گاهی خودمان هم غافل هستیم و نفوس ما امر به خیر می کند خیری که او نیت برداشت سوء از آن دارد. بسیاری از عبادات ما به دستور نفس انجام می گیرد که ما بار آن را به دوش می کشیم و سختی آن را تحمل می کنیم. در مواردی پیش می آید که فرد، حاضر است عبادت زیادی انجام دهد، ذکر زیادی بگوید؛ ولی فلان کار را نکند؛ مثلا اگر باید نزد شخصی برود و از او عذرخواهی کند، این کار را انجام نمی دهد؛ اما هر چه بخواهند، می خواند. حاضر است روزه بگیرد؛ اما اگر باید حساب مالی خود را تسویه کند، حاضر نیست. هر کسی به گونه ای است.
نفس و شیطان، این مقدار آشنا با قضایا هستند که چگونه اصول را از انسان بگیرند و انسان را رها کنند و امر به خیر کنند.
وَ شارِکْهُمْ‏ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلاد؛[۱]
و در اموال و اولاد هم با ایشان شریک شو.
از زمانی که به شیطان اذن داده شد که در اموال و اولاد انسان شریک باشد، دست شیطان باز شد؛ اما کلیدهای آن را به دست خود انسان دادند؛ لذا کید شیطان ضعیف است،[۲] به دلیل این که اگر کسی خواست در را به روی او ببندد، راه هایی گذاشته اند که بتواند خیالاتش را کنترل کند و قوای سبُعی، شهوی و غضبی را کنترل کند. این ها کانال هایی است که شیطان وارد می شود؛ لذا شیطان نمی تواند به راحتی وارد شود:
إِنَّ شَجَرَهَ الزَّقُّومِ طَعامُ الْأَثیم‏؛[۳]
همانا درخت زقّوم جهنّم، قوت و غذاى بدکاران است‏.
یک وقتی می شود که نفس انسان، نفس گناهکارانه است. این نفس مستحق یک نوع ابتلائات است و با شجره  زقوم پیوند می خورد. این نفس باید گرفتار شود؛ ولی این پیوند، در اثر حس و حال گناهکارانه ای که در انسان بوده و خودش آن را می خواسته، اضافه شد. خوراک کسی را از ابتدا شجره  زقوم قرار نمی دهند. وقتی شجره  زقوم خوراک کسی شد، حصر جهنم او را می گیرد و دیگر نمی تواند بیرون بیاید:
وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحیطَهٌ بِالْکافِرین؛‏[۴]
و همانا دوزخ به آن کافران احاطه دارد.
انسان کفران می کند، لذا خوراک او آلوده و زقّومی می شود، احاطه جهنّمی بر او تثبیت می شود. گاهی می آیند دست او را می گیرند تا خودش را از این مشکل بیرون بیندازد؛ ولی دیر جواب می دهد، مگر این که فضل خدا و رحمت الهی کسی را بگیرد. هر خیری به هر کسی بخواهد برسد، به نوعی مربوط است به رحمتی که از خداوند شامل او می شود. برای حیات دل، خشوع لازم است؛ ولی خشوع، رحمتی از حق تعالی می خواهد تا انسان موفق به خشوع  شود.
-------------
پی نوشت:
[۱]. سوره اسراء، آیه ۶۴.
[۲]. إِنَّ کَیْدَ الشَّیْطانِ کانَ ضَعیفا (سوره نساء، آیه ۷۶).
[۳]. سوره دخان، آیه ۴۳و۴۴.
[۴]. سوره عنکبوت، آیه ۵۴ و سوره توبه، آیه ۴۹.
---------------
منبع : بنیاد هاد