حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی در کتاب شمیم ولایت ذیل موضوع «علی مظهر اسمای حسنای الهی» بیان می دارد:
ادراك مقام رسول اكرم‏ صلی الله علیه و آله و سلم و نیز مقام امیرالمؤمنین و ائمه معصومین(علیهم‌السلام) میسور هیچ ‏كس نیست و آنان در مقام انسانیت و خلافت مطلقه اِلاهی، نور واحدند. از این‏رو، رسول اكرم‏ صلی الله علیه و آله و سلم درباره امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) می‏فرماید:
«ما عرفك یا علی حق معرفتك إلاّ اللّه وأنا»؛[1] یا علی! جز خدا و من، هیچ‏ كس تو را آن ‏گونه كه شایسته است، نشناخت.

آیت الله العظمی جوادی آملی درباره راه شناخت انسان کامل بیان می دارند:
انسان كامل آیینه تمام نمای اوصاف فعلی خداوند است. برای شناخت كنه انسان كامل، چاره ای جز انسان كامل شدن نیست. در این حالت است كه معنای اسم اعظم مشهود، و واقعیت «كتاب مبین» مبین می گردد و نیز حقیقت «اُمّ الكتاب» آشكار، و عِدل قرآن كریم بودنْ واضح می شود و شرط حِصْن بودن توحید احراز می گردد.
ایشان مرقوم داشتند:
امیرالمؤمنین (علیه ‌السلام) برجسته ترین انسان كامل و نیز شخصیت ممتازی است كه قبل از خلقت عالم وجود، نور او و نور رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم به صورت یك مجموعه خلق شد، چنان كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: «خلقت أنا وعلی من نورٍ واحد»[2]. سپس این نور واحد عوالمی را پشت سر گذاشت و به این نشأه از عالم وجود رسید تا این كه در دنیا یكی در لباس نبوت جلوه كند و دیگری در جبّه امامت.
ایشان امام علی علیه السلام را همتای جهان آفرینش دانسته و بیان می دارند: برای غیر ذات نورانی ائمه معصومین(علیهم ‌السلام)، نه شناخت عارفانه شهودی كُنه امیرالمؤمنین (علیه السلام) مقدور است و نه معرفت حكیمانه حصولی عمق یا اوج او میسور.
 انسان كامل چونان امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(علیه ‌السلام)، عصاره نظام آفرینش است و آن چه در جهان امكان به طور كثرت مَنْشُور است، در حقیقتِ علی بن ابی طالب(علیه ‌السلام) به طور وحدتْ ملْفُوف است و هماهنگی این لَفّ و نَشْر، پیام خاص خود را دارد و آن این كه وجودهای طبیعی، مثالی، عقلی و اِلهی اشیای عینی، همتای مراحل چهارگانه وجود این عَبْد محض و با اخلاصِ خداوند خواهد بود، به طوری كه اگر نظام تكوین به صورت انسان كامل مُتَمثِّل گردد، همان حضرت علی(علیه ‌السلام) خواهد بود و اگر حقیقت انسان كاملی مانند علی بن ابی طالب (علیه ‌السلام) به صورت جهان عینی مُتبلوِر شود، همین جهان كنونی خواهد شد و این تبادل و تعاملِ متقابل محصول تطابق لَفّ و نشر است كه به آن اشارت شد.
 اثر این هماهنگی كاملِ انسانِ معصوم و جهان را می توان در علم غیب انسان كامل نسبت به آنچه در جهان می گذرد و نیز تأثیر وی در آن به اذن خداوند مشاهده نمود.
آیت الله العظمی جوادی آملی با بیان اینکه امام علی(علیه ‌السلام)، همتای قرآن كریم است، اظهار داشتند: انسان كامل هم چون حضرت علی بن ابی طالب (علیه‌السلام) همتای قرآن حكیم است كه این كتابِ سترگ، گذشته از تصدیقِ صحایفِ آسمانی انبیای سَلَفْ، بر همه آن ها هیمنه و سَیطَره دارد و چون اوجِ مقام مَنیعِ هر پیام آوری، همانا صحیفه آسمانی او است و قرآن كریم بر همه آن كتاب ها مُهَیمِنْ است، انسان كامل نیز كه طبق حدیثِ متواتر:
«إنّی تاركٌ فیكم الثقلین؛ كتابَ اللّهِ وعتْرَتی أهل بیتی... لَنْ یفترقا حَتّی یرِدا عَلی الحوض»
كُفْو قرآن مجید است و در هیچ مرحله وجودی از او جدا نخواهد بود، سرآمد همه انسان های كامل است، مگر آن كه برای همه آن ذوات نورانی نبوی و وَلَوی، وَحْدَتِ ویژه ای در نشأه فراطبیعی قایل شد كه با ارتفاع كثرت، سخن از هَیمَنَه و مانند آن مطرح نخواهد شد.

پی نوشتهــــــا:
[1]  ـ موسوعه امام علی بن ابی‏طالب(علیه‏السلام)، ج8، ص50

[2]  ـ موسوعه امام علی بن ابی طالب(علیه‌السلام)،ج8، ص64

 منبـــع: کتاب شمیم ولایت اثر حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی