راستگویی از اعمال نیكوی انسانی و نزد دین و خرد از جایگاه ویژه ای برخوردار است. فطرت پاك انسان ایجاب می كند كه آدم سالم و متعادل، دل و زبانش یكسو و هماهنگ باشد، ظاهر و باطنش یكی باشد و آنچه را باور دارد بر زبان جاری كند.
آثار فردی صداقت
الف) صداقت، اصلاح کننده تمام امور:
قال حضرت علی (علیه السلام) : «الصّدیق صلاح کلّ شیء الکذب فساد کلّ شیء؛[1]
صداقت اصلاح کننده همه چیز و دروغ فاسد کننده همه  چیز است».

گنهکار با محبت
فردی چهار گناه بزرگ را خیلی دوست می داشت. گویا به آن عادت کرده بود. روزی توفیق شرفیابی به محضر حبیب و بهترین مخلوق خدا، حضرت محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) را پیدا نمود. در محضر نورانی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نشست. بعد از مدتی که به صورت نورانی او نگاه کرد و به صحبت های ایشان گوش داد، به شدت تحت تأثیر نورانیت و معنویت حضرت قرار گرفت. به همین علت رو به حضرت کرد و عرض نمود:
«اى رسول خدا! چهار گناه را خیلی دوست دارم: ارتباط جنسی نامشروع، شرابخوارى، دزدى و دروغ. اما هر کدام را که بفرمایید به خاطر شما ترک مى کنم».
حضرت فرمود: «دروغ را رها کن». مرد رفت و تصمیم به رابطه نامشروع گرفت؛ اما با خود گفت: اگر پیامبر از من بپرسد [که زنا کرده اى یا نه؟] اگر انکار کنم، قولى را که به ایشان داده ام شکسته ام و اگر هم اقرار کنم، حد مى خورم». تصمیم گرفت دزدى کند، بعد تصمیم گرفت شراب بخورد؛ اما هر بار همین فکر را با خود کرد. لذا نزد رسول خدا برگشت و عرض کرد: «شما راه را بکلى بر من بستید؛ من همة این کارها را رها کردم».[2]
ب) صداقت، مایه برکت:
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند:
«الصّدیق مبارک و الکذب مشووم؛[3]
صدق مایه برکت و دروغ باعث شومی و بدعاقبتی می شود».
برکتی که صداقت در زندگی و کسب و کار ایجاد می کند، از تأثیرات خیالی و زودگذر هر نوع دروغی بیشتر است.
«من برای سه دسته، یک خانه در پایین بهشت و یک خانه در وسط بهشت و یک خانه در بالاترین مراتب بهشت ضمانت می کنم: برای کسی که از بحث و جدل بیهوده بپرهیزد، هرچند حق با او باشد. برای کسی که از دروغ دوری کند، هر چند به شوخی باشد و برای کسی که اخلاق نیکویی داشته باشد»
ج) صداقت، مایه جلب عنایات الهی:
امام باقر (علیه السلام) فرمودند:
«الا فاصدقوا؛ فإنّ الله مع من صدق؛[4]
صداقت داشته باشید؛ چرا که دست عنایت الهی با کسی است که راست بگوید».
آیا دست عنایت الهی در موفقیت در امور مۆثرتر است یا فریب و نیرنگ؟
د) صداقت، راه رسیدن به آرامش:
انسانی که در روابط اجتماعی خود به دیگران دروغ می گوید، همیشه نگران فاش شدن دروغ خویش است. می ترسد که مبادا حقیقت را بفهمند و آبرویش برود و... . از طرفی به واسطه برخورداری از فطرت الهی، همواره با خود درگیر و از دست خویش ناراحت و عصبانی است که چرا من دورو و دروغگو هستم. به همین علت روی آرامش و آسایش را نخواهد دید.
حضرت علی (علیه السلام) کذب را مایه هلاکت می دانند و می فرمایند: «دع ما یریبک إلی ما لا یریبک فإنّ الکذب ربیّة و إنّ الصّدق طمانینة؛[5]
آنچه مایه هلاکت  تو می شود، رها کن و به آنچه تو را هلاک نمی کند پناه ببر. همانا کذب مایه هلاکت و راستگویی مایه آرامش است».
هـ) صداقت و دیدن رویای صادقه:
یکی از عنایاتی که حضرت حق در مسیر رشد و تعالی انسان مومن به او می کند، دیدن رویاهای صادق است. بسیاری از تذکرات و هشدارها با بشارت ها در خواب به انسان مومن داده می شود. اگر این خواب ها تعبیر صحیح شوند و از نوع شیطانی و خیالی نباشند، می توانند راه حل مشکلات زیادی را نشان دهند. اما شرط دین رویای صادق چیست؟ حضرت آیت الله جوادی آملی حفظه الله در این رابطه می فرمایند:
انسانی که در روابط اجتماعی خود به دیگران دروغ می گوید، همیشه نگران فاش شدن دروغ خویش است. می ترسد که مبادا حقیقت را بفهمند و آبرویش برود و... . از طرفی به واسطه برخورداری از فطرت الهی، همواره با خود درگیر و از دست خویش ناراحت و عصبانی است که چرا من دورو و دروغگو هستم. به همین علت روی آرامش و آسایش را نخواهد دید
«سخن لطیفی از ابوعلی سینا رسیده است که آن را خواجه [نصیر طوسی] و بزرگان دیگر هم گفته اند. آن سخن این است که اگر کسی در گفتار و نوشتار و به طور کلی در همه بخش های سنت و سیرتش، راستگو باشد، خواب های راست می بیند. روح انسان دروغگو مانند چشم «احوال»[6] است و حقیقت را درست نمی بیند. در عالم رویا حقیقت را به انسان نشان می دهند؛ ولی کسانی که در بیداری خیال پرداز و پر حرف هستند و مرز حلال و حرام را نمی شناسند، به رویاهایی می رسند که معبّز را از تعبیر عاجز می کند که این گونه خواب ها به «أضغاث أحکام» موسوم است. ولی روح انسان راستگو، صادق است و روح صادق هنگامی که سخن می گوید، درست می گوید و این نشان می دهد که هم درست می بیند و هم درست خبر می دهد و خبری را هم که می دهد، واقع می شود. چون او آنچه را که باید اتفاق بیفتد دیده و درست هم دیده است. پس راستگویی نشانه هایی دارد که یکی از آن ها، بررسی خواب است؛»[7]
و) صداقت، باب بهشت:
رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: «علیکم بالصّدق فإنّه باب من أبواب الجنّة؛ [8]
بر شما باد به صداقت، زیرا دری از درهای بهشت است». ایشان در روایتی دیگر فرمودند:
«من برای سه دسته، یک خانه در پایین بهشت و یک خانه در وسط بهشت و یک خانه در بالاترین مراتب بهشت ضمانت می کنم: برای کسی که از بحث و جدل بیهوده بپرهیزد، هرچند حق با او باشد. برای کسی که از دروغ دوری کند، هر چند به شوخی باشد و برای کسی که اخلاق نیکویی داشته باشد». [9]

پی نوشت ها:
[1] - همان، ص 219 و ص 220
[2] - ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 6، ص 257
[3] - ابن شعبه حرانی، نجف العقول،  ص 13
[4] - شیخ طوسی، الامالی، ص 216
[5] - محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج71، ص 214
[6] - احول به کسی می گویند که دوبین و به تعبیر عامیانه، اوج باش.
[7] - عبدالله جوادی آملی، مراحل اخلاق در قرآن، ص 248 با اندکی تلخیص
[8] - محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج6، ص 176
[9] - شیخ صدوق، خصال، ج1، ص 144

فراوری: محمدی