زنجبیل، گیاهی است که زادگاهش کشور چین است؛ ولی به همه جای جهان گسترش یافته و مهمان آشپزخانه ها شده است. در «رم باستان» زنجبیل، ادویه ی بسیار باارزشی بوده که یک پوند آن با یک گوسفند برابری می کرده است. زنجبیل را اغلب یک ادویه با طعم مخصوص و قوی می شناسند که باعث ترشح بزاق می شود. از ریشه ی زنجبیل به طور سنتی در غذاها و دسرهای شیرین استفاده می شود. در برخی جاها هم از آن برای درمان دیابت، سردرد، سرماخوردگی، افسردگی، بی خوابی و آنفولانزا استفاده می کنند. این گیاه با افزایش گردش خون در بدن، سرعت سوخت وساز مواد را نیز افزایش می دهد. می توانید برای این کار یک تکه ی کوچک زنجبیل تازه را در یک لیوان آب جوش رنده کرده و به آن نصف لیموترش و یک قاشق چای خوری عسل طبیعی اضافه کنید.[1]

فواید زنجبیل

سلامت قلب: چای زنجبیل، خطر انسداد شریان ها را که عامل اصلی بروز حمله ی قلبی است، کاهش می دهد. براساس برخی مطالعات، نوشیدن چای آن به طور مرتب، حتی در کاهش کلسترول و سلامت سیستم قلبی عروقی نقش مؤثری دارد.
درمان سرطان: برخی بررسی های به عمل آمده در مورد اثر زنجبیل روی تومورهای سرطانی، حاکی است که این گیاه می تواند جلوی رشد تومورهای سرطانی را تا حدی بگیرد. در سرطان رحم و کولون، سرعت رشد سلول های سرطانی را کاسته و در برخی مواقع متوقف می کند. از طرفی روی بی خوابی های ناشی از درمان سرطان نیز اثر بسیار خوبی دارد؛ البته مطالعات بیش تری باید در این زمینه صورت پذیرد.
سوء هاضمه: نوشیدن چای زنجبیل بعد از غذا، به هضم آن کمک می کند؛ زیرا باعث ترشح اسیدهای معده برای نرم کردن غذا می شود.
خاصیت ضد باکتری: زنجبیل، حاوی ماده ای است که «سالمونلا (عامل اسهال)» و سایر باکتری ها را از بین می برد. به خصوص اگر چای زنجبیل به همراه لیموترش مصرف شود؛ زیرا لیمو حاوی«لیمونن» و«پکتین» است.
خاصیت ضدویروس: چای زنجبیل یا زنجبیل تازه، ویروس های سرماخوردگی و آنفولانزای معمولی را از بین می برد.
سلامت دستگاه تنفس: چای زنجبیل در درمان بسیاری مشکلات تنفسی ناشی از سرماخوردگی، سرفه و گلودرد مؤثر است؛ زیرا موجب شل شدن خلط و انبساط ریه ها می شود.
ضدالتهاب: چای زنجبیل می تواند تورم و التهاب مفاصل در رماتیسم و مانند آن را کاهش دهد؛ البته در کاهش سوزش و خارش در بیماری «پای ورزش کاران» نیز مؤثر است. در این موارد، به صورت کمپرس یا قراردادن عضو در چای زنجبیل باید استفاده شود.
دردهای دوران قاعدگی: چای زنجبیل موجب کاهش دردهای دوران قاعدگی در زنان می شود. علاوه بر نوشیدن آن، می توان حوله ی گرم را در چای زنجبیل زد و روی شکم قرار داد.
کاهش استرس: در زنجبیل، ماده ای طبیعی برای کاهش استرس وجود دارد.
حمایت از سیستم ایمنی بدن: زنجبیل سیستم ایمنی را فعال می کند؛ در نتیجه، مقامت بدن را در برابر ابتلا به بیماری ها افزایش می یابد.
کبودی ماهیچه: از آب گرم، زنجبیل و زردچوبه خمیر تهیه کرده و روی منطقه ی کبود دو بار در روز بگذارید.
گلودرد: به آب جوش، کمی دارچین، تکه ای زنجبیل و یک قاشق چای خوری عسل اضافه کنید و آن را بنوشید.
سرفه های مزمن: نصف قاشق چای خوری پودر زنجبیل را با یک دهم قاشق چای خوری دارچین، میخک و عسل در یک فنجان آب جوش اضافه کرده و میل کنید.
آسم: یک قاشق چای خوری آب زنجبیل تازه با یک فنجان جوشانده ی شنبلیله و عسل، بلغم آور بسیار خوبی است.
سردرد: نصف قاشق چای خوری پودر زنجبیل را با کمی آب به شکل خمیر درآورده و به پیشانی بمالید.
سرماخوردگی: یک قاشق چای خوری پودر زنجبیل را در یک چهارم لیوان جوشانده و بخار حاصل از آن را استنشاق کنید.
کمپرس زنجبیل: این شیوه موجب تحریک گردش خون و سایر مایعات بدن شده و مواد سمی و برخی ضایعات کیست ها را شل کرده یا از بین می برد. یک فنجان بزرگ زنجبیل رنده شده را داخل یک دستمال تمیز ریخته و آن را بفشارید تا آبش گرفته شود. بعد در قابلمه ای، چهار لیتر آب داغ ریخته و آب زنجبیل را به آن اضافه کنید. یک حوله را داخل محلول کرده و بعد از چلاندن، آن را در حالت داغ روی موضع بگذارید.
دیابت: به گفته ی پزشکان، نوشیدن چای زنجبیل به صورت ناشتا، قندخون را تنظیم می کند. از آن جا که با مصرف زنجبیل قندخون کاهش می یابد، حتماً با پزشک خود در مورد مقدار داروی مصرفی تان مشورت کنید.
بی خوابی: دویست میلی گرم زنجبیل را هر چهار ساعت یک بار، با آب بنوشید.
نفخ شکم: 500 - 250 میلی گرم زنجبیل را سه بار در روز میل کنید.
تأثیرات جانبی: زنجبیل ممکن است در عده ی معدودی موجب خارش، اسهال و گرگرفتگی شود. بهتر است در دوران شیردهی، در زمان خون ریزی ـ به علت افزایش احتمالی خون ریزی ـ و مشکلات قلبی، از زنجبیل استفاده نشود.
پرورش زنجبیل در خانه: با کاشت «ریزوم»های زنجبیل در گلدان یا فضای باز و آبیاری مرتب، سه تا پنج ماه بعد از کاشت می توان آن را برداشت کرد. ارتفاع گیاه بین سی تا شصت سانتی متر است و کم تر به صورت خودرو یافت می شود.[2]

زنجبیل را فراموش نکنید

زنجبیل دارای خاصیت های متعددی است و زنان خانه دار می توانند علاوه بر چاشنی در آشپزی، از دیگر خواص آن نیز استفاده کنند. این گیاه، مقوی قلب، ضدباکتری، ضدسرفه، ضدالتهاب، ضدنفخ، پایین آورنده ی کلسترول خون و محرک هضم غذا می باشد. از کاربردهای جدید آن می توان پیش گیری از تهوع و استفراغ، بی اشتهایی روانی، برونشیت و دردهای مفاصل نام برد.
با توجه به میزان متغیر اسانس زنجبیل که ارزش دارویی آن مربوط به آن است، انواعی از زنجبیل که بالاتر از 5/1 درصد اسانس داشته باشد، ارزش دارویی دارند. بنابراین در صورتی که زنجبیل کهنه باشد و یا به صورت پودر برای مدت طولانی مصرف نشود، کم کم اسانس و رایحه ی آن کم شده و ارزش دارویی آن کاهش می یابد. از انواع زنجبیل، نوع هندی، آفریقایی و جامائیکایی آن دارای ارزش بالایی بوده و نوع ژاپنی آن از ارزش کمتری برخوردار است.
یک قاشق غذاخوری زنجبیل تازه (شش گرم)، حاوی پنج کیلو کالری است. جینجرول مهم ترین جزء تشکیل دهنده ی زنجبیل، مسئول ایجاد طعم و مزه در این گیاه است. زنجبیل با افزایش ترشح بزاق دهان و آنزیم های مجرای گوارشی به هضم و جذب مواد غذایی کمک می کند. زنجبیل با بیرون راندن مخاط خلطی از ریه ها به درمان برونشیت و دیگر مشکلات تنفسی کمک می کند. این گیاه بهترین دارو برای درمان سرماخوردگی و گلودرد است. هنگامی که حس کردید دچار سرماخوردگی شده اید، چند بار در روز چای زنجبیل بنوشید؛ و اگر گلودرد دارید، می توانید با این چای قرقره کنید. برای کنترل میگرن نیز از زنجبیل می توان استفاده کرد. این گیاه دارویی مفید برای پیش گیری و کنترل میگرن در حد داروهای شیمیایی مصنوعی مدرن که احتمالاً دارای عوارض جانبی نیز هستند، مؤثر است. پیش نهاد می شود که با احساس اختلال دید که معمولاً اولین علامت شروع حمله ی میگرن است، یک سوم قاشق مرباخوری پودر زنجبیل در آب ریخته و میل شود. اگر بیماران مبتلا به میگرن ریشه ی زنجبیل تازه را در برنامه ی رژیم غذایی خود قرار دهند، از نظر تکرار و شدت هر حمله، تخفیف قابل ملاحظه ای را مشاهده خواهند کرد.[3]

موارد منع مصرف

- مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی باید در حد متعادل باشد.
- در کودکان زیر دو سال نباید مصرف شود.
- مصرف زیاد زنجبیل موجب سوزش سردل می شود.
- افرادی که سنگ کلیه دارند باید قبل از مصرف زنجبیل حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
- اگر داروهای رقیق کننده ی خون مانند وافارین و آسپرین مصرف می شود، زنجبیل تازه استفاده نشود.
- مصرف زیاد زنجبیل ممکن است با داروهای قلبی و دیابت تداخل کند.
- مصرف زیاد زنجبیل ممکن است باعث اختلالات سیستم عصبی مرکزی شود.
- کسانی که دچار سنگ کیسه ی صفرا هستند، باید از مصرف زنجبیل خودداری کنند.

منبع: پیام زن - خرداد ماه سال 1394 شماره 279 - آیا زنجبیل برای زنان مفید است؟
-------------------------------------
پی نوشت:
[1] مترجم: شیدا فروغی(کارشناس مترجمی زبان انگلیسی)
[2] منبع: webmed 2012/10/23
[3] شراره انصار(کارشناس ارشد مهندسی صنایع غذایی)