شرح حدیث عنوان بصری / بخش چهارم

معرفت صحیح هدف و راه رسیدن به آن

اوّلین وظیفهٔ سالک، به دست آوردن معرفتی نسبی از هدف و مقصد است (قرب الهی) و این که متوجه گردد این قرب نمی تواند نزدیکی مکانی باشد؛ بلکه قربِ، مرتبه ای وجودی است و حقیقت آن جز با سیر خاص و معرفت شهودی امکان پذیر نیست؛

خداوند آفرینش موجودات را مقدمهٔ این شناخت بیان کرده است:
«اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَـوَاتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَّ لِتَعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیْءٍ عِلْمَا»
خدا همان کسی است که هفت آسمان و از زمین همانند آن ها را آفرید. فرمان [خدا] در میان آن ها فرود می آید، تا بدانید که خدا بر هر چیزی تواناست، و این که دانش وی هر چیزی را دربر گرفته است.

در این صورت است که پردهٔ ابهام از بسیاری هدف های دیگر برداشته می شود و سالک می فهمد که با هدف انجام امور خارق العاده و غیرعادی (کرامات و…) نباید قدم در این راه نهاد و سرمایهٔ وجود خویش را به کشف و کرامات ارزان فروخت. نیز متوجه می گردد که معرفت های حصولی و ذهنی از خداوند، تنها مقدمه ای برای رسیدن به خداوند است؛ نه آن که خود، هدف و مقصود اصلی باشد. هم چنین می فهمد که راه های غیر الهی و انحرافی، جز او را از مقصد حقیقی بازنمی دارد، پس هرگز علوم گوناگون نمی تواند حجاب راه چنین شخصی قرار گیرد؛ بلکه همواره به دنبال معرفت صحیح از هدف است تا با درک صحیحی از راه و طریق رسیدن به هدف والای از خلقت، آن را از بی راهه ها باز شناسد و بدون چنین آگاهی هایی، حرکت جز دوری و بُعد، حاصل دیگری برای او نخواهد داشت،

به فرمودهٔ امام صادق (علیه السّلام):
«العامل علی غیر بصیره کالسّائر علی غیر الطریق و لا یزیده سرعه السیر من الطریق الاّ بُعدا.»
عمل کنندهٔ بدون بینایی، مانند سیر کنندهٔ بر غیر راه است که سرعت سیر، او را جز دوری از راه نمی افزاید.

عنوان بصری نیز در آغاز رابطه با حضرت صادق (علیه السّلام)، از انگیزه و آگاهی لازم جهت دریافت معارف بلند آن حضرت بی بهره بود و دچار نوعی سردرگمی شده بود، چنان که خود می گوید: «سال ها نزد مالک بن انس رفت و آمد می کردم؛ وقتی حضرت صادق (علیه السّلام) به مدینه مشرّف شدند، نزد او رفتم و دوست داشتم همان گونه که از مالک کسب علم می کردم، از ایشان نیز فرا گیرم.»

چنین نگرشی نسبت به معارف اهل بیت (علیهم السّلام)، نمی تواند راه گشای انسان در راه معنویت و کمال باشد؛ زیرا قرار دادن حقایق و معارف اهل بیت (علیهم السّلام) درکنار معلومات دیگران، نمی تواند بستر مناسب روحی برای استفادهٔ انسان ازمعارف الهی را فراهم سازد. ائمه (علیهم السّلام) سخنان بسیاری در این باره بیان فرموده اند.

امام باقر (علیه السّلام) خطاب به دو نفر که به نزد ایشان آمده بودند، چنین فرمود:
«شرّقا و غربّا لن تجدا علما صحیحا اِلاّ شیئا یخرج من عندنا اهل البیت.»
به شرق و غرب بروید، هرگز علم صحیحی را نمی یابید، مگر علمی که از نزد ما اهل بیت بیرون آمده باشد.

-شرح حدیث عنوان بصری - بخش اول
-شرح حدیث عنوان بصری - بخش دوم
-شرح حدیث عنوان بصری - بخش سوم
-----------------------------
منبع: صراط مستقیم