در دنیای مدرن امروزی کم نیستند افرادی که بیشترین و پرتجمل ترین هزینه ها را صرف مصارف غیر ضروری و بی ارزش زندگی می نمایند، وجود ماشین های لوکس میلیاردی، خانه و ویلاهای چند صد میلیاردی و هزینه های پرخرج و تجملات مادی برای سفرهای زود گذر تفریحی، همگی مورد آمال و آرزوی بسیاری از افراد است.

وصیت نامه

چه بسیار افرادی که مصارف و هزینه های اضافه و تجملاتی زندگی را به هیچ وجه توبیخ نمی نمایند؛ بلکه آن را  یکی از اهداف زندگی مادی معرفی می نمایند. بسیاری از افراد تمام تلاش و همتشان، دست یابی به این چنین ثروت هایی است تا اینکه بتوانند لذت زندگی دنیوی را بیشتر درک نمایند. ولی همین افراد کمترین هزینه را برای ماندگاری و اعطلای زیباترین و با ارزش ترین سند هدایت و سعادت انسان (قرآن کریم) که یکی از مصادیق و راهکارهای حفظ شعائر اسلامی[1] است را بر نمی تابند و به مقابله و انتقاد با این چنین هزینه هایی می شتابند.

قرآن کریم، خورشید هدایت و برترین سند سعادت

جایگاه و اهمیت قرآن کریم ، بر اهل تحقیق آشکار و مبرهن است. منابع اسلامی همگی به خوبی دلالت بر اهمیت و ارزش این سند هدایت و خوشبختی انسان دارد. عظمت، برتری و فضیلت قرآن کریم  بر سایر سخنان و مکتوبات، همانند برتری خداوند و بر بندگانش است.[2]

درک و فهم جایگاه و عظمت قرآن کریم منوط چیزی نیست که به راحتی بتوان به واقعیت آن دست پیدا نمود؛ چرا که قرآن کریم در برگیرنده عالی ترین و با ارزش ترین معارف و آموزه های وحیانی است که سند سعادت انسان به شمار می آید.

قرآن کریم، در بردارنده معارف و آموزه هایی است که پیمودن جاده سعادت  و کمال بدون آن غیر ممکن می باشد و انسان را از یوغ بردگی و هوای نفس و شیاطین انس و جن برحذر می دارد و آینده روشن را برای انسان سهل الوصول می نماید.

در اهمیت و ارزش این کتاب آسمانی خدای متعال می فرماید: « اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدیث؛[3] خداوند بهترین سخن را نازل كرده.» بر اساس رهنمودهای الهی، قرآن کریم، مایه رحمت و هدایت ، برای مسلمین معرفی شده است: « وَ نَزَّلْنا عَلَیْكَ الْكِتابَ تِبْیاناً لِكُلِّ شَیْ ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى  لِلْمُسْلِمین؛[4]! و ما این كتاب را بر تو نازل كردیم كه بیانگر همه چیز، و مایه هدایت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است!»

در کتاب شریف نهج البلاغه از امام علی (علیه السلام) بیانات ارزشمند و زیبایی در اهمیت قرآن کریم نقل شده است؛ از جمله اینکه در خطبه ای حضرت می فرماید: «اِنَّ اللّهَ تعالى اَنْزَلَ كِتابا هادیا بَیَّنَ فیهِ الْخَیْرَ وَ الشَّرَّ، فَخُذوا نَهْجَ الْخَیْرِ تَهْتَدوا وَ اَصْدِفوا عَنْ سَمْتِ الشَّرِّ تَقْصِدوا؛[5] خداى تعالى كتابى راهنما فرستاد و در آن خوب و بد را روشن ساخت. پس راه خوبى را پیش گیرید تا هدایت شوید و از راه بدى دورى جویید تا به مقصد برسید.»

وصیت نامه ای زیبا و ماندگار

بعد از بیان نکاتی در اهمیت و ارزش قرآن کریم. به یکی از زیباترین و ماندگار ترین وصیت نامه های معاصر اشاره می کنیم. از جمله ای این وصیت نامه ها، وصیت پدری دلسوز و دغدغه مند به معارف و آموزه های قرآنی است که در آن وصیت نامه فرزندان خود را به کتابت قرآنی نفیس و ماندگار سفارش می نماید. 

برادران جانفزا  تهیه کنندگان گرانبهاترین قرآن مزین به هنر اسلامی ایرانی، می باشند که پدر دلسوز و فرهنگ دوستشان، آنها را به کتابت آن قرآن ارزنده سفارش نموده است. در معرفی این اثر ماندگار اینکه در قطع اختصاصی (اندازه 42 در 57 سانتیمتر)، کاغذ دست ساز زرافشان شده، نگارش به خط ثلث، طراحی 176 تذهیب اختصاصی برای هر صفحه، جلد و رحل قلمزنی شده از جنش نقره و پلاتین، جلد تزیین شده با بیش از 1350 قطعه برلیان و یاقوت کبود، و اینکه  این اثر مزین به اسماء الهی در پشت تمامی صفحات و بر روی جلد قرآن است.

هنر، وسیله ی درک حقیقت و معرفت

بر اساس منطق و آموزه های اسلامی، خدای متعال زیبایی را دوست دارد: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمَال؛[6] خداوند زیباست و زیبایى را دوست دارد.»

ابزار هنر از جمله مهمترین و کارآمدترین وسایل نشر معارف و آموزه های قرآنی است. به روشنی می توان با ابزار زیبایی و هنر محتوای غنی و وحیانی قرآن را به جهانیان معرفی و شناسایی نمود؛ چرا که  ابزارهای هنری، یكی از رساترین، بلیغ َ ترین و كارآمد َترین، ابزار ابلاغ و تبلیغ پیام به شمار می آیند.

قرآن کریم به عنوان معجزه جاوید آسمانی و محور دین اسلام در اوج زیبایی و هنر قرار دارد، شیوه بیان معارف و مطالب آن در بهترین و ارزنده ترین قالب های هنری قابل گنجایش نیست. ما نیز می توانیم برای نشر معارف و شناسایی آموزه های قرآنی به جهانیان به درستی از ابزار هنر و زیبایی استفاده نماییم، کما اینکه خدای متعال نیز برای به تفکر و اندیشه وا نمودن بندگان از ابزار زیبایی استفاده نموده است: «أَ فَلَمْ یَنْظُرُوا إِلَى السَّماءِ فَوْقَهُمْ كَیْفَ بَنَیْناها وَ زَیَّنَّاها وَ ما لَها مِنْ فُرُوجٍ؛ [سوره ق، آیه6] آیا آنان به آسمان بالاى سرشان نگاه نكردند كه چگونه ما آن را بنا كرده ایم، و چگونه آن را (بوسیله ستارگان) زینت بخشیده  ایم و هیچ شكاف و شكستى در آن نیست؟!»

علامه طباطبایی در ذیل این آیه شریف می فرماید: «منظور از اینكه فرمود: آسمان را زینت دادیم، این است كه ستارگان درخشان را با آن جمال بدیعى كه دارند در آسمان آفریدیم، پس خود ساختمان این بناى بدیع با آن جمال خیره  كننده  اش، و با اینكه هیچ ترك و شكافى در آن نیست، صادق ترین شاهد بر قدرت قاهره، و علم محیط او به تمامى خلائق است.»[7]

علامه طباطبایی در عبارتی دیگر زینت را این چنین تعریف می نماید: زینت امر زیبایی است که به چیزی افزوده می شود و آن را زیبا می سازد و به سبب این زیبایی دیگران به آن میل پیدا می نمایند.[8]

آثار نفیس و ماندگار قرآنی نیز تلاشی است که با بهره گیری از ابزار هنر سعی دارد، معارف قرآنی را برای ادوار مختلف تاریخی به یادگار بگذارد. در واقع این آثار فاخر یکی از بهترین آثار فرهنگی و مذهبی به شمار می آیند که می توان آنها را سفیر هنر و فرهنگ ایرانی برای تمام کشورهای اسلامی حتی غیر اسلامی به شمار آورد.

یکی از جنبه های ماندگاری قرآن کریم را به راستی می توان جنبه هنری و ادبی آن دانست از این رو مقام معظم رهبری می فرماید: هیچ تفکری تا مادامی که به هنر آمیخته نباشد در تاریخ ماندگار نخواهد بود.[9]

سخن آخر:

انوع هنرها از بدوی تا مدرن حامی ای مهمتر از دین نیافته اند، در عوض دین هم سخنگو و شرح دهنده ای کار آمد از هنر را  در خدمت خود گرفته است. در اسلام به جای مجسمه سازی که گاه با آن مخالفت شده است، هنرهای تزئینی مهمی چون خوشنویسی و تذهیب و کتاب آرائی رشد کرده است.[10]

علی بیرانوند/ کارشناس حوزه - بخش قرآن تبیان
-------------------------------
پی نوشت ها:
[1] سوره حج آیه 32. «ذلِكَ وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ».
[2] جامع الأخبار(للشعیری): ص40.َ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و اله) فَضْلُ الْقُرْآنِ عَلَى سَائِرِ الْكَلَامِ كَفَضْلِ اللَّهِ عَلَى خَلْقِه ؛ برتری قرآن بر دیگر سخنان، چون برتری خدا بر مخلوقاتش است.»
[3] سوره زمر، آیه23.
[4] سوره نحل، آیه 89.
[5] نهج البلاغة (للصبحی صالح): ص242، خطبه 167.
[6] مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل: ج 3، ص226، ح3438.
[7] ترجمه المیزان: ج 18، ص509.
[8] همان: ج15، ص237.
[9] قرآن و زیبا شناسی، حسن خرقانی: ص128.
[10] همان.