إلَی الخُضرَةِ و النَّظرُ إلَی الماءِ الجاری و النَّظَرُ إلَی الوَجهِ الحَسَنِ ؛
امام کاظم علیه السلام :سه چیز دیده را روشنی می بخشد : نگاه به سبزه ، نگاه به آب جاری و نگاه به صورت زیبا .
همان ، ص 92 .

حدیث7

امام کاظم علیه السلام :
لاتَدخُلوا الحَمّامَ عَلَی الرِّیقِ وَلاتَدخُلُوهُ حَتّی تَطعَمُوا شَیئا ؛
امام کاظم علیه السلام : ناشتا وارد حمّام نشوید . وارد حمّام نشوید مگر آن که چیزی خورده باشید .
کتاب من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 116 .

حدیث8

امام کاظم علیه السلام :
الحَمّامُ ـ یَومٌ و یَومٌ لا ـ یُکثِرُ اللَّحمَ و إدمانُهُ فی کُلِّ یَومٍ یُذیبُ شَحمَ الکُلیَتَینِ ؛
امام کاظم علیه السلام :یک روز در میان حمّام رفتن ، بر گوشت بدن می افزاید ، و هر روز به حمّام رفتن چربی کلیه ها را آب می کند [سبب لاغری می شود] .
الکافی ، ج 6 ، ص 496 .

حدیث9

امام کاظم علیه السلام :
مَنِ اسْتَشارَ لَم یَعدَم عِندَ الصَّوابِ مادِحَا و عِندَ الخَطَإِ عاذِرا ؛
امام کاظم علیه السلام :کسی که مشورت کند ، اگر کارش را درست انجام دهد ، مردم او را بستایند و اگر به خطا رود ، معذورش دارند .
میزان الحکمه ، ح 9847 .

حدیث10

امام کاظم علیه السلام :
إنّی لأَعمَلُ فی بَعضِ ضِیاعی حَتّی أعرَقَ ـ و إنَّ لی مَن یَکفینی ـ لِیَعَلَمَ اللّه ُ أنّی أطلُبُ الرِّزقَ الحَلالَ ؛
امام کاظم علیه السلام :من در برخی از زمین های کشاورزی ام کار می کنم تا آن که عرق از بدنم سرازیر می شود ، در حالی که هستند کسانی که به جای من کار کنند و مرا از کار کردن بی نیاز کنند ، ولی من کار می کنم تا خداوند ببیند که در جست و جوی روزی حلالم .
الکافی ، ج 5 ، ص 77 .

حدیث11

امام کاظم علیه السلام :
لایَدخُلُ الفَقرُ بَیتا فیهِ اسمُ مُحَمَّدٍ أو أحمَدَ أو عَلِیٍّ أوِ الحَسَنِ أوِ الحُسَینِ أو جَعفَرٍ أو طالِبٍ أو عَبدِاللّهِ أو فاطِمَةَ مِنَ النِّساءِ ؛
امام کاظم علیه السلام :فقر وارد خانه ای نمی شود که در آن خانه نام محمّد ، احمد ، علی ، حسن ، حسین ، جعفر، طالب ، عبداللّه یا فاطمه ، از نام های زنان ، باشد .
وسائل الشیعه ، ج 21 ، ص 396 .

حدیث12

امام کاظم علیه السلام :
تُستَحَبُّ عَرامَةُ الغُلامِ فی صِغَرِهِ لِیَکوُنَ حَلیما فی کِبَرِهِ ؛
امام کاظم علیه السلام :پسندیده است که فرزند در کودکی به بازی و جست و خیز بپردازد تا در بزرگ سالی بردبار و باوقار باشد .
. بحار الأنوار ، ج 60 ، ص 362 .

حدیث13

امام کاظم علیه السلام :
لَیْسَ مِنّا مَنْ لَمْ یُحاسِبْ نَفْسَهُ فی کُلِّ یَوْمٍ فَاِنْ عَمِلَ خَیْرا اسْتَزادَ اللّه َمِنْهُ وَ حَمِدَ اللّه َ عَلَیْهِ وَ اِنْ عَمِلَ شَیْئا شَرّا اسْتَغْفَرَ اللّه َ وَ تابَ اِلَیْهِ؛
از ما نیست کسی که هر روز اعمال خود را محاسبه نکند تا اگر نیکی کرده از خدابخواهد بیشتر نیکی کند و خدا را بر آن سپاس گوید و اگر بدی کرده از خدا آمرزشبخواهد و توبه نماید.
الاختصاص، ص 26

حدیث14

امام کاظم علیه السلام :
إذا قامَ قائِمُنا قالَ: یا مَعشَرَالفُرسانِ سِیرُوا فی وَسَطِ الطَّریقِ ، یا مَعشَرَ الرِّجالِ سِیرُوا عَلی جَنبَیِ الطَّریقِ ؛
امام کاظم علیه السلام :هنگامی که قائم ما قیام کند ، می گوید : «ای سوارگان! از وسط راه و ای پیادگان از دو سو حرکت کنید .»
تهذیب الأحکام ، ج 10 ، ص 314 .

حدیث15

امام کاظم علیه السلام :
رَجُلٌ مِن أهلِ قُم یَدعُو النّاسَ إلَی الحَقِّ یَجتَمِعُ مَعَهُ قَومٌ کَزُبَرِ الحَدیِدِ ؛
امام کاظم علیه السلام :مردی از قم مردم را به حق فرا می خواند و گروهی استوار ، چون پاره های آهن ، پیرامون او گرد می آیند .
بحار الأنوار ، ج 60 ، ص 216 .

حدیث16

امام کاظم علیه السلام :
إنَّ لِلّهِ عِبادا فِی الأرضِ یَسعَونَ فی حَوائجِ النّاسِ هُمُ الآمِنونَ یَومَ القِیامَةِ ؛
امام کاظم علیه السلام :خداوند در زمین بندگانی دارد که برای برآوردن نیازهای مردم می کوشند ؛ اینان ایمنی یافتگان روز قیامت اند .
. الکافی ، ج 2 ،ص 197 .

حدیث17

امام کاظم علیه السلام :
لاتَستَغنِی شِیعَتُنا عَن أربَعٍ : . . . و سُبحَةٌ مِن طِینِ قَبرِ أبی عَبدِاللّه ِ علیه السلام ؛
امام کاظم علیه السلام :پیروان ما به چهار چیز نیازمندند : . . . . و تسبیحی از تربت مزار امام حسین علیه السلام .
. تهذیب الأحکام ، ج 6 ، ص 75 .

حدیث18

امام کاظم علیه السلام :
المَغبونُ مَن غُبِنَ عُمرُهُ ساعَةً ؛
امام کاظم علیه السلام :زیان کار کسی است که ساعتی از عمرش را زیان کرده باشد .
نزهة الناظر و تنبیه الخاطر ، ص 123 .

حدیث19

امام کاظم علیه السلام :
مَن وَلَهَهُ الفَقرُ أبطَرَهُ الغِنی ؛
امام کاظم علیه السلام :آن که ناداری حیرانش کند ، توانگری سرمستش سازد .
بحار الأنوار ، ج 74 ، ص 198 .

حدیث20

امام کاظم علیه السلام :
ما تَسابَّ اثنانِ إلاّ انْحَطَّ الأعلی إلی مَرتَبَةِ الأسفَلِ ؛
امام کاظم علیه السلام :هیچ گاه دو تن به هم دشنام ندادند جز آن که بالاتر به مرتبه فروتر سقوط کرد .
همان ، ج 78، ص 333 .

حدیث21

امام کاظم علیه السلام :
جِهادُ المَرأةِ حُسنُ التَّبَعُّلِ ؛
امام کاظم علیه السلام :جهاد زن خوب شوهر داری کردن است .
. الکافی ، ج 5 ، ص 507 .

حدیث22

امام کاظم علیه السلام :
قُلِ الحَقَّ و إن کانَ فیهِ هَلاکُکَ ، فَإنَّ فِیهِ نَجاتُکَ ؛
امام کاظم علیه السلام :حق را بگو ، اگرچه نابودی تو در آن باشد ؛ زیرا نجات تو در همان است .
. تحف العقول ، ص 408 .

حدیث23

امام کاظم علیه السلام :
إنَّ العاقِلَ لایَکذِبُ و إن کانَ فیهِ هَواهُ ؛
امام کاظم علیه السلام :خردمند دروغ نمی گوید ، اگرچه میل او در آن باشد .
. همان ، ص 391 .

حدیث24

امام کاظم علیه السلام :
التَّوَدُّدُ إلَی النّاسِ نِصفُ العَقلِ ؛
امام کاظم علیه السلام :مهرورزی با مردم نیمی از عقل است .
. همان ، ص 403 .

حدیث25

امام کاظم علیه السلام :
مَن استَوی یَوماهُ فَهُوَ مَغبونٌ و مَن کانَ آخِرُ یَومَیهِ شَرَّهُما فَهُوَ مَلعونٌ و مَن لَم یَعرِفِ الزِّیادَةَ فی نَفسِهِ فَهُوَ فی نُقصانٍ و مَن کانَ إلَی النُّقصانِ فَالمَوتُ خَیرٌ لَهُ مِنَ الحَیاةِ ؛
امام کاظم علیه السلام :کسی که دو روزش با هم برابر باشد، زیان کار است. کسی که امروزش بدتر از دیروزش باشد ، از رحمت خدا به دور است . کسی که رشد و بالندگی در خود نیابد ، به سوی کاستی ها می رود و آن که در راه کاستی و نقصان گام بر می دارد مرگ برایش بهتر از زندگی است .
بحار الأنوار ، ج 78 ، ص 327 .

حدیث26

امام کاظم علیه السلام :
إنَّ الحَرامَ لایُنمی و إن نُمِیَ لایُبارَکُ فیهِ ؛
امام کاظم علیه السلام :مال حرام افزون نمی گردد و اگر هم افزون گردد برکت نمی یابد .
الکافی ، ج 5 ، ص 125 .

حدیث27

امام کاظم علیه السلام :
إنَّ الجَنَّةَ و الحُورَ لَتَشتاقُ إلی مَن یَکسَحُ المَساجِدَ و یَأخُذُ مِنهُ القِذی ؛
امام کاظم علیه السلام :بهشت و حورالعین مشتاق دیدار کسی هستند که مسجد را جاروب ، و آن را گردگیری می کند .
بحار الأنوار ، ج 83 ، ص 282 .

حدیث28

امام کاظم علیه السلام :
رَجَبٌ شَهرٌ عَظیمٌ یُضاعِفُ اللّه ُ فیهِ الحَسَناتَ و یَمحُو فیهِ السَّیِّئاتَ ؛
امام کاظم علیه السلام :رجب ماه بزرگی است که خداوند [پاداش] نیکی ها را در آن دو چندان و گناهان را پاک می کند .
کتاب من لایحضره الفقیه ، ج 2 ، ص 92 .

حدیث29

امام کاظم علیه السلام :
ثَلاثٌ مُوبِقاتٌ : نَکثُ الصَّفَقَةِ و تَرکُ السُّنَّةِ و فِراقُ الجَماعَةِ ؛
امام کاظم علیه السلام :سه چیز تباهی می آورد : پیمان شکنی ، رها کردن سنّت و جدا شدن از جماعت .
. میزان الحکمه ، ح 21250 .

حدیث30

امام کاظم علیه السلام :
عَونُکَ لِلضَّعیفِ أفضَلُ الصَّدَقَةِ ؛
امام کاظم علیه السلام :کمک کردن تو به ناتوان ، بهترین صدقه است .
تحف العقول ، ص 414 .

حدیث31

امام کاظم علیه السلام :
لَو کانَ فِیکُم عِدَّةُ أهلِ بَدرٍ لَقامَ قائمُنا ؛
امام کاظم علیه السلام : اگر به تعداد اهل بدر [مؤمن کامل] در میان شما بود ، قائم ما قیام می کرد .
مشکاة الأنوار ، ص 128 .

حدیث32

امام کاظم علیه السلام :
لَیسَ مِنّا مَن لَم یُحاسِب نَفسَهُ فی کُلِّ یَومٍ ؛
امام کاظم علیه السلام :کسی که هر روز خود را ارزیابی نکند ، از ما نیست .
. الاختصاص ، ص 26 .

حدیث33

امام کاظم علیه السلام :
ما مِن شَی ءٍ تَراهُ عَیناکَ إلاّ و فیهِ مَوعِظَةٌ ؛
امام کاظم علیه السلام :در هر چیزی که چشمانت می بیند ، موعظه ای است .
بحار الأنوار ، ج 78 ، ص 319 .

حدیث34

امام کاظم علیه السلام :
مَن کَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النّاسِ کَف َّ اللّه ُ عَنهُ عَذابَ یَومِ القِیامَة ؛
امام کاظم علیه السلام :هر کس خشم خود را از مردم باز دارد ، خداوند عذاب خود را در روز قیامت از او باز می دارد .
الکافی ، ج 2 ، ص 305 .

حدیث35

امام کاظم علیه السلام :
إذا کانَ ثَلاثَةٌ فی بَیتٍ فَلا یَتَناجی إثنانِ دونَ صاحِبِهِما فَإنَّ ذلِکَ مِمّایَغُمُّهُ ؛
امام کاظم علیه السلام :هر گاه سه نفر در خانه ای بودند ، دو نفرشان با هم نجوا نکنند ؛ زیرا نجوا کردن ، نفر سوم را ناراحت می کند .
همان ، ص 660 .

حدیث36

امام کاظم علیه السلام :
إیّاکَ أن تَمنَعَ فی طاعَةِ اللّه ِ فَتُنفِقُ مِثلَیهِ فی مَعصِیَةِ اللّه ِ ؛
امام کاظم علیه السلام :مبادا از خرج کردن در راه طاعت خدا خودداری کنی ، و آن گاه دو برابرش را در معصیت خدا خرج کنی .
تحف العقول ، ص 408 .

حدیث37

امام کاظم علیه السلام :
لاتُذهِبِ الحِشمَةَ بَینَکَ و بَینَ أخیکَ وَأبْقِ مِنها فَإنَّ ذَهابَها ذَهابُ الحَیاءِ ؛
امام کاظم علیه السلام :مبادا حریم میان خود و برادرت را [یکسره] از میان ببری ؛ چیزی از آن باقی بگذار ؛ زیرا از میان رفتن آن ، از میان رفتن شرم و حیا است .
همان ، ص 307 .

حدیث38

امام کاظم علیه السلام :
أبلِغ خَیرا و قُل خَیرا ولا تَکُن أمُّعَةً ؛
امام کاظم علیه السلام :خیر برسان و سخن نیک بگو و سست رأی و فرمان برِ هر کس مباش .
الاختصاص ، ص 343 .

حدیث39

امام کاظم علیه السلام :
المُصیبَةُ لِلصّابِرِ واحِدَةٌ و لِلجازِعِ اثنَتانِ ؛
امام کاظم علیه السلام :مصیبت برای شکیبا یکی است و برای ناشکیبا دوتا .
تحف العقول ، ص 414 .

حدیث40

امام کاظم علیه السلام :
الصَّبرُ عَلَی العافِیَةِ أعظَمُ مِنَ الصَّبرِ عَلَی البَلاءِ ؛
امام کاظم علیه السلام :شکیبایی در عافیت بزرگ تر است از شکیبایی در بلا .
مستدرک الوسائل ، ج 11 ص 261 .