بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین...
اللهم کن لولیک الحجة ابن الحسن...
مقام عباس علیه السلام:
الف. بندگی و عبودیت:
امام صادق(علیه السلام) به زیارت عموی خود عباس بن علی(علیهما السلام) رفته و در زیارت نامه ای که در برابر ایشان انشا نمودند این گونه فرمودند:
«اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیُّهَا العَبدُ الصّالِح»؛2 سلام بر شما ای بنده شایسته،
هم چنین آمده: «ای عزیزی که مطیع خدا و رسول و امیرالمؤمنین، حسن و حسین(علیهما السلام) بودی».3
 در روایت آمده است که «بِاَنَّهُ کانَ بَینَ عَینَیهِ اَثَرَ السُّجُود؛4 بر پیشانی او، اثر سجود پیدا بود» 
 مقام بندگی، مقدمه دیگر کمالات اولیا .
تمام پیامبران الهی قبل از مبعوث شدن به رسالت مقام بندگی را کسب کردند مقام بندگی مقدمه اصل و شرط اصلی بعثت برای همه انبیاء است همچنین اولیاء خدا اگر به مقام ولیّی رسیدند شرط  اصلی آن بندگی است بندگی کردند تا خداوند آنان را لایق دریافت وحی و یا الهامات خود دید.
برای نمونه به بندگانی که خداوند در کلام وحیانی خود معرفی کرده، با تأمل بنگرید:
1. حضرت نوح(علیه السلام)
«کَذَّبَت قَبلَهُم قَومَ نُوحٍ فَکَذَّبوُا عَبدَنَا»؛5  قبل از آن ها نوح بنده ما را تکذیب کردند.
2. حضرت لوط(علیه السلام)
«کانَتا تَحتَ عَبدَینِ مِن عِبادِنا صالِحین»6 ؛ آن دو زن که تحت فرمان دو بنده از بندگان ما که هر دو صالح بودن (نوح و لوط).
3. حضرت داوود(علیه السلام)
«اُذکُر عَبدَنا داوُد»7 ؛ (ای محمد) بنده ما داوود را یاد کن.
4. حضرت خضر(علیه السلام)
«فَوَجَدا عَبداً مِن عِبادِنا»8 ؛ موسی و یوشع بنده از بندگان ما (حضرت خضر) را یافتند.
5. حضرت سلیمان(علیه السلام)
«وَ وَهَبنا لَهُ داوُدَ سُلَیمانَ نِعمَ العَبد»9 ؛ ما به داوود سلیمان را بخشیدیم، او چه بنده خوبی است.
6. حضرت ایوب(علیه السلام)
«وَ اذکُر عَبدَنا اَیُّوب»10 ؛ (ای محمد در قرآن) بنده ما ایوب را یاد کن.
7. حضرت مسیح(علیه السلام)
«لَن یَستَنکِفَ المَسیحُ اَن یَکُونَ عَبدَاللهِ»11 ؛ عیسی را ناخوش نمی آید که خود را بنده خدا بداند.
8. حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)
«سُبحانَ الَّذی اَسری بِعَبدِهِ»12 ؛ منزه است خدایی که بنده اش (محمد) را شبانه سیر دارد،
«وَ اِن کُنتُم فی رَیبٍ مِمّا نَزََّلنا عَلَی عَبدِنا»13 ؛ اگر شما درباره آنچه بر بنده خودمان نازل کرده ایم در شک هستید،
«وَ ما اَنزَلنا عَلَی عَبدِنا»14 ؛ و آنچه ما بر بنده خود فرو فرستادیم.
به اعتراف حضرت امام صادق(علیه السلام) عباس بن علی(علیه السلام) یکی از این بندگان صالح خدای تعالی است. پس این مقام عبودیت شرط  اصلی برای قمربنی هاشم علیه السلام است تا خداوند متعال او را برای دریافت مقامات و کمالات بعدی که اشاره می کنیم شایسته ببیند.
ب. عصمت:
بی شک عصمت دارای مراتبی است که اهل بیت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) در اوج آن قرار دارند تا آنجا که انبیای عظام –به جز خاتم آنها- به آن مرتبه غبطه می خورند. رسولان الهی همگی معصوم اند؛ امّا تعیین مرتبه کمال آنها و سطح بندی آنان نه در توان ما و نه در حد این مقال است. به نظر می رسد عباس بن علی(علیه السلام) یکی از آن بزرگ پاسداران  معصوم الهی است که در کربلا حضور یافته است.
در کربلای حسینی سه معصوم از امامان حضور یافته اند:
1-حضرت امام حسین(علیه السلام)،
2-امام علی بن حسین(علیه السلام)
3- حضرت امام محمد باقر(علیه السلام).
غیر از آنان، چهار معصوم دیگر حاضر بوده اند:
1-حضرت علی اکبر،
2-حضرت علی اصغر،
3-حضرت زینب کبری
4-حضرت عباس بن علی(علیهم السلام).
اما چرا عباس؟
پاسخ این پرسش را از سخن طبری به نقل از ابی مخنف برگرفته ایم:
بعد از ظهر تاسوعا بود که سپاه عمر سعد همه بر جنگ آماده بودند. ناگهان عمر بن سعد فریاد زد:
«یا خیل الله ارکبی و ابشری بالجنة»؛
ای لشکر خدا! سوار شوید که شما را به بهشت بشارت باد. همه بر اسب سوار و به سوی امام حسین(علیه السلام) حمله ور شدند. عباس(علیه السلام) به امام حسین(علیه السلام) عرض کرد:
«یا اخی! اتاک القوم؛
ای برادر! دشمن به شما رو آورده است» امام از جابرخاست و فرمود:
«یا عباس اِرکَب بِنَفسِی اَنت یا اَخِی حتَّی تَلقَاهُم فَتَقُول لَهُم مَا لَکُم؟ و مَا بَدا لَکُم؟؛ ای عباس! سوار شو، جانم فدایت ای برادر! تا این که آنها را ملاقات کنی، پس به آنها بگو چه می کنید و چه می خواهید.»
بی شک، از عبارت بنفسی انت (جانم فدایت) عصمت حضرت عباس ثابت می شود. چرا که هرگز در کلام امام، غلو راه ندارد. پس واقع را بیان می کند و عباس(علیه السلام) آن قدر کمال دارد و از خطا و عیب مبّری است که این گونه مورد خطاب ولی الله(علیه السلام) قرار می گیرد.
ج. مواسات:
از ویژگی های ستوده اخلاقی «مواسات» یعنی اعانت و یاری و برابری با مقام امامت و ولایت است. در روایات فراوانی، اهل بیت(علیهم  السلام) یاران خود را به این شیوه فرا خوانده اند.
در حدیث قدسی از امام صادق(علیه السلام) نقل است که خداوند به آدم (علیه السلام) آموخت که همه چیز را در چهار کلمه از تو خواسته ام. آن کلماتت عبارتند  از:
1. دربارۀ من، این که تنها مرا عبادت کن و شریکی برای من نیاور؛
2. دربارۀ خودت، بدان که تو محتاج به پاداش عمل خود هستی و من تنها تو را به عملت پاداش می دهم؛
3. دربارۀ رابطۀ من با تو، این که تو دعا کن، اجابت با من است؛
4. دربارۀ رابطۀ خودت با مردم، این که بر آنها خشنود باش، به آنچه برخود می پسندی.
حضرت امام صادق(علیه السلام) رابطه عباس(علیه السلام) با امام حسین(علیه السلام) را این گونه وصف کرده و مورد سلام قرار داده است:
«السلام علی ابی الفضل العباس المواسی اخاه بنفسه؛
سلام بر ابوالفضل العباس، آن عزیزی که برادرش را با ایثار جان خویش یاری کرد» او در راه حیات و بقای حسین(علیه السلام) و اهداف او جان داد تا برادرش و اهداف او زنده بماند. در بخش دیگر، امام صادق(علیه السلام) قمر بنی هاشم را این گونه وصف کرده اند:
«... فنعم الاخ المواسی ...؛
چه خوب برادر یکرنگ و یگانه ای بودید» او در تمام مشکلات و مصائب امام، خود را شریک می دانست و تلاش می کرد تا فدایی و جان نثار حسین(علیه السلام) باشد. به حقیقت او، خود را برای امام می خواست نه امامش را برای خویش. او سپر بلای امام خود بود نه این که امام را سپر بلای خود سازد. در زیارت ناحیه مقدسه نیز این ویژگی جناب ابوالفضل بسیار بارز معرفی شده است.
«السلام علی العباس بن امیرالمؤمنین المُواسِی اَخاهُ بِنَفسِه»،و سلام و درود بر عباس، فرزند امیرالمؤمنین، او که با تقدیم جان خود، برادر را یاری رسانید.

-----------------------
پی نوشت ها:
1. مقاتل الطالبین، ص 84-85.
2. کامل الزیارات، ص 440-441.
3. العباس بن علی(ع)، ص198.
4. مقاتل الطالبین، ص 118؛ العباس بن علی(ع)، ص 64؛ العباس بن امیرالمؤمنین، ص 76.
5. قمر، آیه 54.
6. تحریم، آیه 10.
7. ص، آیه 17.
8. کهف، آیه 30.
9. ص، آیه 30.
10. ص، آیه 41.
11. نساء، آیه 172.
12. اسری، آیه 1.
13. بقره، آیه 23.
14. انفال، آیه 41.