اگر قرآن روی طاقچه باشد اثری نمی­ کند، مثل مریضی که نسخه را نپیچد، نرود دارویش را بخرد و بخورد، بگذارد همان جا باشد، اثر نمی­ کند. اگر من نماز خواندم اثر می­ کند، اگر گناه پیش آمد ترک کردم، اثر می ­کند، ایمان بالا می­ رود، اما اگر من هم مثل دیگران گناه کردم آن ایمانی هم که اول دارم آن هم کم­ کم پایین می ­رود تا گاهی به سطح کفر می ­رسد؛ بنابراین اگر بخواهیم اثر قرآن در جامعه ظهور پیدا کند منوط و مشروط به عمل کردن به دستورات خداست،

قرائت[1] آیات مبارکه سوره کهف(9-13)    
أَعُوذُ بِاللَّهِ   مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ    
 أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحَابَ الْکَهْفِ وَ الرَّقِیمِ کَانُوا مِنْ آیَاتِنَا عَجَباً * إِذْ أَوَى الْفِتْیَه إِلَى الْکَهْفِ فَقَالُوا رَبَّنَا آتِنَا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَه وَ هَیِّئْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا رَشَداً * فَضَرَبْنَا عَلَى آذَانِهِمْ فِی الْکَهْفِ سِنِینَ * ثُمَّ بَعَثْنَاهُمْ لِنَعْلَمَ أَیُّ الْحِزْبَیْنِ أَحْصَى لِمَا لَبِثُوا أَمَداً *  نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیْکَ نَبَأَهُمْ بِالْحَقِّ إِنَّهُمْ فِتْیَه آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْنَاهُمْ هُدًى*    
بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین و هو خیرُموفق و معین؛ ثم الصلاه و السلام علی أشرف الأنبیاء و المرسلین، حبیب إله العالمین، أبی ­القاسم محمد صلی الله علیه و علی أهل بیته الطاهرین المعصومین، من الآن إلی قیام یوم الدین؛ سیّما بقیه الله فی الأرضین.
هواپرستی مانع تکامل روحانی انسان
وقتی پروردگار متعال برنامه زندگی انسان ها را منظم کرد، پایه­ های دین را فراهم کرد و به انبیاء وحی کرد و آن ها به امت ها رساندند یک مانع بزرگی سر راه پیاده کردن این وحی پیدا شد، آن مانع بزرگ خواستِ مردم بود. هواپرستی مردم بود. مردم علاقه دارند آزاد باشند، هر کاری دلشان خواست بکنند، این مانع بزرگی بود که حرف خدا در جامعه پیاده شود، از همان روز اوّل هم تا به امروز کاملاً پیاده نشد. اکثر مردم دچار آن هواپرستی که طالب آزادی بود شدند، عده کمی از افراد گوش به حرف خدا دادند.
ناظر بودن خدا و اعتقاد به قیامت دو عامل عمده ترک گناه  
لذا پروردگار متعال برای آسان شدن اطاعت فرمان خودش دو چیز به مردم ارائه کرد. یک؛ خدا حاضر و ناظر بر اعمال شما است، این را گفت اگر مردم باور می ­کردند دیگر گناه نمی کردند. چون گناهکار اگر باور داشته باشد گناه که می­ کند خدا  او را می ­بیند چون ایمان دارد این باور او را به ترک معصیت دعوت می­ کند. دوّم؛ باورکردن اینکه بعد از مردن، خدا مرده­ های مکلّف را زنده می ­کند و به حساب کارشان رسیدگی می­ کند. خدا می ­پرسد گوش به حرف دادی یا نه!؟ اگر داده بود بهشت می­ رود؛ و اگر نداده بود جهنم، خداوند متعال این دو عامل بزرگ را برای بازدارندگی از معصیت در اختیار مردم قرار داد. عامل اوّل ضعیف­ تر از دوّمی بود یعنی مردم حضور پروردگار متعال را چون ماده نیست درک نمی­ کردند، این خیلی اثر نکرد، اما دومی مؤثرتر است چون از جنس خود آدم ها است. نظیر زندگی انسان های مادی است، روز قیامت هم همین گونه، انسان های مکلّف را زنده می­ کنند، یعنی به ارواح اَبدان می دهند می ­شود مثل همین  دنیا، آن وقت می­ گویند چرا گناه کردی؟ عذاب مادی­اش می ­کنند، این چون مادی بیان شده اثرش بیشتر است.
داستان اصحاب کهف؛ نمونه بارز معاد جسمانی در قرآن
داستان اصحاب کهف هم همین بود، خدا می­ خواست این ها را یکی از دلایل وجود معاد جسمانی قرار دهد، که مردم باور کنند که خدا می ­تواند بعد از مردن انسان ها، آن ها را زنده کند، به دلیل اینکه اصحاب کهف را ­می راندیم سپس زنده­ شان کردیم معاد جسمانی ممکن است، لذا خدا از این آیات فقط معاد را نتیجه می ­گیرد، در آن زمان این ها آدم هایی دین دار بودند، شاه آن زمان می ­خواست به زور مردم را بی­ دین کند، لذا مردم را دعوت به بی­ دینی می کرد، خوب مردم تابع بودند. « النّاسُ علی دینِ مُلُوکِهم »، این ها عدّه کمی بودند که دین دار بودند و نمی­ خواستند دست از دینشان بردارند، از خدا خواستند که راهی نشانشان بدهد که فرار کنند و از ظلم این ظالم نجات پیدا کنند، و این راهی که پیش آمد را شروع کردند به رفتن تا رسیدند به بیرون شهر. شب شد و باید بخوابند. درون یک غاری رفتند، « فَضَرَبْنَا عَلَى آذَانِهِمْ »[2]، در احکام داریم که اگر چشم نبیند وضو باطل نمی ­شود، اما اگر چشم نبیند و گوش هم نشنود، وضو دیگر باطل است. این عبارت «فَضَرَبْنَا عَلَى آذَانِهِمْ »[3]یعنی دیگر هیچ، چون پیاده رفته بودند خسته شده بودند نیاز به خواب داشتند داخل غار رفتند مخفی شدند. خدا اینکه می­ گوید: « بَعَثْنَاهُمْ »[4]یعنی زنده ­شان کرد، سیصد و خُرده­ ای سال مُردند، اما خدا تدبیری اندیشید که این ها در این سیصد و خُرده­ ای سال بدنشان نپوسید، از بین نرفته بود و سالم مانده بود، آفتاب به آن بدن­ ها می­ تابید و آن ها را چپ و راست می­ کرد، خلاصه در غار ماندند تا بعد از سال ها زنده شدند. خلاصه حرف خدا این است که من آدم ها را اینگونه زنده می­ کنم اگر گوش به حرف ندهی و بمیری کار تمام نمی­ شود، زنده­ ات می ­کنم می ­گویم چرا به حرفم گوش ندادی؟.
معاد جسمانی بزرگ ترین مانع گناه
بنابراین این عامل معاد جسمانی بزرگ ترین عملی است که آدم می­ تواند از این استفاده کند و گناه را ترک کند، مخالفت فرمان خدا را نکند، آن اولی چون مجرد است دیده نمی ­شود آدم فراموش می­ کند، ولی دومی چون جنس خودش است بدن است باورش راحت­ تر است، وقتی بدن به روح رسید می ­شود مثل حاج محمد تقی که در دنیا بود، با او می ­شود صحبت  کرد، او را می ­شود جهنم هم بُرد، اما وقتی روح بدن ندارد آتش نمی­ تواند آن را بسوزاند، لذا بدن به آن می­ دهند، وقتی بدن به او دادند مثل دنیا می­ شود، آن وقت می­ شود با او هر کاری  کرد. این دوّمی به عنوان عامل بازدارنده معرفی شده است، چون آدم ها اگر معاد را قبول کنند بیشتر به ترک گناه کمک می­ کند، اما اوّلی را نه دیده­ اند نه شنیده ­اند نه لمس کرده­ ا ند، قوای پنج گانه به هیچ وجه ی به آن راه ندارد، فقط عقل راه دارد، عقل هم وقتی گرفتار تدبیر در امور ماده می شود، اول چیزی که فراموش می­ کند ذات اقدس پروردگار متعال است. وقتی کار تمام می شود و می ­میرد به هوش می­ آید صبّحکم الله بالخیر!!، اما معاد این جور نیست، لذا امیرالمؤمنین علیه الصلاه و السلام در نهج البلاغه از معاد زیاد استفاده کرده است، چون به مردم نزدیک تر است. اما اوّلی فاصله­ اش زیاد است، مگر انسان گناه نکند، با ترک گناه ایمانش زیاد بشود، فاصله­ ها کم و کمتر می شود، انشاء الله؛ بنابراین این داستان اصحاب کهف به منظور این است که من معاد را قبول کنم بترسم از اینکه اگر حرفی که خدا توسط انبیاء زده و به ما رسیده و ابلاغ شده را مراعات نکنم و عمل نکنم چنین روزی پیش می ­آید و آنجا دیگر نمی ­توانم جوابی بدهم و خودم را از عذاب نجات بدهم؛ لذا ایجاد ترس می­ کند و آدم گناه را راحت­ تر ترک می ­کند، تمام کارهایی که خدای متعال در قرآن کریم به عنوان شگرد بازدارنده از گناه بیان کرده هدفش همین است که منِ­ انسان وقتی فرمان خدا به من می­ رسد که این کار را بکن یا آن کار را نکن این دو تا را انجام بدهم. اثر فرمایشات پروردگار متعال فقط در صورت انجام دادن و عمل کردن پیاده می ­شود، اگر من عمل نکنم فایده ندارد.
عمل کردن به قرآن راه نجات
 اگر قرآن روی طاقچه باشد اثری نمی­ کند، مثل مریضی که نسخه را نپیچد، نرود دارویش را بخرد و بخورد، بگذارد همان جا باشد، اثر نمی­ کند. اگر من نماز خواندم اثر می­ کند، اگر گناه پیش آمد ترک کردم، اثر می ­کند، ایمان بالا می­ رود، اما اگر من هم مثل دیگران گناه کردم آن ایمانی هم که اول دارم آن هم کم­ کم پایین می ­رود تا گاهی به سطح کفر می ­رسد؛ بنابراین اگر بخواهیم اثر قرآن در جامعه ظهور پیدا کند منوط و مشروط به عمل کردن به دستورات خداست، از این جهت در تمام آیات قرآن به استثنای دو سه تا آیه که اصل راه را بیان می­ کند، شگردهایی بیان می کند که من راحت ­تر بتوانم گناه را ترک کنم.
تقوی یعنی چه؟
وقتی فرمان خدا  به انسان می­ رسد یک دوراهی تشکیل می ­شود، یک راه اطاعت فرمان است، که مثلاً می­ گوید نماز بخوان، آن راه تشکیل می­ شود، اگر من اطاعت کردم عمل می­ کنم آن اثر ظاهر می ­شود. اگر مخالفت کردم ظاهر نمی­ شود. از این دو تا یک کاری می ­خواهد خدا فراهم کند که من این طرف اطاعت را ترجیح بدهم، تقوا یعنی همین. وقتی این دوراهی تشکیل می ­شود نفس می­ گوید انجام نده، می­ گوید بخواب، شب کوتاه است کم خوابیدی، خدا می گوید بلند شو نماز بخوان و بعد بخواب. اگر من جانب حرف خدا را ترجیح دادم می ­شود تقوی، یعنی خودم را از مخالفت فرمان خدا نگه داشتم و طبق آن فرمان عمل کردم این را می گویند تقوا. اگر گرفتم خوابیدم نمازم را هم نخواندم معصیت می­ شود، قرآن کریم شش هزار و خُرده ای آیه نازل کرده، همه این ها به استثنای سه چهار تا آیه که مربوط به اصل راه زندگی انسان است مابقی­ اش مال این است که وقتی فرمان رسید و دو راهی تشکیل شد من جانب اطاعت فرمان را بر معصیت ترجیح بدهم، خدا به کمک انسان آمده است، نفس اماره آزادی خواه است، می ­خواهد بگیرد بخوابد. نه می­ خواهد روزه بگیرد، نه می ­خواهد نماز بخواند، اما آن آیات باعث می ­شود که من جانب اطاعت فرمان خدا را ترجیح بدهم بگویم چشم، لذا این قدر مسأله چشم گفتن به فرمان خدا مهم است که خدا سه تا آیه چهار تا آیه برای بیان راه زندگی انسان بیشتر نازل نکرده است، ولی شش هزار و خُرده­ای همه در مقام اینکه چگونه من بتوانم وقتی فرمان می ­رسد زیر پا نگذارم و اطاعت کنم نازل کرده است، چگونگی این کمک باعث شده این آیات زیاد شود و الّا بیان اصل راه دو سه تا آیه بیشتر نمی خواهد.

ادامه دارد...

****************************
پی نوشت ها:
[1] - آیاتی که در ابتدای هر جلسه اخلاق توسط قاری قرائت می­شود ضبط نشده است.
[2] -  سوره مبارکه کهف آیه 11 
[3] -  همان
[4] -  سوره مبارکه کهف آیه 12