در اين زمينه ابتدا به وظايف متقابل زن و شوهر يعني وظايفي که بر عهده هر دو نفر است مي پردازيم بعد به وظايف اختصاصي هر يک اشاره مي کنيم. همانگونه که مى دانيد اسلام براى زن و شوهر، حقوق واجب و مستحبى قرار داده كه لازم است رعايت كنند و مراقب باشند كه اين دستورات حيات بخش را زير پا نگذارند چرا كه اين حقوق، پايه هاي اساسى خانواده را تشكيل مى دهد و خير و سعادت، محبت، لذّت و آرامش و بقاى زندگى مشترك را تأمين مى كند. در ذيل به مهمترين وظايف متقابل زن و شوهر نسبت به هم اشاره مى شود:
- حفظ حريم و احترام و خوش رفتارى با هم.
- تأمين نياز جنسى و روحي و رواني يکديگر.
- اجتناب از سوء ظن هاى بى مورد.
- پرهيز از تندخوى، بدزباني، درشت گفتاري، ترشروى و سرسنگين نبودن در برابر يکديگر.
- اجتناب از تمجيد ديگران در مقابل يکديگر؛ يعني هيچگاه زن نبايد از مرد ديگر در مقابل شوهر تعريف كند و متقابلا مرد نيز نبايد از زن ديگري در مقابل همسرش تعريف و تمجيد كند.
- تحقير نكردن يکديگر و همين طور خويشان و بستگان همديگر.
- تندخويى و گاهى بداخلاقى همديگر را تحمل نمودن.
- هرگز به هم دروغ نگفتن و رعايت صداقت، امانت، فداكارى و گذشت.
- با تمام توان از ميهمانان يکديگر پذيرايى كردن و ابراز ناراحتى نكردن از اينكه ميهمانان متعلق به همسر هستند.
- به خويشاوندان هم خصوصا خويشاوند نزديك او احترام فوق العاده بگذاريد.
- عيوب يکديگر را پيش هيچ كس بازگو نكنيد و به رخ هم نكشيد.
- در حق همديگر دعا كنيد و از خداوند بخواهيد كه در كارها موفقتان بدارد.
- با مشكلات زندگى به طور منطقى برخورد كردن و كمتر دچار احساسات شدن.
- در تمام مدت زندگى به هم ابراز علاقه و عشق كردن و در مناسبتها براى هم هديه (هر چند ارزان قيمت) تهيه كردن.
با توجه به اين نكات و وظائف مذكور، بعضى از خصوصيات بارز يك مرد هم بدست مى آيد از جمله غيرت و مردانگى، صداقت، راستگوئى و امانت دارى، داشتن روحيه ى فداكارى، گذشت و ايثار، داشتن روحيه محبّت، همكارى و هميارى و...
اما وظايف اختصاصي زن در برابر شوهر عبارتند از:
- بدون اجازه شوهر در مال او تصرف نکردن.
- بدون اجازه و توافق شوهر از خانه بيرون نرود.
- توجه داشتن به مسائل محرم و نامحرم هم در نزد شوهر و هم در غياب او؛ سعي كند در سه مورد فوق اعتماد شوهرتان را جلب كند.
- خود را براى شوهر آرايش كردن.
- هنگامى كه همسر مى خواهد از خانه خارج شود او را تا دم در همراهى كند.
- هنگام ورود او به خانه سعى كند خود را از قبل آماده و مهيا نموده به استقبال او برود.
- هيچ گاه از مردان ديگر نزد او تعريف نكند.
- اگر مشكلى در خانه بوجود آمده در بدو ورود او مطرح نكند.
- سطح توقعات و انتظارات خود را با ميزان درآمد شوهر تنظيم كند و از او چيزي كه توان تهيه آن را ندارد نخواهد و دائما مردان ديگر را در اين زمينه به رخ او نكشد.
برخي از وظايف اختصاصي مرد در قبال همسرش عبارتند از:
در رابطه با رفتار مرد با خانم خود قرآن در (سوره نساء آيه 19)مي فرمايد: ((و عاشروهن بالمعروف ; به نيكي با آنان معاشرت و زندگي كنيد)).
نيكي به همسر داراي شاخص هاي ثابت و متغير است شاخص هاي ثابت عبارت است از:
- تأمين مسكن و تهيه پوشاك و خوراك در حد شأن شخصي و خانوادگي همسر.
اما شاخص هاي متغير به تناسب شرايط زندگي طرفين متفاوت است و هر فردي در طول زندگي با همسر خود و با توجه به شرايط زندگي و روحيات طرف مقابل بهتر مي تواند موارد تعادل را شناسايي و اعمال كند, مثلا" پيامبر بزرگوار اسلام مي فرمايند: خدمت و كمك مرد به زن در امور خانه , نشانه صداقت و علاقه اوست .
علاوه بر آنچه در مورد وظايف زوجين بيان شد، 40 نکته زير را به عنوان راهکارهاي اوليه براي زوج هاي جوان برايتان ارسال مي کنيم و اميدواريم با عمل کردن به آن دستورالعمل ها محبت و عشق و علاقه متقابل بين شما ايجاد و گسترش پيدا کند و تنش هاي موجود يا احتمالي به حداقل كاهش پيدا كند.
1 . با مطالعه كتب مربوط به انتخاب همسر، آيين همسردارى، چگونگى ايجاد ارتباط با ديگران و نيز شركت در جلسه هاى آموزش خانواده دانش و مهارت خود را در اين زمينه افزايش دهيد .
2 . با همدلى، همفكرى، همكارى و مشورت با يكديگر درباره مسائل مختلف ميان اعضاى خانواده روابط سالم پديد آوريد .
3 . هر يك از زوجين ديگرى را نزديك ترين و محرم ترين فرد بداند و او را نيمه تن، حامى و پشتيبان خود تلقى كند .
4 . با يادگيرى مهارت هاى ارتباطى نظير فعالانه به حرف هاى يكديگر گوش كردن، احترام به نظرها و عقايد يكديگر و تشريك مساعى و مشورت كردن روابط خود را بهبود بخشيد .
5 . بكوشيد، باايجاد كانونى گرم و صميمى، تمام اعضاى خانواده به ويژه زن و شوهر مسؤوليت رسيدن به تفاهم را پذيرا شوند .
تا كه از جانب معشوق نباشد كششى كوشش عاشق بيچاره به جايى نرسد
6 . هنگام اختلاف نظر يا سوء تفاهم، به جاى سرزنش كردن يكديگر يا تفسير نادرست، به شناسايى مساله و يافتن راه حل آن بپردازيد و در صورت لزوم كمك و مشاوره افراد با تجربه و متخصص را جلب كنيد .
7 . براى رسيدن به ا منيت روانى وعاطفى در روابط زناشويى داشتن صداقت، پذيرش، سعه صدر، انصاف و اعتماد متقابل را اصل اول قرار دهيد .
8 . در صورت به وجود آمدن هر گونه سوء تفاهم و سوء برداشت، در نخستين فرصت ممكن به حل و فصل آن بپردازيد تا به فرآيندى مخرب و پيشرونده تبديل نشود .
9 . به هر طريق ممكن رفتارهاى مطلوب همسرتان را مورد توجه و تاييد قرار دهيد; به گونه اى كه همسرتان بفهمد برايش ارزش قائل هستيد .
10 . تشويق و تاييد و بيان نكات مثبت به طور آشكار يا در جمع باشد و تذكر نكات منفى و انتقاد به طور محرمانه و در تنهايى صورت گيرد .
11 . براى خصوصيات و نيازمندى هاى يكديگر ارزش قائل شويد و در روابط كلامى، عاطفى، اقدام ها و تصميم گيرى ها به افكار و خواسته هاى همسرتان توجه كنيد .
12 . اگر رفتار خاصى براى شما مبهم است، ساده ترين راه اين است كه از همسرتان هدف و علت آن رفتار را بپرسيد و با روش مسالمت آميز، صميمانه و خوش بينانه موضوع را روشن كنيد .
13 . خشونت همسرتان را با خشونت پاسخ ندهيد . خشونت را با سكوت پاسخ گوييد و در موقعيتى مناسب درباره مساله مورد نظر به بحث و گفت و گو بپردازيد .
14 . بكوشيد در سراسر زندگى، به خصوص در روابط بين خود و همسرتان، به جاى هر گونه پيش داورى يا مشاهده اشكالات و ضعف ها نقاط مثبت و قوت را ببينيد; به عبارت ديگر، به جاى توجه به نيمه خالى ليوان به نيمه پر آن توجه كنيد .
15 . سعى كنيد در برنامه ريزى براى فعاليت هاى اجتماعى، اوقات فراغت، ديد و بازديدهاى خانوادگى و نظاير آن به مشورت كردن با يكديگر بپردازيد و از يك جانبه نگرى بپرهيزيد .
16 . در هر فرصتى كه پيش مى آيد، با همسر و اعضاى خانواده تان ارتباط كلامى و عاطفى برقرار كنيد . شايان ذكر است زن ها از صحبت كردن با همسرشان بيش تر لذت مى برند . بنابراين، مردان بايد فعالانه به سخنان همسرانشان گوش كنند و واكنش مناسب نشان دهند .
17 . اگر هر يك از زوجين در شرايط خاصى نمى تواند به سخنان همسرش گوش كند، بايد صادقانه و صميمانه اين موضوع را به وى انتقال دهد، و تقاضا كند صحبت كردن درباره آن موضوع را به فرصتى ديگر واگذارد .
18 . هر از چند گاهى زوجين در فضايى محرمانه، محبت آميز و صميمانه به ارزيابى رفتار و روابط يكديگر بپردازند و از يكديگر بپرسند، چه بايد كرد تا روابطمان بهتر و بانشاطتر شود؟
19 . هميشه، در رويارويى با مسائل و مشكلات خانوادگى، خود را در وضعيت طرف مقابل قرار دهيد و با قبول مسؤوليت خود و شناخت انتظارات متقابل به حل و فصل اختلافات روى آوريد .
20 . در روز يا در هفته زمان مشخصى را براى گفت و گو درباره مسائل و مشكلات و به اصطلاح درد دل كردن با همسرتان اختصاص دهيد .
21 . از داشتن نگرش هاى آرمان گرايانه و شاعرانه در مساله ازدواج و روابط زناشويى و نيز انتظارات غير واقع بينانه اجتناب كنيد .
22 . ارتباط زوجين بايد از هر گونه سوء ظن و حدس نادرست وغير واقع بينانه دور باشد . اگر موضوع و مساله اى ذهن يكى از زوجين را به خود مشغول كرده است، بايد آن را به صراحت و صادقانه مطرح كند و درستى و نادرستى اش را با همسرش مورد بررسى قرار دهد .
23 . هر يك از زوجين بايد زمينه هاى بروز سوء تفاهم ها و سوء ظن ها را از بين ببرد و از رفتارهايى كه موجب بروز سوء تفاهم و سوء ظن مى شود، خوددارى كند .
24 . هر يك از زوجين بايد بكوشد با روان شناسى همسرش آشنا شود تا بداند زن يا مرد به چه امورى بها مى دهد و نظام ارزشى اش چگونه است; براى مثال معمولا زن به وابسته بودن، كسب امنيت عاطفى و مورد حمايت واقع شدن اهميت مى دهد و مردان مى خواهند مستقل و خود مختار باشند و آزادى عمل را داراى ارزش مى دانند .
25 . زن و شوهر از مسخره كردن يكديگر و گفتن سخنان طعنه آميز و دو پهلو جدا پرهيز كنند .
26 . از رفتارهايى نظير متلك، تحقير، سرزنش و به رخ كشيدن يكديگر كه موجب افزايش مقاومت هاى روانى در طرف مقابل است، جدا بايد پرهيز شود .
27 . در سراسر زندگى، از جمله در زندگى خانوادگى، بكوشيد به نقاط مثبت، موهبت و نعمت هايى كه در اختيار داريد بينديشيد نه به امورى كه در اختيار نداريد .
28 . از خطاهاى يكديگر سريعا بگذريد و خطاهاى همديگر را تحمل كنيد .
29 . بايادآورى برخى ايام مانند روز تولد، سالگرد ازدواج و نظاير آن و دادن هديه هايى هر چند كوچك (مثل يك شاخه گل) به طور نمادين يا سمبليك عشق و علاقه خود را به همسرتان اعلام كنيد .
30 . خود را در برابر همسرتان آراسته و پاكيزه و جالب توجه نگه داريد از پريشانى و وضع نامرتب بپرهيزيد .
31 . در انتخاب دوست و برقرارى روابط دوستانه و معاشرت هاى خانوادگى با زوج هاى ديگر دقت كنيد و اين امور را با توافق يكديگر انجام دهيد .
32 . از هر گونه رفتارى كه به مرد سالارى يا زن سالارى مى انجامد، پرهيز كنيد .
33 . خطاى يكديگر را در حضور ديگران، فرزندان، آشنايان، والدين يكديگر و . . . بازگو نكنيد .
34 . هرگز همسرتان را با زن يا مرد ديگر مقايسه نكنيد .
35 . از رفتارهاى مطلوب همسرتان تشكر كرده، او را تشويق كنيد و انگيزه تكرار آن رفتار را بيش تر سازيد .
36 . از تصميم هاى نادرست و غير منطقى و كلى گويى هاى منفى و شكل گيرى افكار منفى درباره همسرتان شديدا پرهيز كنيد .
37 . حتى المقدور به قول هايى كه به همسرتان داده ايد عمل كنيد تا به سلب اعتماد و احساس فريب خوردگى نينجامد .
38 . از نسبت دادن القاب و زدن برچسب هاى ناگوار و نامطلوب مانند بدقول، زرنگ، شلخته، كله شق، يك دنده، لجباز و خودخواه به يكديگر پرهيز كنيد .
39 . در مواردى كه غمگينى و افسردگى و يا عصبانيت زن يا شوهر شدت مى يابد و احتمال اختلال در كار سيستم عصبى يا غدد درون ريز به ويژه غده تيروئيد وجود دارد، در نخستين فرصت به پزشك متخصص مراجعه كنيد تا از عادى بودن ترشح غدد از جمله غده تيروئيد مطمئن شويد .
40 . براى داشتن يك زندگى با نشاط و موفق خوب بينديشيد، وقت بگذاريد، احساس مسؤوليت كنيد، موانع ارتباط سالم را از ميان برداريد و به عوامل ايجاد كننده روابط سالم توجه كنيد .
براي آگاهي بيشتر ر.ك :
- آيين همسرداري , ابراهيم اميني , انتشارات سازمان تبليغات اسلامي
- جوانان و انتخاب همسر, علي اكبر مظاهري , انتشارات پارسايان
- اخلاق در خانواده، نوشته حسين مظاهري
- بهشت خانواده، مصطفوي
----------------------------------------
منبع:پرسمان دانشجویی اخلاق وعرفان