غُسل جمعه از مهم ترین غسل های مستحبی است که در روز جمعه به جا می آورند. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) در اهمیت آن می فرماید: «هیچگاه غسل جمعه را ترک نکن، هر چند ناچار باشی از پول غذا و خوراک خود صرفه جویی کرده و برای غسل خرج کنی؛ چراکه غسل جمعه یکی از بزرگ ترین و برترین کارهای مستحب است.»
وقت انجام آن از اذان صبح جمعه تا ظهر[۱] است. می توان قضای آن را بعد از ظهر جمعه یا شنبه نیز انجام داد. به فتوای اکثر مراجع تقلید با این غسل نمی توان نماز خواند و باید وضو گرفت.

ارزش غسل جمعه

غسل جمعه مستحب مؤکد است[۲] و حتی برخی فقیهان در قرون گذشته آن را واجب دانسته اند.[۳] پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) در اهمیت غسل روز جمعه فرموده است: «هیچگاه غسل جمعه را ترک نکن، هر چند ناچار باشی از پول غذا و خوراک خود صرفه جویی کرده و برای غسل خرج کنی؛ زیرا غسل جمعه یکی از بزرگ ترین و برترین کارهای مستحب است.»[۴] و امیرالمؤمنین علی(ع) هرگاه می خواست کسی را سرزنش کند می فرمود: «تو حتّی از کسی که غسل روز جمعه را ترک می کند ناتوان تری.»[۵]

مشهور است که اگر کسی چهل هفته غسل جمعه را ترک نکند بدنش در قبر سالم می ماند ولی روایتی مبنی بر این مطلب وجود ندارد.[۶]

وقت غسل جمعه

وقت غسل جمعه از اذان صبح روز جمعه تا ظهر است[۷] و بهتر است نزدیک ظهر آن را به جا آورند.[۸] اگر کسی احتمال می دهد در روز جمعه دسترسی به آب ندارد می تواند روز پنج شنبه غسل کند.[۹]
چنانچه غسل جمعه را تا اذان ظهر روز جمعه انجام ندهد، می تواند قضای آن را پس از زوال خورشید (بعد از ظهر) و روز شنبه به جا آورد. برخی گفته اند: اگر غسل جمعه پس از زوال روز جمعه انجام شود، احتیاط آن است که فرد آن را بدون نیتِ ادا و قضا به جا آورد.[۱۰]

کیفیت انجام این غسل

کیفیت انجام غسل جمعه همانند دیگر غسلها به دو گونه ترتیبی و ارتماسی انجام می شود. [۱۱]

عدم كفايت غسل از وضو

به فتوای اکثر مراجع تقلید غسل جمعه از وضو کفایت نمی کند و برای نماز باید وضو گرفته شود.[۱۲] [۱۳]
چنانچه پس از غسل جمعه، حَدَثی (چیزهایی که وضو یا غسل را باطل می کند) ایجاد شود، نیازی به تکرار غسل نیست و اعاده حتی مستحب نیز نمی باشد.[۱۴]

دعای غسل جمعه

مستحب است هنگام غسل جمعه این دعا خوانده شود: « أشْهَدُ أنْ لا إِلهَ إلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَریک لَهُ وَأنَّ مُحَمَّداً عَبْدُه وَرَسوُلُه. اَلّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَاجْعَلْنی مِنَ التَّوَّابینَ وَاجْعِلْنی مِنَ الْمُتَطَهِّرین: گواهی می دهم که خدایی جز ذات یگانه پروردگار بی همتا نیست و گواهی می دهم که محمد بنده (خاص) او و پیغامبر اوست. بار خدایا درود فرست بر محمد(صلی الله علیه وآله وسلم) و آل محمد و مرا از توبه کنندگان و پاکان قرار ده».[۱۵]

پی نوشت:

1.  آیات عظام امام خمینی، رهبری، مکارم، بهجت، وحید، خوئی تا ظهر و آیت الله سیستانی تا غروب
2.  المعتبر ۱/ ۳۵۳ ؛ تذکرة الفقهاء ۲/ ۱۳۷ ـ ۱۳۸ ؛ علامه حلی، مختلف الشیعة، ج۱، ص۳۱۸ ـ ۳۱۹.
3.  الهدایة، ص۱۰۲؛ المقنع، ص۱۴۴.
4.  مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۸، ص۱۲۹.
5.  علل الشرایع، ج۲، ص۲۸۵.
6.  پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه
7.  کفایة الاحکام، ج۱، ص۳۸؛ جواهر الکلام، ج۵، ص۷ ـ ۸.
8.  جواهر الکلام، ج۵، ص۱۳.
9.  جواهر الکلام، ج۵، ص۱۵.
10.  مصباح الفقیه، ج۶، ص۱۴؛ العروة الوثقی، ج۲، ص۱۴۳.
11.  مسئله ۵۳۰
12.  آیات عظام سیستانی، مکارم، خوئی، تبریزی، وحید : با این غسل می شود نماز خواند، ولی مستحب است وضو هم بگیرد
13.  مختلف الشیعة، ج۱، ص۳۳۹.
14.  العروة الوثقی، ج۲، ص۱۴۷؛ موسوعة الخوئی، ج۱۰، ص۳۴.
15.  العروة الوثقی، ج۲، ص۱۴۵.

منابع

• تحریر الاحکام، علامه حلی، مؤسسة الامام الصادق(ع)، قم
• الحدائق الناضرة، یوسف بحرانی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم
• جواهر الکلام، محمد حسن نجفی، دار احیاء التراث، بیروت
• ریاض المسائل، سید علی طباطبایی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم
• العروة الوثقی، سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم
• غنیة النزوع، سید حمزة بن علی بن زهرة الحلبی، مؤسسة الامام الصادق(ع)، قم
• المختصر النافع، محقق حلی، دارالاضواء، بیروت
• مختلف الشیعة، علامه حلی، مکتب الاعلام الاسلامی، قم
• مدارک الاحکام، سید محمد بن علی موسوی عاملی، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، قم
• مستمسک العروة، سید محسن طباطبایی حکیم، دار احیاء التراث العربی، بیروت
• مستند الشیعة، احمد بن محمد مهدی نراقی، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، مشهد
• مصباح الفقیه، آغا رضا بن محمد هادی همدانی، مؤسسة النشر الاسلامی
• مصباح الهدی، محمدتقی آملی، فردوسی طهران
• موسوعة الخوئی، سید ابوالقاسم خویی، مؤسسة الخویی الاسلامیة
• مهذب الاحکام، سید عبدالاعلی سبزواری، مؤسسة المنار، قم
• النهایة، محمد بن الحسن الطوسی، دار الکتاب العربی، بیروت