شرح حدیث عنوان بصری
**************************
ایجاد آمادگی برای دریافت معارف
پس از تنبّه و بیداری باید بداند یکی از آداب دانستن و عمل به معارف الهی، نداشتن دیدگاه های انحرافی یا آمادگی برای برطرف شدن آنهاست که اوّلین مرتبه نداشتن دیدگاه منفی نسبت به حقایق و معارف است، هر چند ممکن است ابتدا فرد، دیدگاه مثبتی هم به حقایق بلند نداشته باشد، لکن به وجود حقایق و واقعیاتی که در عالم وجود دارد و انسان می تواند آن ها را فهمیده و به آن ها برسد، ایمان داشته باشد.
چنان که امام علی (علیه السّلام) نسبت به چنین افراد می فرماید: «به راستی جاهل خودش را نسبت به آنچه از علوم نمی داند، عالم می داند و به رأی خویش اکتفا می کند، پس همواره از عالمان دور می شود و بر آنان ضرر می زند و کسی را که با او مخالفت می کند، تخطئه کرده و نسبت به اموری که نمی داند، دیگران را گمراه می کند و اگر اموری را که نمی داند به او عرضه شود، آن ها را انکار و تکذیب کرده …
همین امر که معمولاً به انکارگفتاری و رفتاری معارف می انجامد، سبب سقوط فرد و دوری او از حقایق بلند دین می شود.

* عنوان بصری نیز سال ها نزد مالک بن انس شاگردی کرد و از او استفادهٔ علمی نمود و به حقّانیت مطالبی که از غیر اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ فرا می گرفت، اعتقاد داشت؛
امّا در عین حال دوست داشت از حضرت صادق علیه السّلام نیز استفاده کند، چنان که خود گفته است: «سال ها به سوی مالک بن انس رفت و آمد می کردم، پس هنگامی که
جعفر صادق علیه السّلام به مدینه آمد، به سوی او رفت و آمد کردم و دوست داشتم از او [علم فرا] بگیرم، همان گونه که [علم] از مالک می گرفتم.»
امّا با چنین باوری نمی توانست از حقایق بلند حضرت امام جعفر صادق (علیه السّلام) بهره مند گردد؛ زیرا تمسّک و دست آویز قرار دادن ریسمان اهل بیت (علیهم السّلام)، مستلزم دوری از تمام باطل ها و طاغوت ها است که: «فَمَن یَکْفُرْ بِالطَّـغُوتِ وَیُؤْمِن بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَهِ» به همین جهت حضرت صادق (علیه السّلام) با عنوان بصری، برخوردی تربیتی و اقدامی سنجیده کرد و به او فرمود:
«من کسی هستم که حکومت به دنبال من است، در عین حال در هر ساعتی از اوقات شب و روز اذکاری دارم، من را از [انجام]اذکار باز ندار و از مالک [علم فرا] بگیر و نزد او رفت و آمد کن، چنان که به سوی او می رفتی.»
این سخنان از امامی صادر شده است که اوّلین وظیفهٔ او از جانب خداوند متعال، هدایت، راهنمایی و دستگیری طالبان معارف الهی است، لکن سبب این برخورد آن بود که در عنوان بصری، پالایش روحی ایجاد کرده و او را نسبت به راه های غیر ازطریق اهل بیت (علیهم السّلام) بی رغبت نماید و آمادگی دریافت معارف اهل بیت (علیهم السّلام)را در او به وجود آورد لذا عنوان بصری پس از این برخورد می گوید: «با حالت غم و اندوه به خانه ام برگشتم و به جهت محبت سرشاری که به جعفر (امام صادق علیه السّلام ـ) در من ایجاد شده بود نزد مالک بن انس رفت و آمد نکردم،» بنابراین زبان حال طالب کمالات نیز باید این گونه باشد:

          قبله و محراب من، ابروی دلدار است و بس  **********  این دل شوریده را با این چه و با آنچه کار؟

------------------------
منبع: صراط مستقیم

- شرح حدیث عنوان بصری / بخش اول
- شرح حدیث عنوان بصری / بخش دوم