قرآن کریم، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را رحمت للعالمین می نامد و او را اسوه ای برای مردم معرفی می کند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، علاوه بر رحمت و ابراز محبت به عالمیان، خط مشی خود را با دشمنان دین مشخص می کردند و بیزاری خود را از راه آنان ابراز می نمودند. چنان که در طول حیات خویش، افراد مختلفی را به جهت رفتارشان لعنت کردند.
این بحث، مرتبط با پرونده «دورماندگان از رحمت خداوند؛ پرونده بررسی لعن در مکتب شیعه» است.
یکی از مواردی که همواره در دینداری مورد توجه افراد قرار می گیرد محبت خدای متعال است؛ لذا خداوند در قرآن کریم مطرح می کند که چه کسانی در زمرۀ محبوبین خدا قرار می گیرند:
إِنَّ اللَّهَ‏ یُحِبُ‏ الْمُحْسِنینَ [۱]
إِنَّ اللَّهَ‏ یُحِبُ‏ التَّوَّابینَ وَ یُحِبُ‏ الْمُتَطَهِّرینَ [۲]
فَإِنَّ اللَّهَ‏ یُحِبُ‏ الْمُتَّقینَ [۳]
وَ اللَّهُ‏ یُحِبُ‏ الصَّابِرین‏[۴]
إِنَّ اللَّهَ‏ یُحِبُ‏ الْمُتَوَکِّلینَ [۵]
إِنَّ اللَّهَ‏ یُحِبُ‏ الْمُقْسِطینَ [۶]
وَ اللَّهُ‏ یُحِبُ‏ الْمُطَّهِّرینَ [۷]
در برخی آیات هم آمده است که خدای متعال چه کسانی را دوست نمی دارد. مثلا:
فَإِنَّ اللَّهَ‏ لا یُحِبُ‏ الْکافِرینَ [۸]
اللَّهُ‏ لا یُحِبُ‏ الظَّالِمینَ [۹]
برای محبوب خداوند شدن، برخی به دنبال این بودند که مورد محبت رسولان الهی قرار بگیرند؛ لذا آیه نازل شد که:
اگر خداوند را دوست می دارید، از من (پیامبر) پیروی کنید تا محبوب خدای متعال واقع شوید. [۱۰]
پس از شنیدن این دسته از آیات الهی این سؤال به وجود می آید که تبعیت از رسول الهی چگونه است؟
تبعیت و پیروی از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) موارد متعددی دارد که در این نوشتار به دو مثال آن می پردازیم.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) افراد محبوب شان را معرفی کرده اند؛ اگر ما حقیقتا به دنبال پیروی از ایشان باشیم، یکی از موارد این است که بدانیم ایشان به چه کسانی محبت داشته اند تا ما نیز در مهر ورزیدن به آن افراد از آن حضرت تبعیت کنیم.
مثلا در ماجرای جنگ خیبر که جنگ میان مسلمانان و یهودیان بود پیامبر اکرم در شأن امیرالمومنین (علیه السلام) جمله ای فرمودند که در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت همچون چراغی می درخشد. ایشان در گرماگرم نبرد وقتی پرچم داران مختلف از جنگ با یهودیان درمانده و ناتوان شده بودند فرمودند:
‏ فردا پرچم را به دست مردى می دهم که خدا و رسول را دوست داشته باشد و خدا و رسول هم وى را دوست داشته باشند. او مردى است بسیار حمله‏ کننده و هرگز فرار ننموده است. سپس آن مرد باز نخواهد گشت، تا اینکه خدا فتح و پیروزى را نصیب وى نماید. [۱۱]
مورد اتفاق همگان است که آن شخص کسی نبود جز امیرالمومنین (علیه السلام) که فتح به دست ایشان اتفاق افتاد.
یکی از وجوه تبعیت از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) این است که بدانیم چه کسانی محبوب ایشان هستند تا ما نیز آنها را در دل خود محبوب بداریم.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) مکررا می فرمودند:  حسین از من و من از حسین هستم؛ کسى که حسین را دوست بدارد، خدا او را دوست دارد. [۱۲]
فلذا یکی از وقایعی که در واقعۀ عاشورا بسیار اتفاق می افتاد این بود که سیدالشهدا (علیه السلام) خود را معرفی می فرمودند تا مردم به یاد آورند که هرکس ایشان را دوست بدارد خدای متعال او را دوست دارد.
دانستیم که یکی از وجوه تبعیت از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) این است که بدانیم چه کسانی محبوب ایشان هستند تا ما نیز آنها را در دل خود محبوب بداریم.
اما در کنار محبت و اظهار مهر، برائت و اظهار لعن نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ به طوری که در برخی از زیارات، این دو در کنار هم آمده اند. به عنوان مثال در زیارت مطلقۀ چهارم سیدالشهدا (علیه السلام) که بسیار کوتاه است این گونه می خوانیم:
السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِاللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ رَحِمَکَ اللَّهُ یَا أَبَا عَبْدِاللَّهِ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ قَتَلَکَ وَ لَعَنَ‏ اللَّهُ‏ مَنْ‏ شَرِکَ‏ فِی‏ دَمِکَ‏ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ بَلَغَهُ ذَلِکَ فَرَضِیَ بِهِ إِنَّا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذَلِکَ بَرِی‏ءٌ.[۱۳]
یعنی بلافاصله پس از سلام به آن حضرت که نوعی ابراز محبت است، قاتل آن حضرت را لعن می کنیم. حتی آن کسانی را که شریک این کار شدند را نیز لعن می کنیم و از آنها برائت می جوئیم.
در زیارتی که ۷ عبارت دارد، ۳ عبارت آن به لعن و یک عبارت به برائت از ملعونین اختصاص دارد. این نکته نشانگر اهمیت این موضوع است.
فلذا ما برای تبعیت از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) یکی دیگر از وجوهی که می توانیم دنبال کنیم، این است که ببینیم آن حضرت چه کسانی را لعن کرده اند.
 لعن در منابع لغوی و روایی ما به معنای راندن و دور کردن‏ آمده است (رجوع شود به مفردات/۱/ ۷۴۱) و با  اندک بررسی در روایات می توان آن را در کلمات رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) این گونه دسته بندی کرد.
 کسانی که در روایات مورد لعن رسول خدا (صلی الله علیه و آله) قرار گرفته اند:
۱. کسی که بر سفره ای حاضر شود که شرب خمر در آن می شود.[۱۴]
۲. کسی که بندۀ دینار و درهم باشد.‏[۱۵]
۳. مردانی که خود را به صورت زنان در می آورند و بالعکس.[۱۶]
۴. کسی که والدین خود را لعنت کند.‏ [۱۷]
۵. کسی که به خاطر غیر خدا ذبح کند.[۱۸]
۶. ربا دهنده و ربا گیرنده و شاهدان آنان.[۱۹]
برای تبعیت از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) یکی دیگر از وجوهی که می توانیم دنبال کنیم، این است که ببینیم آن حضرت چه کسانی را لعن کرده اند.
۷. مانع زکات.[۲۰]
۸. کسانی که در دین خدا مجادله کنند.‏[۲۱]
۹. کسی که از پیوستن به لشکر اسامه سر باز زنند.[۲۲]
۱۰.  کسی که با امیرالمومنین (علیه السلام) دشمنی کند (در خطبۀ غدیر)[۲۳]
همان طور که اشاره شد کسانی محبوب رسول خدا هستند و از سوی دیگر کسانی هم ملعون نزد آن حضرت هستند. همان گونه که عده ای محبوب خدای متعال هستند و عده ای را هم خدای متعال مورد لعن خود قرار می دهد. در ۳۶ آیۀ قرآن کریم به این گونه افراد اشاره شده است. به عنوان مثال می فرماید:
أَنْ لَعْنَهُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمینَ [۲۴]
خطاب به ابلیس:
وَ إِنَّ عَلَیْکَ لَعْنَتی‏ إِلى‏ یَوْمِ الدِّین‏[۲۵]
پس می بینیم که خدای متعال در موارد متعدد لعن خود را شامل حال افراد یا گروه های خاصی کرده است. این اصولا با رحمت او منافاتی ندارد؛ چرا که او همان کسی است که امامان هدی (علیهم السلام) که غیر از حق نمی گویند دربارۀ او فرموده اند: سَبَقَتْ‏ رَحْمَتُهُ‏ غَضَبَه‏  [۲۶۶]
پس در مورد رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز اینکه تعدادی نزد ایشان از ملعونین باشند با رحمت ایشان منافاتی ندارد؛ همانگونه که در قرآن کریم آمده است: و تو را جز رحمتى براى جهانیان نفرستادیم. [۲۷]
 ایشان همواره برای عالمیان رحمت هستند و بر اساس آنچه در روایات آمده است، اصل جنبۀ رحمت ایشان در روز قیامت هویدا می شود؛ آنگاه که مقام محمود که همان مقام شفاعت عظمی  است به ایشان داده می شود و ایشان به محبت امیرالمومنین (علیه السلام) و حضرت صدیقه (سلام الله علیها) و فرندانشان، محبینشان و محبین محبینشان را نیز وارد بهشت می کنند.[۲۸] ان شاء الله که در زمرۀ شفاعت شوندگان ایشان قرار بگیریم.
--------------------------
پی نوشتها:
[۱]  بقره ۱۹۵
[۲] . بقره ۲۲۲
[۳] . آل عمران ۷۶
[۴] . آل عمران ۱۴۶
[۵] . آل عمران ۱۵۹
[۶] . مائده ۴۲ 
[۷] . توبه ۱۰۸
[۸] . آل عمران ۳۲
[۹] . آل عمران ۵۷
[۱۰] . قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ‏ اللَّهَ‏ فَاتَّبِعُونی‏ یُحْبِبْکُمُ اللَّه‏
 آل عمران:۳۱
[۱۱] . لَأُعْطِیَنَّ الرَّایَهَ غَداً رَجُلًا یُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ کَرَّاراً غَیْرَ فَرَّارٍ لَا یَرْجِعُ حَتَّى یَفْتَحَ اللَّهُ عَلَى یَدَیْه
 بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۲۱، ص: ۳
[۱۲] . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ‏ حُسَیْنٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْ حُسَیْنٍ أَحَبَّ اللَّهُ مَنْ أَحَبَ‏ حُسَیْنا
 کامل الزیارات، النص، ص: ۵۲
[۱۳] . کامل الزیارات، النص، ص: ۲۰۵
[۱۴] . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ مَلْعُونٌ‏ مَنْ‏ جَلَسَ عَلَى مَائِدَهٍ یُشْرَبُ عَلَیْهَا الْخَمْر
الکافی (ط - الإسلامیه)، ج‏۶، ص: ۲۶۸
[۱۵] . وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ‏ مَلْعُونٌ‏ مَنْ‏ عَبَدَ الدِّینَارَ وَ الدِّرْهَم
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۶۷، ص: ۲۲۷
[۱۶] . عَنْ أَبِی عَبْدِاللَّهِ قَالَ: لَعَنَ‏ رَسُولُ‏ اللَّهِ الْمُتَشَبِّهِینَ مِنَ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ وَ الْمُتَشَبِّهَاتِ مِنَ النِّسَاءِ بِالرِّجَال‏
الکافی (ط - الإسلامیه)، ج‏۵، ص: ۵۵۰
[۱۷] . أن رسول الله قال:  و لعن الله من لعن والدیه
البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏۲، ص: ۶۳۲
[۱۸] . و لعن من ذبح لغیر الله
 البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏۲، ص: ۶۳۲
[۱۹] . لَعَنَ‏ رَسُولُ اللَّهِ الرِّبَا وَ آکِلَهُ وَ مُؤْکِلَهُ وَ بَائِعَهُ وَ مُشْتَرِیَهُ وَ کَاتِبَهُ وَ شَاهِدَیْهِ.
 من لا یحضره الفقیه، ج‏۳، ص: ۲۷۴
[۲۰] . عَنْ رَسُولِ اللَّهِ‏ أَنَّهُ لَعَنَ‏ مَانِعَ‏ الزَّکَاه
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۹۳، ص: ۲۹
[۲۱] . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ لَعَنَ‏ اللَّهُ الْمُجَادِلِینَ فِی دِینِ اللَّه
 بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۳۶، ص: ۲۲۷
[۲۲] . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ‏ لَعَنَ‏ اللَّهُ‏ مَنْ‏ تَخَلَّفَ عَنْ جَیْش‏ أُسَامَه
 بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۳۰، ص: ۴۳۲
[۲۳] . مَلْعُونٌ‏ مَنْ‏ خَالَفَه‏...
 بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۳۷، ص: ۲۰۷
[۲۴] . اعراف۴۴
[۲۵] . سورۀ ص۷۸
[۲۶] دعای روز عرفه
[۲۷] . وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاَّ رَحْمَهً لِلْعالَمین
 انبیاء:۱۰۷
[۲۸] . بحارالانوار/۸ / ۵۲