تاسیس بنیاد شهید انقلاب اسلامی
سپاه، ارتش، بسیج، جهاد و دستگاه های دولتی باید یاد شهیدان را زنده بدارند و مفهوم شهادت، این مفهوم با عظمت و پر ارزش و بسیار مؤثر را در كشور ایران اسلامی، در میان ملت مبارز ایران احیا و حفظ كنند، اگر چه خون مطهر شهدای ما در سطح جهان بار دیگر این مفهوم را احیا كرد.
آنچه مهم است حفظ راه شهداست، یعنی پاسداری از خون شهدا، این وظیفه اول ماست. در قبال شهدا همه موظفیم.
مقام معظم رهبری
بنیاد شهید در 22 اسفند 1358، به فرمان امام (قدس سره) تأسیس شده و دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی و اداری است و امور آن طبق مقررات و قوانین مربوط به نهادهای عمومی غیر دولتی و در چهارچوب اساسنامه مصوبه و آیین نامه های مربوط زیر نظر رییس جمهور و نظارت عالیه مقام معظم رهبری اداره می شود. احیا، حفظ و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت طلبی، زنده نگهداشتن یاد شهیدان و حفظ آثار آنان، تجلیل و تكریم از خانواده های معظم شهیدان، جدیت در امور فرهنگی خانواده های شاهد، خود اتكایی و قانونمند كردن ارائه خدمات به آنان، و بسیج امكانات نظام به منظور پراكندن عطر ملكوتی شهادت در جامعه، محور فعالیت های این نهاد مقدس است. البته سابقه اولیه این نهاد به دوران آغاز قیام امام (قدس سره) به سال 1342، باز می گردد. بعد از قیام خونین پانزده خرداد 1342 گروهی از روحانیون انقلابی و مبارز و افراد نیكوكار به دستور امام (قدس سره) مأموریت یافتند تا به خانواده های شهدا رسیدگی كنند، كه این كار در طول سال های مقاومت و مبارزه ادامه یافت و در سال های 57-1356، دامنه وسیع تری پیدا كرد. بعد از پیروزی انقلاب، برای سامان دادن بیشتر به امور شهدا و خانواده های آنان، با فرمان امام (قدس سره) بنیاد آغاز به كاركرد كه با آغاز جنگ تحمیلی و بیشتر شدن تعداد شهیدان، وظیفه و تكلیف بنیاد شهید سنگین تر شد.
فرمان امام خمینی (قدس سره) مبنی بر تأسیس بنیاد شهید انقلاب اسلامی(1)
بسم الله الرحمن الرحیم
جناب حجت الاسلام آقای حاج شیخ مهدی كروبی ایده الله تعالی
ملت شریف ایران می داند كه نهضت اسلامی و پیروزی انقلاب اسامی مرهون فداكاری قشرهای مختلف ملت است كه در صف اول باید شهدای انقلاب – رحمة الله علیهم – و كسانی را كه در این راه معلول و آسیب دیده شده اند، محسوب داشت. لهذا باید رسیدگی كامل به خاندان شهدا و آسیب دیدگان و معلولین در این راه، چه در حال انقلاب و چه قبل و بعد از آن به نحو احسن و با مراعات احترام آنان بشود.
ابتدا لازم است سازمانی به سرپرستی جناب عالی و هیأتی از معتمدین متدین و آگاه و آشنا بدین گونه امور، برای این مقصد مهم تأسیس شود كه با اجرای طرح های مفید آن، ملت و دولت انقلابی دین خود را در مقابل این گروه فداكار در راه انقلاب اسلامی ادا نماید. شورای انقلاب موظف هستند برای این شروع مهم، بودجه كافی تصویب نماید و در اجرای آن سرعت عمل به خرج دهد و دولت و متصدیان امور موظف هستند موارد زیر را مورد تصویب و اجرای سریع قرار دهند:
1- اولویت فرهنگی: یعنی در مدارس و دانشگاه با تسهیلات مقتضی وارد شوند.
2- اولویت اقتصادی: یعنی مسكن، وسایل زندگی و سایر ما یحتاج زندگی برای آنان تهیه می گردد.
3- اولویت در استخدام: یعنی خانواده های شهدا و معلولین در استخدام دولتی اولویت داشته باشند و آنان كه قدرت خدمت دارند به استخدام دولت در آیند.
4- كارت مجانی برای سوار شدن آنان در اتوبوس های دولتی داخل شهرها تهیه گردد.
5- كارت نیمه بها برای استفاده از وسایل نقلیه بین شهری مثل قطار و هواپیما و غیره.
6- تشكیل دفترچه مخصوص برای قدرت خرید از تعاونی های دولتی.
7- بیمه درمانی و استفاده از كارت ویژه خرید دارو.
8- قرار دادن حقوق رسمی برای معلولین كه قدرت كار ندارند و خانواده شهدا بالنسبه به افراد آن خانواده.
9- ایجاد برنامه هایی در رادیو به عنوان معلولین و خانواده ی شهدا.
10- سازمان موظف است بدون فوت وقت، معلولین و آسیب دیدگانی را كه احتیاج به معالجه دارند تحت علاج قرار دهد و در صورتی كه با تصدیق طبیب لازم است برای معالجه به خارج از كشور بروند، اسباب مسافرت و مخارج معالجه آنان را فراهم نماید.
ضمناً متذكر می شود كه اگر سازمان در موارد مرقومه به اشكالی برخورد نمود و یا از طرف بعضی متصدیان اهمالی شد، این جانب را مطلع نمایید تا در رفع آن به طور مقتضی عمل نمایم.
روح الله الموسوی الخمینی
ساختار سازمان بنیاد(2)
ریاست بنیاد با حكم رهبری، در مقام نماینده ولی فقیه و با حكم ریاست جمهوری در مقام رییس بنیاد به مدت 4 سال منصوب می شود و از طریق معاونت های فرهنگی، پژوهش و تبلیغات، تعاون و امور مجلس، اداری و مالی و برنامه ریزی و دفاتر ستادی، شامل: دفتر ریاست و روابط عمومی، اداره كل حراست، دفتر امور مشاورین، دفتر بازرسی و دفتر امور بین الملل و دفتر هیئت مركزی گزینش از طریق ادارات كل استان ها و 242 اداره در سطح كشور هدایت عالیه و اداره امور بنیاد شهید را به عهده دارد.
اهداف و رسالت هامجموعه اهداف و رسالت های بنیاد به طور اختصار عبارتند از:
- احیا، حفظ و گسترش فرهنگ ایثار و شهادت به عنوان ضامن بقای مكتب نجات بخش اسلام و تشیع و به عنوان سلاح كسب استقلال و استمرار جمهوری اسلامی و مؤثرترین ابزار حفظ عزت جامعه و تمامیت ارضی كشور.
- زنده نگه داشتن یاد و نام شهیدان و حفظ آثار آنان و اجرای فرامین امام (قدس سره) در خصوص رسیدگی شایسته و همه جانبه به امور خانواده های شاهد.
- تكریم و تجلیل از یادگاران عزیز شهدا، مفقودین و اسرا.
- تبیین حق عظیم شهیدان و خانواده های آنان.
وظایف
بنیاد شهید علاوه بر وظایف خود یك نهاد هدایتگر، سیاستگذار، برنامه ریز و نظارت كننده است كه وظیفه دارد تمام امكانات نظام و جامعه اسلامی را در جهت تحقق اهداف خود بسیج كند. بنابر این می توان وظایف آن را از سه جنبه، شهادت، شهید و خانواده شهید مورد بحث و بررسی قرار داد.
الف – شهادت:
1- برنامه ریزی و تلاش به منظور تبیین مفهوم و فلسفه جهاد، شهادت و ایثار، احیا، حفظ و ترویج فرهنگ و روحیه شهادت طلبی و جهاد و آكندن فضای جامعه از عطر شهادت به عنوان والاترین ارزش الهی از طریق: بسیج كلیه امكانات به ویژه نهادهای فرهنگی، اجتماعی، هنری، آموزشی و وسایل ارتباط جمعی.
2- شناسایی و ترویج عوامل رشد و توسعه فرهنگ شهادت طلبی.
3- كشف و شناسایی عوامل بازدارنده و مخرب فرهنگ شهادت و ایثارگری و مشاركت در امحای آن ها.
ب – شهید:
برنامه ریزی و تلاش برای تجلیل و تكریم شهیدان و زنده نگهداشتن یاد و خاطره آنان از طریق:
1- برگزاری مراسم یاد بود و سالگرد شهدا، با الهام از مكتب عاشورای حسینی و با استفاده از اعیاد و مناسبت های ملی و مذهبی.
2- حفظ قداست و نگهداری شایسته گلزار شهدا و محور قرار دادن این مركز در برگزاری مراسم رسمی و مردمی با مشاركت مردم و نهادها و نامگذاری معابر و میادین و مراكز فرهنگی، اجتماعی و اماكن عمومی و ملی به نام شهدا و نصب یادمان های گوناگون شهید و شهادت.
3- تعمیق یاد و خاطره شهدا در عرصه فرهنگ و ادبیات و هنر و تاریخ.
4- جمع آوری و نگهداری و معرفی آثار فرهنگی، ادبی، هنری، وصایا و دیگر آثار شهدا.
5- تشویق و ترغیب و حمایت از اندیشمندان، ادبا و نویسندگان و هنرمندان، و معرفی ویژگی ها و فضایل اسوه های شهادت و ایثار.  
ج- خانواده های شاهد:
برنامه ریزی و تلاش برای رشد و اعتلای مادی و معنوی خانواده های شاهد در زمینه های:
1- امور فرهنگی - آموزشی
2- امور فرهنگی – آموزشی
پیگیری و نظارت امور فرهنگی، تربیتی و آموزشی فرزندان شاهد و زمینه سازی رشد تعالی فكری، روحی، اخلاقی و تحصیلی آنان به منظور پذیرش مسؤولیت های جامعه اسلامی و به دست گرفتن امور جامعه از طریق:      
- تهذیب و كسب معنویت و ارتقای معرفت دینی و بهره ور كردن استعدادها.
- نظارت در جهت ایجاد تسهیلات لازم برای ارتقای علمی، تحقیقی، آموزشی و مهارت های فكری و تخصصی و پرورش جسمی فرزندان شاهد و در تمام مراحل و مقاطع تحصیلی به بهترین وجه با همكاری مراجع ذیربط.
- تقویت روحیه خدمت به اسلام ناب در خانواده های شاهد.
2- امور معیشتی و رفاهی
تلاش در جهت خود اتكایی اقتصادی و تأمین اجتماعی و رفاهی خانواده های شاهد از قبیل:
- فراهم سازی تسهیلات و ارائه حمایت های لازم و آموزش های تخصصی، فنی و حرفه ای جهت ایجاد اشتغال مفید با همكاری مراجع ذیربط.
- تأمین و پرداخت حقوق، مستمری ومزایای خانواده های شاهد واجد شرایط در چهارچوب ضوابط مربوط.
ـ تأمین مسكن همسر و فرزندان تحت پوشش فاقد مسكن یا دارای مسكن نامناسب با كمك خانواده شاهد و مراجع ذیربط.
- تأمین خدمات درمانی همسر، فرزندان و والدین شاهد تحت پوشش، با همكاری دستگاه های ذیربط.
- ارائه خدمات و تسهیلات در زمینه ازدواج فرزندان و همسران شاهد.
- انجام اقدامات ممكن در جهت ارائه خدمات و مساعدت های ضروری به والدین شاهد.
3- امور حقوقی و قضایی
تلاش در جهت حل و فصل در رسیدگی امور حقوقی و قضایی خانواده های شاهد با همكاری مراجع ذیربط از طریق: پیشنهاد و همكاری با مراجع قضایی در تعیین و نصب و عزل قیم و امین و مراقبت بر اعمال اولیاء و اوصیاء و قیّم ها و حضانت كنندگان از صغار شاهد.
- مساعدت و همكاری با مراجع ذیربط در جهت تبدیل و تغییر در اموال و دارایی صغار شاهد در راستای مصالح آنان بر حسب موازین شرعی و در صورت لزوم پی گیری به منظور حل و فصل اختلافات مربوطه تا صدور حكم قطعی.
- در خواست تنفیذ وصیت نامه عادی شهدا از محاكم ذیصلاح و پی گیری امور مربوط به انحصار وراثت و مراقبت بر احصاء و تسهیم ماترك شاهد و تقویم و نگهداری حساب اموال صغار و محجورین و معاضدت حقوقی و قضایی خانواده.
سیاست ها و راهبردهای بنیاد بر اساس مبانی و اهداف مذكور، عبارتند از:
1- تلاش در جهت تحقق وجهه فرهنگی بنیاد.
2- بسیج نظام و جامعه اسلامی.
3- خوداتكایی خانواده های محترم شهدا.
4- قانون مندی و رعایت اعتدال.
5- تأكید بر انتشار فعالیت های فرهنگی و اجتماعی خانواده های شاهد.
6- اصلاح ساختار نهاد.
7- استفاده بهینه از منابع اقتصادی.
فعالیت های فرهنگی
متعاقب صدور فرمان مورخ 6/1/1356، امام (قدس سره) مبنی بر رسیدگی بیشتر به امور فرهنگی یادگاران شاهد، شورای طرح و برنامه شاهد، متشكل از نماینده ولی فقیه و رییس بنیاد، وزرای فرهنگ و آموزش عالی، بهداشت، درمان و آموزش پزشكی و آموزش و پرورش، نسبت به تدوین اساسنامه اقدام كردند. متعاقباً ستادهای ویژه ای از قبیل شورای طرح و برنامه ریزی، ستاد امور تحصیلی فرزندان شاهد در بنیاد شهید و وزارتخانه های ذیربط پیش بینی و سازماندهی شد و برای بهینه ساختن فعالیت های فرهنگی و تداوم پیگیری جدی آنها، در سال 1372، معاونت فرهنگی تأسیس گردید و به تدریج با تغییر صعودی هرم سنی فرزندان شاهد و شرایط و موقعیت آن ها، تحولاتی را در ساختار تشكیلاتی خود ایجاد كرد كه هم اكنون در قالب چهار اداره كل (آموزش عمومی، آموزش عالی، پرورشی و مددكاری و مشاوره) امور فرهنگی همسران و فرزندان شهدا را برنامه ریزی، سازماندهی و اجرا می نماید.
بخش پژوهش و تبلیغات
به منظور تبیین ارزش های والای شهادت و ایثار و زنده نگهداشتن یاد و نام شهیدان و نشر فرهنگ طلبی و نظر به اهمیت مأموریت فرهنگی بنیاد و لزوم برقراری نوعی توازن نسبی میان فعالیت های مادی و معنوی، در خرداد 1357، معاونت پژوهش و تبلیغات بنیاد شهید تأسیس شد تا تلاش های فرهنگی به طور متمركز در جهت تحقق اهداف مذكور به انجام برسد. این معاونت نیز از چهار اداره كل و دفتر ستادی تشكیل شده است.

پی نوشت:
1- صحیفه ی نور، جلد 12، ص 9-8، 25/12/1358.
2- لایحه ی اساسنامه ی بنیاد شهید، در 5 فصل و 16 ماده، در تاریخ 16/1/1377، به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.