حضرت عبدالعظيم بن عبداللّه بن على بن حسن بن زيد بن حسن بن على بن ابى طالب(علیهما السلام) -كه به عبدالعظيم حسنى شهرت يافته از جمله عالمان و راويان بزرگ حديث شمرده مى شود كه جايگاه والايى را در بين محدثان عصر خويش و عصر متأخر احراز كرده است؛ اساتيد برجسته، و همچنين شاگردان بزرگ وى بهترين شاهد بر اين مدعا هستند.

اين جايگاه رفيع روايى موجب شده تا روايات ايشان مورد توجه مؤلفان جوامع حديثى قرار گيرد، و حتى برخى از ايشان، روايات آن حضرت را گرد آورده، «مسند جامع روايات» ايشان را تأليف كرده  اند.

 نسب حضرت عبدالعظيم
نجاشى ضمن نام بردن از آن حضرت و شرح سفر ايشان به رى و ماجراى فوت ايشان مى  گويد:
هنگامى كه جنازه ايشان را براى غسل برهنه مى كردند، در جيب لباس ايشان نوشته اى يافت شد كه در آن نسب آن حضرت اين گونه ذكر شده بود، من ابوالقاسم، عبدالعظيم بن عبداللّه بن على بن حسن بن زيد بن على بن حسن بن على بن ابى  طالب هستم.(1)

براساس اين نسخه از رجال النجاشى، شش نفر در نسب آن حضرت، واسطه بين وى و امام على(علیه السلام) هستند، لكن در نسخه هاى معتبر از رجال النجاشى (2) و همچنين در ديگر منابع رجالى شيعى،(3) بين زيد و حسن بن على شخص ديگرى واسطه نيست.

بنابراين، پدر و اجداد آن حضرت تا امام على(علیه السلام) بالغ بر پنج نفر هستند كه  عبارت اند از:

1. امام حسن بن على بن ابى طالب(علیهما السلام) امام دوم و سرسلسله سادات حسنى

2. زيد بن حسن
وى بزرگ ترين فرزند امام مجتبى(علیه السلام) است كه متصدى و متولى اوقاف رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)، بزرگوار، نيكوكار و داراى اخلاق نيك بوده است. برخى از شاعران او را مدح گفته و مردمان به وى روى مى  آورده اند.(4)

از آنجا كه زيد بن حسن، متولى اوقاف رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) و اوقاف اميرالمؤمنين(علیه السلام) بوده، در طول تاريخ زندگى اش با حاكمان عصر خويش مناسبات و مراوده  هايى داشته كه در كتابهاى تاريخ مسطور است.(5)

وى از ابن عباس و جابر بن عبداللّه انصارى و امام حسن بن على(علیهما السلام) روايت  كرده است (6) و در محلى به نام حاجر، در شش منزلى مدينه مدفون شده است.(7)

3. حسن بن زيد
وى تنها فرزند ذكور زيد و از بزرگان عصر خودش به شمار مى  رفته، و به بخشش و كرم و سخاوت در بين بنى  هاشم شهرت داشته است.

منصور عباسى او را به ولايت مدينه گمارد و در زمان ديگر خلفاى عباسى، همچون مهدى و هادى و هارون الرشيد نيز زنده بود و به سال 168ق، وفات يافت.

4. على بن حسن بن زيد
على، ملقب به «سديد»، مادرش كنيز بود. وى با جماعتى از سادات حسنى عليه خليفه عباسى شوريد كه با شكست اين قيام، به دستور ابوجعفر منصور عباسى دستگير و به بغداد منتقل شد و پس از مدتى در زندان وفات يافت.(8)

5. عبداللّه بن على
وى در زمان حيات جدش، حسن بن زيد متولد شد و چون قبل از تولد وى، پدرش در زندان درگذشت، كفالت او به عهده جدش گذاشته شد. 
او را عبداللّه قافه نيز گفته اند.(9)
از عبداللّه، به نقلى، پنج پسر(10) و به نقل ديگر، نُه پسر(11) بر جاى ماند كه يكى از ايشان حضرت عبدالعظيم بود.

منابع:
1. رجال النجاشى، ص 248، رقم 653.
2. همان.
3. ر.ك: نقد الرجال، مجمع الرجال، منهج المقال.
4. الارشاد، ج 2، ص 21.
5. سير اعلام النبلاء، ج 4، ص 487، رقم 186؛ الارشاد، ج 2، ص 21؛ بحارالانوار، ج 44، ص 163، ح 2.
6. تاريخ دمشق، ج 5.
7. سر السلسلة العلويه، ص 20؛ عمدة الطالب، ص 69.
8. عمدة الطالب، ص 70 و 71. جريان تفصيلى اين قيام در كتب تاريخ ذكر شده و در كتاب كافى نيز روايتى در همين زمينه نقل شده است. ر.ك: الكافى، ج 1، ص 358 - 366.
9. علت اين لقب گذارى، إلحاق وى به پدرش از سوى قيافه شناس بود. ر.ك عمدة الطالب، ص 93.
10. عمدة الطالب، ص 94.
11. منتهى الامال، ج 1، ص 466
---------------------------------------
بازنشر از باشگاه خبرنگاران جوان.