چگونگی ارتقای سبک زندگی اسلامی در سال حماسه اقتصادی (1)
از زمانی که پای اولین خواستگار به خانه خانواده های دختردار باز می شود، تمام هم و غم مادراین می شود که فلان برند یخچال و ماشین لباسشویی، فلان سرویس خواب و مبلمان معروف و فلان سرویس کریستال چک را بخرد تا دخترشان پیش در و همسایه و به قول معروف فک و فامیل و دخترعمو و دخترخاله که به تازگی ازدواج کرده اند، سرافکنده نشود. و از سوی دیگر هم و غم عروس خانم هم فقط این است که بهترین خرید را با مارک های معروف داشته باشد تا بتواند پرستیژی از این طریق برای خود دست و پا کند. و وقتی وارد خانه اش می شود تمام وسایل باید ست باشد و هیچ کم و کسری نداشته باشد.
درست از زمانی که پای مصرف گرایی و غرب زدگی در زندگی خانواده های ما باز شد و از وقتی سریالهای تلویزیونی به کمک شبکه های مختلف ماهواره ای با تبلیغات فریبنده وسایل لوکس و غیرضروری توجه بینندگان بخصوص خانمها را به خود جلب کرد، از همان موقع بود که سبک زندگی اسلامی جای خود را به زندگی اشرافی گری و پرتجمل البته در برخی خانواده های خود باخته و به اصطلاح متمول داد.
جوانان و زوجهای دم بخت برای مهار آمار طلاق، جلوگیری از خشونت و درگیری های خانوادگی به خاطر مال دنیا و داشتن وسایل لوکس در شروع زندگی نیازمند الگوی مناسبی از زندگی ائمه معصومین(ع) هستند. حضرت فاطمه زهرا(س) دختر پیامبر خدا زندگی خود را در خانه حضرت علی(ع) با یک گلیم ساده، یک سنگ آسیاب و چند تکه ظروف گلی آغاز کرد و چه شیرین و زیبا و چه ساده و بی آلایش زندگی کردند.
سبک زندگی اسلامی در سال حماسه اقتصادی تنها منوط به وسایل و لوازم خانه نیست، بلکه در عرصه های مختلف تولیدی و اقتصادی، سیاسی و اجتماعی طبق منویات رهبر معظم انقلاب باید در دستور کار همه مسئولان و مردم قرار گیرد.
در این میان برای تحقق حماسه اقتصادی، تبیین سبک زندگی اسلامی می تواند نقش آفرینی کند.
دنیایی آباد، آخرتی پربار
نظام اقتصادی اسلام مبتنی بر دو مؤلفه ساخت دنیایی آباد و ساخت آخرت پربار است.
آنچه تفاوت بنیادین بین نظام اقتصادی اسلام و مکاتب اقتصادی غربی است، این است که بنیان نظام اقتصادی اسلام بر آخرت و آبادانی دنیا جهت نیل به آخرت است و تمام نظام هایی که در اقتصاد اسلامی داریم مثل خمس، زکات، صدقه و وقف برای تحقق این امر است.
دکتر محمدرضا کرمی، استاد دانشگاه درگفت وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه اگر کسی درآمد سالانه ای بیش از حد نیاز داشته باشد مکلف است 1/5 آن را در اختیار مستمندان و تبلیغ دین قرار دهد، می گوید: «همچنین اگر در عرصه تولید کشاورزی و دامپروری فعال باشد بحث زکات در مورد او واجب می شود. هر دو این مقوله علاوه بر نفع اقتصادی که برای جامعه دارد به عنوان یک وظیفه الهی و امر تعالی بخش در کنار نماز قرار گرفته است.» وی با بیان این نکته که یکی از مقولاتی که در فرهنگ اسلامی و بخصوص شیعه بسیار پربار و اثربخش بوده است فرهنگ وقف می باشد، می گوید: «وقف یعنی آنکه ما بخشی از مال خود را برای استفاده از عموم قرار دهیم این سنت حسنه نیاز به مال فراوان و گسترده ندارد.
یکی از سنت های قدیمی، وقف کتاب بوده است که یک نفر حتی یک یا چند جلد کتاب را برای گسترش دانش وقف می کرده است.»
به اعتقاد این استاد دانشگاه اگر سنت وقف در جامعه احیا شود و مبتنی بر وقفهای کوچک و عام المنفعه باشد فرهنگ وقف در جامعه احیا می شود و تغییر سبک زندگی نیز می تواند از همین نقطه آغاز  شود.
به دکتر کرمی می گویم در شرایطی که اکثر جوانان و خانواده ها فقط به فکر تامین معاش خود هستند و کسی به فکر این سنت ها نیست چطور می توان توقع داشت این سنت ها تحقق یابد و مشکلات فرهنگی و اقتصادی جامعه با کمک این سنت ها رفع شود، پاسخم را این طور می دهد: «باید باور کنیم که رفاه دنیا ذیل سعادت آخرت معنا پیدا می کند و ما بخشی از رفاه دنیای خود را برای نیل به سعادت آخرت هزینه کنیم.»
وی به کم کاری هایی که در این زمینه صورت گرفته اشاره می کند و می گوید: «متاسفانه کم کاری در حوزه اطلاع رسانی برای گسترش سبک زندگی اسلامی صورت گرفته است.»
وقتی همه چیز به تجملات ختم می شود!
چه عواملی باعث شد از سبک زندگی دینی فاصله بگیریم و به جای توجه به مظاهر دینی، ارزش های غربی را سرلوحه زندگی خود قرار دهیم!؟ برخی زوجهای جوان ما چرا نتوانستند از زندگی حضرت زهرا(س) الگو بگیرند و به جای توجه به آخرت و راه سعادت دنیوی و اخروی، فقط به تجملات چشم دوخته اند؟ مگر پدران و مادران ما در ابتدای زندگی خود از رفاه کامل برخوردار بودند که الآن بچه ها توقع دارند برای شروع زندگی در خانه ای لوکس و مدرن و پر از وسایل و لوازم غیرضروری، پا بگذارند؟
خانم دکتر فرشته روح افزا، استاد دانشگاه و مدیرطرح، برنامه و تدوین سیاست شورای فرهنگی اجتماعی زنان در گفت وگو با گزارشگر روزنامه کیهان توضیحات مفصلی در این خصوص با استناد به تحقیقات زیادی که در این مقوله صورت گرفته، ارائه می دهد.
وی می گوید: «مشکلات مالی مردم رابطه تنگاتنگی با سبک زندگی آنها دارد. وقتی قرار است یک خانواده تک فرزندی برای تنها بچه خود اتاق خواب مجزا با وسایل خصوصی فراهم کند، او را به انواع و اقسام کلاسهای اضافه بفرستد، لباسهای مارک دار به او بپوشاند، طبیعی است که اولا به فکر بچه دوم و سوم نمی افتد و ثانیا خود را غرق در سختی ها می کند تا رفاه کاذب را برای او فراهم کند.
در این شرایط است که والدین غصه هزینه های اضافه را می خورند و بچه دار نمی شوند بنابراین سبک زندگی غربی بین خانواده های ما باید عوض شود.»دکتر روح افزا اضافه می کند: «اوقات فراغت بچه ها در سبک زندگی امروزی با پدر و مادر تعریف نمی شود ما اوقات فراغت پر خرج را تعریف می کنیم، یعنی والدین کار می کنند تا بچه ها در آرامش باشند. این کار نشان می دهد فرهنگ غربی مدل زندگی مردم را تغییر داده است و باید این روش اصلاح شود.»
مدیر طرح، برنامه و تدوین سیاست شورای فرهنگی اجتماعی زنان با بیان اینکه دسته بندی های مختلفی در مورد سبک زندگی از منظر رفتاری داریم به سبک زندگی در مقیاس فردی، خانواده، مقیاس اجتماعی، اقتصادی، حکومت اسلامی و مقیاس بین المللی اشاره می کند و می گوید: «هر یک از این مقیاس ها خود مباحث جداگانه ای را می طلبد که شاید نیاز به چندین شماره گزارش دارد. ولی نکته مهم در سبک زندگی الگوهای مصرفی است که نیاز به اصلاح دارد.»
به اعتقاد دکتر روح افزا، ما در سبک زندگی الگوی اسلامی، در حلال حساب داریم و در حرام عقاب.
در سبک زندگی از نگاه اسلامی می بینیم نقطه مقابل ما سبک زندگی غربی قرار دارد که هویت را با تجملات تعریف می کند. هویت را در مبلمان و چینش دکوراسیون خانه می داند.
در یک خانه 40 متری یک تلویزیون 45 اینچی می گذاریم و با محصولات مارک دار خارجی پرستیژ کسب می کنیم.
این استاد دانشگاه می گوید: «در الگوی مصرفی که رهاورد غربی هاست صله رحم در سبک زندگی ما قطع می شود و چون از پس هزینه های تجملی کاذب برنمی آییم ترک صله رحم می کنیم.»
دکتر روح افزا با تاکید بر این نکته که در جامعه و در سیستم گردش مالی اسلامی بر مسائلی چون خمس و زکات و وقف نگاه ویژه ای وجود دارد، می گوید: «این نگاه در مورد مالیات وجود ندارد. افراد زیادی داریم که درآمدهای میلیاردی دارند ولی مالیات نمی پردازند، حال آن که در سبک زندگی اسلامی افراد خودشان خمس مال را پرداخت می کنند و زکات می دهند، صدقه می دهند و اموال خود را وقف می نمایند ولی نباید بگذاریم این سنت ها رو به فراموشی سپرده شود و متاسفانه روی مقوله تهاجم فرهنگی در بحث اقتصادی کار فرهنگی جامعی نکرده ایم.»
این استاد دانشگاه با استناد به فرمایش سرور و سالار شهیدان امام حسین(ع) که می فرمایند اگر دین ندارید، آزاده باشید، خاطرنشان می کند: «این مدل کار از نظر امنیت جامعه که خود افراد خمس و زکات دهند یا مالی را وقف کنند، جایگاه ویژه ای دارد و نشان می دهد اسلام حرف برتر را در این زمینه می زند و باید طبق فرمایش مقام معظم رهبری در زمینه اقتصادی حماسه آفرینی کنیم.»
چگونه حماسه اقتصادی محقق می شود؟
به او می گویم چگونه این حماسه آفرینی شکل می گیرد و چه باید کرد؟ دکتر روح افزا این طور پاسخم را می دهد: «مردم باید در این مورد متقاعد شوند، اگر همه دین مدار باشیم و دلایل موجه داشته باشیم، جامعه امن تری خواهیم داشت، همه باید نسبت به فقرا و همسایگان خود مسئول باشیم و فردگرایی و خودمحوری را جایگزین نوع دوستی کنیم.»
دکتر روح افزا در ادامه به سبک زندگی در مقیاس اقتصادی اشاره می کند و می گوید: «در سبک زندگی اسلامی، مالکیت اسلامی، بانک اسلامی، قرض الحسنه و بانکداری بدون ربا داریم ولی در سیستم غربی سیستم ربوی، مقروض بودن دائمی به بانک ترویج داده می شود. در سبک زندگی اسلامی رزق مقدر شده و نظام مند الهی را در مقابل ذخیره حداکثری و اعتباری خرج کردن در مدل زندگی غربی داریم. باید سیستم اقتصادی اسلامی را که هنوز در جامعه ایجاد نشده ایجاد کنیم.»
به اعتقاد دکتر روح افزا، نظر مقام معظم رهبری در بحث حماسه اقتصادی، آرامش اقتصادی است که با یک برنامه ریزی صحیح اقتصادی می توان به آن دست یافت.»
آسیب های وارده به سبک زندگی دینی
دکتر محمدرضا کرمی در گفت وگو با کیهان به آسیبهای وارده به سبک زندگی اسلامی اشاره می کند و به دلایل فاصله گرفتن از زندگی دینی می پردازد. وی با بیان این نکته که در عرصه دینی پس از انقلاب دچار دو بحران شدیم، می گوید: «بحران اول گرایش شدید به سبک زندگی دینی و کمبود عالم پاسخگو در این زمینه است. این باعث شد برخی مبتنی بر سلایق و بعضا با انحرافات شدید یک تعریفی از زندگی دینی ارائه دهند که با حقیقت سبک زندگی دینی فاصله زیادی داشت. گروههایی مثل فرقان نمونه بارز این بحران است و این جریان با جریان سلفی گری امروز قابل مقایسه است.»این استاد دانشگاه و کارشناس مسائل فرهنگی می گوید: «بحران دیگر زمانی شکل گرفت که ما تعداد بسیار زیادی عالم دینی تربیت کردیم که توان پاسخگویی به نسل امروز در حوزه دین و سبک زندگی را دارند، اما کانالهای ارتباطی مناسبی برای انتقال آنها فراهم نشده است.
متاسفانه فضای مجازی، گروه های هم سن، رسانه ها و دیگر عوامل باعث شد صدای عالم دینی به گوش مخاطب نویسنده با وجود تولید انبوهی از محصولات جامعه امروز نرسد و ما از شناخت درست یک زندگی اسلامی غافل باشیم.»
از او می خواهم در مورد راهکارها صحبت کند که در راستای تحقق منویات مقام معظم رهبری باشد، می گوید: «امروز اگر کسی بتواند یک سامانه پیامکی وصل کند که در آن محتوای سبک زندگی دینی به مخاطب خاص خود برسد، کمتر از جهاد در جبهه های جنگ نیست و قطعا در احیای سنت وقف و بهره مندی در تغییر مدل زندگی مؤثر است.»
به اعتقاد این استاد دانشگاه، «اگر هدف غایی اسلام را سعادت فرد و زندگی برای معنویت بدانیم، هر یک از این تلاشها می تواند در ذیل این هدف معنا شود و انسان را گامی به خدا نزدیک تر کند.»
دهه پیشرفت و عدالت
در سال حماسه اقتصادی
با توجه به آنکه در دهه پیشرفت و عدالت و سال حماسه اقتصادی با رویکردی که مقام معظم رهبری در مسائل اقتصادی دارند، هستیم، باید از ظرفیت عظیم وقف استفاده کنیم.
حجت الاسلام غلامرضا محمدزاده، مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان تهران در گفت وگو با گزارشگر روزنامه کیهان در مورد چگونگی استفاده از این ظرفیت می گوید: «یکی از سرمایه هایی که دارای ظرفیت بسیار بالایی است و عدد و رقم آن قابل توجه است، نهاد وقف می باشد که توسط خیرین و واقفین خیراندیش در طول سالیان متمادی تا امروز برای ما به یادگار مانده است. بنابراین یکی از مهم ترین موضوعات، فقرزدایی است که نهاد وقف می تواند در این زمینه بسیار مؤثر باشد.»
چگونگی حرکت در جهت حمایت از تولید ملی و کار و سرمایه ایرانی و تحقق حماسه اقتصادی و تبیین راهکارهای بهره گیری از ابزار وقف در جهت دهی فعالیت های اقتصادی در کشور موضوعی بود که در مورد آن از آقای محمدزاده سؤال کردم.وی یکی از کارکردهای وقف در مسائل فوق را بهبود سرمایه انسانی برای تامین نیازهای جامعه با تاکید بر استعداد داخلی بیان می کند و می گوید: «نقش اصلی در توسعه یک جامعه و زیربنای توسعه ملی، تربیت نیروی انسانی و سرمایه انسانی است و نهاد وقف از جمله مصادیقی است که در این زمینه هم در مساجد، حسینیه ها و امامزادگان و هم براساس نیات واقفین نقش آفرینی می کند.»
به عنوان مثال وقفنامه  های بسیار زیادی راجع به کتابخانه ها، دانشگاهها، مدارس و مراکز علمی و آموزشی در کشور وجود دارد و این در راستای تربیت سرمایه انسانی است.
 

منبع مقاله : kayhan.ir