2ـ تحلیل هجرت سیاسی امام رضا علیه آلاف التحیه والثناء به مرو

قبل از ورود به بحث تحلیل هجرت امام رضا علیه السلام به مرو، تذکر این نکته ضروری است که رفتار و فعل هر یک از ائمه معصومین علیهم السلام در هر یک از شئون حیات شان در عالم دنیا، از فعل سایر معصومین علیهم السلام گسسته و جدا نیست؛ بلکه فعل هر معصومی هم چون حلقه های پیوسته یک زنجیر، با افعال سایر معصومین ارتباط دارد؛ و افعال معصومین، فعل یک دیگر را نقض نمی کند.

در تایید این مطلب، در زیارت غدیریه می خوانیم: « ... لَا تَزِیدُنِی كَثْرَةُ النَّاسِ حَوْلِی عِزَّةً، وَ لَا تَفَرُّقُهُمْ عَنِّی وَحْشَةً، وَ لَوْ أَسْلَمَنِی النَّاسُ جَمِیعاً لَمْ أَكُنْ مُتَضَرِّعاً، اعْتَصَمْتَ  بِاللَّهِ  فَعَزَزْتَ ، وَ آثَرْتَ الْآخِرَةَ عَلَى الْأُولَى فَزَهِدْتَ، وَ أَیدَكَ اللَّهُ وَ هَدَاكَ، وَ أَخْلَصَكَ وَ اجْتَبَاكَ. فَمَا تَنَاقَضَتْ أَفْعَالُكَ، وَ لَا اخْتَلَفَتْ أَقْوَالُكَ، وَ لَا تَقَلَّبَتْ أَحْوَالُك ...؛  ... كثرت مردم در پیرامونم عزّتى به من نیفزاید و پراكنده شدنشان ترسى به من اضافه نكند،اگر همه مردم از من دست بردارند،نالان نشوم،پناهنده به خدا شدى و عزّت یافتى،آخرت را بر دنیا برگزیدى  و پارسا گشتى، خدا تأییدت نمود و راهنمایى فرمود، و در گردونه خلوص قرار داد، و تو را برگزید،كردارهایت ضد و نقیض  نشد، گفتارهایت اختلاف نیافت، حالاتت زیرورو نگشت...»(11)

بنابراین؛ علاوه بر این که همه افعال امام معصوم علیه السلام در همه شئون با یک دیگر هماهنگ است؛ افعال هر یک از معصومین علیهم السلام نیز با افعال امام معصوم دیگر نیز هماهنگ و پیوسته است. فعل امیرالمومنین علیه السلام ادامه فعل رسول اکرم صلی الله علیه وآله است و رسالت ایشان با حلقات افعال سایر اهل بیت علیهم السلام صورت می پذیرد. از همین روست که شما می توانید کلام امام هادی علیه السلام را قرینه کلام امیرالمومنین علیه السلام قرار بدهید. چنین هماهنگی ای را در کلام غیر معصوم نمی توان پیدا کرد.

در نتیجه هماهنگی افعال و اقوال معصومین علیهم السلام است که فقهای عظیم الشأن شیعه توانسته اند به واسطه علم اصول، ادله ارائه شده در کلام معصوم را جمع بندی کنند؛ علم اصول که در کلام غیر معصوم به کار گرفته شدنی نیست. به گمان من، قواعد علم اصول، قواعد عرفی نیست؛ قواعد تخصصی فقهاست. عرف این ظرفیت را ندارد که کلام دویست سال قبل را بتواند با کلام دویست سال بعد قرینه کند. اکنون با داشتن چنین توجهاتی، که لازمه تفقه در فعل معصوم علیه السلام است، می توان هجرت امام رضا علیه السلام از مدینه به مرو را تا حدّ توان تحلیل کرد.

1/2- شرایط سیاسی ائمه معصومین علیهم السلام پیش از امام رضا علیه السلام

هجرت امام رضا علیه السلام ادامه سلسله رفتارهای نبی اکرم صلی الله علیه وآله ، امیرالمومنین علیه السلام و سایر معصومین علیهم السلام است؛ و بدون توجه به رویکردهای رفتار سیاسی این بزرگ واران، نمی توان این هجرت را تحلیل کرد. اگرچه با بعثت نبی اکرم صلی الله علیه وآله تاریخ جهان اسلام آغاز می شود؛ اما برپا شدن دولت سقیفه، ادامه این مسیر را دچار چالش های می کند که با دوراندیشی و تدابیر امیرالمومنین علیه السلام و دیگر معصومین علیهم السلام رسالت آن حضرت ادامه  می یابد. یکی از مراحل تحقق این رسالت عظیم، هجرت امام رضا علیه السلام از مدینه به مرو است.

پس از رحلت نبی اکرم صلی الله علیه وآله و شکل گیری آن حوادث، امیرالمومنین علیه السلام به طور مستقیم با شخص سران ظلم و نفاق درگیر نمی شوند؛ بلکه با اتخاد تدابیر بلندی که در شأن معصومیت و ولایت امام است، به جنگ با محصول آن ها، یعنی "نکث" و "قسط" و "مروق" می روند و چشم فتنه را کور می کنند. لذا؛ سرحلقه بصیرتی که محصول رویارویی های امیرالمومنین علیه السلام با ناکثین و قاسطین و مارقین است، ارزش مندترین و غنی ترین سرمایه شیعه در طول تاریخ بوده است. حضرت وقتی آماده شهادت شدند، ماموریت خودشان در کور کردن چشم «ظلماتٌ بعضها فوق بعض» را که همان ظلمات حاصل از آن حوادث است، تمام کرده بودند. شاهد این مطلب بخشی از زیارت غدیریه است که می خوانیم: «وَ لَمَّا رَأَیتَ قَدْ قَتَلَتْ النَّاكِثِینَ وَ الْقَاسِطِینَ وَ الْمَارِقِینَ، وَ صَدَّقَكَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَعْدَهُ، فَأَوْفَیتَ بِعَهْدِه ؛ زمانى كه دیدى پیمان شكنان و ستم كاران و بیرون رفتگان از دین را كشتى، و رسول خدا كه درود خدا بر او و خاندانش باد وعده اش را به توراست گفته بود، تو هم به عهدش وفا كردى»(12)

پس از ایشان، امام حسن مجتبی و امام حسین علیهما السلام با تدابیری که اتخاذ کردند، دشمن را به جایی رساندند که در برابر نشر و پخش معارف اهل بیت علیهم السلام سد ایجاد کند و مانع از گسترده تر شدن دامنه مخاطبان علوم اهل بیت عترت و طهارت شود. هر دو امام بزرگ وار در این مسیر به شهادت رسیدند و با شهادت خودشان، روح تازه ای در کالبد جامعه شیعه دمیدند. برای چگونگی خفقان سیاسی و فرهنگی دوره بنی امیه کافی ست در این کلام علامه طباطبایی رحمت الله علیه دقت کرد که ایشان می فرمودند: «من همه وسائل الشیعه را که تتبع کردم، بیش از سه روایت فقهی از سیدالشهداء علیه السلام پیدا نکردم!» این مطلب، خیلی عجیب است! زیرا عموم مسلمان ها بر سر این مساله اتفاق نظر دارند که علم نبی اکرم صلی الله علیه وآله در میان خاندان ایشان است. یعنی حتی اگر دسته ای از مسلمانان، به خطا رفته؛ و مرجعیت و رهبری سیاسی امام معصوم در جامعه اسلامی را نیز قبول نداشته باشند؛ عموم مسلمانان، مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السلام را به رسمیت می شناسند. حال در جامعه اسلامی چه اتفاقی افتاده است که ابو حریره ها، مرجع روایت حدیث از نبی خاتم می شوند؛ اما از سیدالشهداء علیه السلام در جامع ترین کتاب فقهی و روایی شیعه، بیش تر از سه حدیث نقل نمی شود! این مساله حکایت از آن دارد که مردم در این دوره، حتی مسائل فقهی شان را هم از ائمه معصومین علیهم السلام نمی پرسیدند.

بنابراین با ریخته شدن خون سیدالشهداء علیه السلام، موجبات نابودی دستگاه شیطان و منزوی گشتن شیاطین انس و جن فراهم شد؛ و رجعتی به سمت شیعه پدید آمد و بستری فراهم گردید تا امام باقر و امام صادق علیهما السلام انقلاب عظیمی در حوزه اندیشه جهان اسلام راه بیاندازند و زمینه تاسیس جغرافیای جدیدی را برای شیعه فراهم آورند.

اما آن چه خون سیدالشهداء علیه السلام را به انقلاب علمی امام باقر و امام صادق علیهماالسلام پیوند می دهد، تصرفات عظیمی است که امام سجاد علیه السلام با «احیای توحید و معنویت» از یک سو؛ و «احیای توجه به اهل بیت علیه السلام از طریق توجه به عاشورا» از سوی دیگر، قیام اباعبدالله علیه السلام را به بار نشاندند و حقیقت رسالت نبی اکرم صلی الله علیه وآله را دیگر بار احیاء نمودند.

خلاصه کردن طریق مبارزه امام سجاد علیه السلام به دعا، در شأن تحلیل فعل معصوم و توصیف مقامات امام نیست! این تحلیل، بیش تر از آن که توصیف امام باشد، تحقیر امام است. صحیفه سجادیه، تجلّی احیاء توحید در جامعه مسلمان هاست. فعل اصلی ایشان در ایام امامت شان، احیاء دیگرباره معنویت حقیقی فراموش شده ای است که در خلاء این معنویت، مرجعیت اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به فراموشی سپرده شده؛ و فرزند رسول خدا در این فراموشی به مسلخ رفته بود.

در نتیجه همین احیاء معنویت و مرجعیت اهل بیت علیهم السلام بود که وقتی در ایام حج، هشام لعنت الله علیه قصد طواف بیت الله الحرام کرد؛ و می خواست اعمال حج را به جای آورد؛ به خاطر ازدحام جمعیت نمی توانست به حجرالاسود نزدیک شود. اما هنگامی که سیدالساجدین علیه السلام تشریف آوردند؛ مردم محو جمال ایشان شده و خیره و حیران، حضرت را تماشا می کردند. آن ها راه را باز کردند و حضرت به سمت حجرالاسود رفته و آن را استلام نمودند. هشام تعجب کرد و با تجاهل پرسید: «او کیست؟» فرزدق، شاعر خاندان عترت و طهارت علیهم السلام، آن جا حاضر بود و در پاسخ با زبان شعر حضرت را این گونه معرفی کرد:  

هَذَا الَّذِی تَعْرِفُ الْبَطْحَاءُ وَطْأَتَهُ                        وَ الْبَیتُ یعْرِفُهُ وَ الْحِلُّ وَ الْحَرَمُ

یكَادُ یمْسِكُهُ عِرْفَانَ رَاحَتِهِ                               رُكْنُ الْحَطِیمِ إِذَا مَا جَاءَ یسْتَلِمُ

یغْضِی حَیاءً وَ یغْضَى مِنْ مَهَابَتِهِ                     فَمَا یكَلَّمُ إِلَّا حِینَ یبْتَسِمُ (13)

این بازگشت و توجه به امام معصوم، محصول تصرفات امام سجاد علیه السلام برای اصلاح انحرافی است که پدر بزرگ وارشان نیز برای مبارزه با آن قیام کرده بودند. در نتیجه مشی امام سجاد علیه السلام مردم این امکان را پیدا کردند که معنویت و قداست امام معصوم علیه السلام را ببینند و سرچشمه توحید و بندگی را پیدا کنند. پس، این طور نیست که حضرت با دعا، به جنگ با بنی امیه رفته باشند؛ بلکه، دعا، یکی از شئون امامت ایشان بوده، که احیاء معنویت در آن منعکس گردیده است. به بیان دیگر؛ صحیفه، تجلی احیاء توحید در جامعه زمان امام سجاد علیه السلام است؛ نه ابزار مبارزه حضرت!

در پی ارجاء مردم به خانه اهل بیت علیهم السلام که نتیجه تلاش های امام سجاد علیه السلام بود، امام باقر و امام صادق علیهماالسلام جایگاه مرجعیت علمی امام معصوم را نیز در جامعه اسلامی احیاء نمودند؛ و معادله مراجعه مردم برای حل و فصل مسائل فقهی را عوض کردند. پیش تر، جامعه شیعه مسائل فقهی اش را از اهل سنت اخذ می کرد؛ اما در این دوره با احیاء مرجعیت علمی امام معصوم، کار به جایی رسید که بزرگان هر چهار مذهب اهل سنت، در مکتب تدریس امام صادق علیه السلام حضور پیدا می کردند و از شاگردان آن حضرت به شمار می آمدند.      

اگر تتبعی صورت بگیرد که ببینیم فقه اهل سنت بعد از امام صادق علیه السلام چقدر قوی تر از پیش شده؛ کلام و عرفان اهل سنت چقدر قدرت پیدا کرده؛ آن گاه مشخص می شود که این امام بزرگ وار چگونه عمل کردند تا جهان اسلام را از پرتگاه خطرناکی که پیش آمده بود، حفظ کنند!

این کار، تحقیق چندان پیچیده و سنگینی هم نمی خواهد؛ آدم با ورق زدن توحید صدوق رحمت الله علیه و مرور سوال هایی که به امام باقر و امام صادق علیهما السلام ارجاء داده می شد، می تواند متوجه شود که کار مسلمان ها به جایی رسیده بود که درباره توحید و معرفت خداوند متعال، حرف هایی بدتر از یهود می زدند! این انحطاط که تصادفی نیست. فرقه سازی، ایجاد بدعت، راه اندازی نهضت ترجمه و پدیدآوردن جریان های انحرافی، همه و همه، کارهای مدیریت شده و توام با برنامه ریزی ای بوده است که دستگاه نفاق، با دوراندیشی و نگاه تاریخی، آن را راه انداخته؛ تا اسلام و معنویت حاصل از آن را سرنگون کند.

این برنامه ریزی تا امروز هم ادامه دارد و ادامه همان شیطنتی است که دستگاه ظلم آن را پایه گذاری کرده است. اگر در عصر حاضر، فراعنه دنیا با اقامه اخلاق و عرفان مادی، برای زمینی و غیر قدسی کردن و به تعبیر خودشان سکولاریزه کردن زندگی بشر تلاش و برنامه ریزی می کنند؛ هیچ یک از این ها تصادفی نیست. این حوادث ادامه ظلمت و کیدی  است که سران ظلم آن را پایه ریزی کردند و فتنه های گوناگونی را راه انداختند. خود این مطلب محتاج بحث جداگانه ای است و توجه به آن اهمیت زیادی دارد.

به هر حال؛ در چنین شرایطی بود که امام باقر و امام صادق علیهماالسلام با ایجاد پایگاه مرجعیت علمی در جهان اسلام، نه تنها شیعیان که حتی اهل سنت را از افتادن در ورطه انحطاط فکری نجات دادند و چارچوب های مقننی را در معارف اسلامی بنا نهادند. ایشان ضمن اتخاذ تدابیر بلند، با تربیت شاگردان فقهی در بدنه اهل سنت، در برابر پدید آمدن انحراف های خطرناک تر که می توانست به فروپاشی جامعه اسلامی منتهی شود، و نام اسلام و مسلمانی را یک سره در تاریخ به فراموشی بسپارد، ایستادند. اگر امروزه، عموم مسلمانان به جای داشتن معنویت مبهم، وارث معارف متقن و مستدلی هستند؛ همه این ها مدیون تدابیر این دو امام بزرگ وار و عظیم الشأن است.  

دوره حضرت موسی بن جعفر سلام الله علیه نیز دوره فوق العاده ای ست و پایه های توسعه جغرافیایی شیعه با تدابیر ایشان اتفاق می افتد. ایشان با وجود این که جمعیت شیعیان، فراوان، اما متفرق در اطراف دنیای اسلام بودند؛ کاری کردند که بنی العباس مجبور شدند مسیر خودشان را تغییر دهند و برای مهار شیعه، سیاست دیگری را اتخاذ کنند. این تغییر، به ویژه، در دوران حاکمیت مامون کاملا هویداست.

2/2- ویژگی های دوران امامت حضرت علی بن موسی الرضا علیه آلاف التحیه والثناء

مامون که یکی از باهوش ترین خلفای عباسی بود، بر آن شد تا با شریک کردن امام رضا علیه السلام در امر حکومت، این چرخش سیاسی را به شیعیان آن حضرت نشان دهد. وی با شریک کردن امام رضا علیه السلام در حکومت خود، این هدف را دنبال می کرد که به همه نشان دهد مساله حکومت، قدسی و زمینی و آسمانی ندارد و حتی اگر امام شیعه نیز در این مسند بنشیند و دست او به حکومت باز شود، همان کاری را انجام می دهد و سیاستی را در پیش می گیرد که ما انجام می دهیم! اما برعکس؛ امام رضا علیه السلام نیز بر آن بودند تا با پذیرفتن ولایت عهدی این مساله را نشان دهند که خلافت الهی، امر دیگری ست و اگر امام بر مسند حکومت بنشیند، به گونه دیگری رفتار خواهد کرد.

آن چه ما می توانیم در مورد تحولات عظیم جامعه شیعه در عصر امام رضا علیه السلام که با تدابیر آن حضرت صورت گرفته بود، صحبت کنیم؛ تنها وجه ظاهری و مُلکی آن هاست. باطن تحولات و آن حقیقت ملکوتی ای که با تصرفات ایشان صورت پذیرفت، از دست رس ما خارج است.

یکی از تغییرات جدی ای که در عصر امام رضا علیه السلام واقع شد، این بود که گفتمان امامت و گفت وگو در باب ولایت ائمه معصومین علیهم السلام به طور جدی در جامعه رواج یافت؛ و تقیه در موضوع ولایت نسبت به زمان های قبل برداشته شد؛ این موضوع را در احتجاجات آن حضرت می توان مشاهده کرد. از همین روست که اکثر معارف سنگین حول مقامات ائمه علیهم السلام در دوره ایشان آشکار شد و زمینه ای پدید آمد تا معارف بیش تری در این حوزه، هم چون زیارت جامعه کبیره و زیارت ائمه المومنین، در زمان امام هادی علیه السلام بیان شود و بستر معرفی امام و امامت از نو احیاء  گردد.

در پی نشر و احیای چنین معارف نابی بود که جامعه شیعه این قابلیت را پیدا کرد تا برای اولین بار به امام خردسال امتحان شود و از این آزمایش سخت، سربلند بیرون آید. شیعه در زمان امام رضا علیه السلام آن قدر بالغ شده بود که پس از ایشان، انشعاب جدی دیگری در میان شیعیان پدیدار نشد؛ در حالی که سه تن از امامان پس از ایشان _ امام جواد، امام هادی و امام عصر علیهم السلام _ از نظر سن، خردسال بودند. در نقل آمده است: «روزی جناب علی بن جعفر علیه الرحمه، عموی ثامن الائمه علیه السلام، در میان شاگردان خود در مسجد نبوی نشسته؛ و مشغول تدریس بود. در همین حال، امام جواد علیه السلام که به حسب ظاهر خردسال بودند، وارد شدند. جناب علی بن جعفر به احترام ایشان، تمام قد بلند شده؛ به استقبال حضرت رفته؛ با تحت الهنک خود، غبار کفش حضرت را پاک کرده؛ و دست حضرت را بوسید. شاگردان که از این کار ایشان تعجب کرده بودند، پرسیدند: این کار شایسته شما نیست! سن و سالی از شما گذشته و عالم بزرگی شده اید! چند تن از امامان را درک کرده اید! علی بن جعفر در پاسخ به پرسش آن ها گفتند: این گونه نیست. خدای متعال، محاسن سفید من را لایق امامت ندانسته اند و در عوض این آقازاده را لایق چنین مقامی دیده اند».

چنین فهمی، تصادفی نیست؛ بلکه از رشد جامعه شیعه در درک عمیق تری از معنای امامت و ظرفیت بالاتری از تحمل ولایت حکایت دارد. این بلوغ، محصول تصرفات و معارفی است که امام رضا علیه السلام ضمن هجرت خودشان از مدینه به مرو، در اختیار جامعه شیعه قرار دادند و ظرفیت شیعیان را تا حد اطاعت از امام خردسال ارتقاء بخشیدند. عجیب تر این که، کسانی در برابر امامت امام جواد علیه السلام تسلیم شده بودند که از علمای بزرگ شیعه محسوب می شدند و شاگردی امام صادق علیه السلام را تجربه کرده بودند.

اگرچه جمعیت جامعه شیعه در زمان ولایت امام رضا علیه السلام از کثرت قابل توجهی برخوردار شده بودند، اما متفرق در دنیای اسلام بوده و مرکزیت خاصی نداشتند. در چنین شرایطی بود که امام رضا علیه السلام به مرو هجرت فرمودند و تدابیری اندیشیدند که مامون مجبور شد به بغداد کوچ کند. بخش دیگری از تدابیر تاریخی ثامن الحجج علیه السلام فراخواندن امام زاده ها به سمت خراسان بود؛ هجرت این بزرگ واران موجب شد تا مدنیت شیعه در ایران، حول امام زاده ها شکل بگیرد.

شهرسازی در ایران، حول بیوت نور ائمه اطهار علیهم السلام توسعه یافته است. یعنی، مردم بهجای آن که حول آب و مرتع و علف زار خوب _مانند سایر اقوام و ملل_ جمع شوند؛ حول نسل نورانی نبی اکرم صلی الله علیه وآله گردآمده اند. از این روست که «بنیان جامعه شیعه، علی التقواست».

به نظر من، این که کسی هنگام صبح رو به حرم مطهر می کند و می گوید: «السلام علیک یابن رسول الله»؛ این که هنگام عبور از کنار حرم از ماشین پیاده می شود و عرض ادب و احترام می کند؛ این سلام و احترام، کفاره گناهان او از صبح تا شب است. این سلام، صلوات بر محمد و آل محمد است. مگر این گونه نیست که در زیارت جامعه می گوییم: «وَ جَعَلَ صَلَوَاتِنَا عَلَیكُمْ وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وَلَایتِكُمْ طِیباً لِخَلْقِنَا وَ طَهَارَةً لِأَنْفُسِنَا وَ تَزْكِیةً لَنَا وَ كَفَّارَةً لِذُنُوبِنَا؛ درودهاى ما را بر شما قرار داد، و آن چه ما را از ولایت شما به آن  مخصوص داشت، مایه پاكى براى خلقت ما، و طهارت براى جان ما، و تزكیه براى وجود ما، و كفاره گناهان ماست».

تعظیم در برابر امام زاده، که تعظیم بندگی و تعبد ایشان نیست؛ این احترام و تعظیم یعنی تبعیت از معصوم در بندگی خدا. امام رضا علیه السلام در کلامی نورانی می فرمایند: «بَلَغَنِی أَنَّ النَّاسَ یقُولُونَ إِنَّا نَزْعُمُ أَنَّ النَّاسَ عَبِیدٌ لَنَا لَا وَ قَرَابَتِی مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص مَا قُلْتُهُ قَطُّ وَ لَا سَمِعْتُهُ مِنْ آبَائِی قَالَهُ وَ لَا بَلَغَنِی عَنْ أَحَدٍ مِنْ آبَائِی قَالَهُ وَ لَكِنِّی أَقُولُ النَّاسُ عَبِیدٌ لَنَا فِی الطَّاعَةِ مَوَالٍ لَنَا فِی الدِّینِ فَلْیبَلِّغِ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ؛ شنیده ام كه بعضی از مردم مى گویند ما عقیده داریم كه مردم بندگان ما هستند؛ نه، سوگند به قرابت و خویشاوندى ما كه با رسول داریم این چنین عقیده اى نداریم و نه گفته ایم، و نه از پدران و اجداد گرامى  خود چنین شنیده ایم! بلكه می گویم مردم، بندگان ما هستند در اطاعت خدا، و پیرو ما هستند در ادای وظایف دینى؛ این مطلب را حاضران به غائبان برسانند»(14)

اگر آیه مبارکه «عَبْداً مَمْلُوكاً لا یقْدِرُ عَلى  شَی ءٍ»(15) تنها یک مصداق داشته باشد، این مصداق، امام معصوم است. این که وهابی ها به اذن دخول خواندن شیعیان اعتراض می کنند، از بی سوادی آن ها در فهم قرآن است؛ و الا کسی که احکام عبید و امام قرآن را بلد باشد، می داند که این عبد بودن، عبد بودن در اطاعت از خداست؛ نه پرستش امام. خداوند، ازلاً و ابداً، حلقه بندگی اش را به گوش ما انداخته است؛ کسی که این حلقه را در گوشش نیندازد، حلقه بندگی شیطان به گوشش می افتد.

حضرت در هجرتی که به خراسان داشتند، ضمن ایجاد مرکزیت برای شیعیان، حقیقت ولایت و امامت را احیاء نمودند و شأن امام را به جامعه اسلامی معرفی کردند. تلقی من از این که می گویند: «ثواب زیارت امام رضا علیه السلام از ثواب زیارت جدشان بیش تر است» از این مساله نشأت می گیرد که ثواب زیارت امام رضا علیه السلام «ثواب اقامه» است.

بارگاه ایشان، زیارت گاه شیعیان دوازده امامی است و تنها کسانی به زیارت ایشان نایل می شوند که شیعه تام باشند. زیارت امام رضا علیه السلام به معنای اقامه ولایت دوازده امام معصوم است؛ ثواب هر قدمی که برای زیارت ایشان برداشته می شود، معادل یک حج عمره مقبوله محاسبه می شود. این هجرت پربرکت، زمینه ای فراهم آورد تا دولت و پادشاه شیعی در ایران مستقر شود و این پادشاهی مقدمه ای گردد تا رسیدن به حکومت ولایت فقیه و ان شاءالله، عصر ظهور.

********************************
منبع: پرسمان
********************************
پی نوشت ها:
10) سوره مبارکه آل عمران، آیه شریفه ی139. 
11) المزار الكبیر (لابن المشهدی)، زیارة اخرى لمولانا أمیر المؤمنین علی بن ابی طالب صلوات الله علیه مختصة بیوم الغدیر، ص268.
12) المزار الكبیر (لابن المشهدی)، زیارة اخرى لمولانا أمیر المؤمنین علی بن ابی طالب صلوات الله علیه مختصة بیوم الغدیر، ص281.
13) الإختصاص، حدیث قصیدة الفرزدق لعلی بن الحسین، ص191) ترجمه : این كسى است كه مى شناسد بطحا راه رفتن او را(«بطحا» بیابانى است در مكه معظّمه) و كعبه و حلّ و حرم مى شناسند وى را. چون حجر الاسود مى شناسد كف دست وى را نزدیك است كه بگیرد او را وقتى كه او مى آید كه استلام كند آن را. (استلام به معنى دست مالیدن است و استلام حجر سنّت است در شرع) از روى حیاء چشم را مى پوشاند و مردم نیز از هیبت وى چشم را برهم مى گذارند، و حرف نمى زند با كسى مگر بعد از تبسّم (تا آنكه زایل شود فی الجمله هیبت وى و قادر شود مخاطب بر استماع كلام وى و بفهمد آن را).
14)  الكافی، چاپ اسلامی، ج 1، بَابُ فَرْضِ طَاعَةِ الْأَئِمَّةِ، ص187.
15) ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً عَبْداً مَمْلُوكاً لا یقْدِرُ عَلى  شَی ءٍ وَ مَنْ رَزَقْناهُ مِنَّا رِزْقاً حَسَناً فَهُوَ ینْفِقُ مِنْهُ سِرًّا وَ جَهْراً هَلْ یسْتَوُونَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا یعْلَمُونَ؛ (سوره مبارکه نحل، آیه شریفه ی75).