در حكایتی دل نشین از پیامبر گرامی اسلام از زبان شخصی به نام ثوبان این چنین آمده است كه: با رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) در قبرستان بودیم. حضرت ایستاد و گذشت و دوباره ایستاد. عرض كردم: یا رسول الله، چرا این گونه رفتار می كنید؟ پس آن حضرت گریه شدیدی كرد، ما هم گریه كردیم. آن گاه فرمود: ای ثوبان، صدای ناله اهل عذاب را شنیدم. بر آنها رحم كردم، دعا كردم و خداوند عذاب آنها را تخفیف داد. سپس فرمود: ای ثوبان! اگر كسانی از اهل این قبرستان، كه در عذابند، یك روز از ماه رجب را روزه گرفته بودند و یك شب را تا صبح قیام می كردند و به عبادت می پرداختند، در قبرها معذب نمی شدند.
گاه شیئی گران بها، یا انسانی ارزشمند و یا یك زمان مهم و ویژه، مورد بی توجهی انسان ها قرار می گیرد، تنها بدان سبب كه شناختی از آنها ندارند و در نتیجه، بهره خویش را از آنها نمی ستانند و استفاده لازم را نمی برند. ماه رجب از زمان ها و اوقات بسیار مهم و ویژه است كه برای آنكه ـ بدون استفاده این فرصت ـ از كفمان نرود. روایات فراوانی پیرامون فضیلت این ماه و شناساندن قدر و منزلت آن از طریق اهل بیت(علیهم السّلام) به دست ما رسیده است كه در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهد شد:
1. پیامبر اكرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود:
آگاه باشید كه رجب ماه خداست و آن ماه بسیار بزرگی است. این ماه «اصم» نامیده شد؛ بدان سبب كه هیچ ماهی در فضیلت و حرمت در نزد خدا با او برابری نمی كند.(1)
2. از ابن عباس نقل است كه:
هرگاه ماه رجب می آمد، رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) مسلمانان را دور خود جمع می كرد و میان آنها می ایستاد. آن گاه خطبه می خواند، حمد و ثنای الهی را به جای می آورد و صلوات بر انبیای گذشته می فرستاد و می فرمود:
ای مسلمانان، ماه بسیار بزرگ و بابركتی بر شما سایه انداخته است ـ یعنی ماه رجب ـ و آن ماهی است كه در آن، رحمت خدا بر كسی كه خدا را عبادت كند، فرو می ریزد؛ بدان شرط كه مشرك و بدعت گزار نباشد. آگاه باشید كه در ماه رجب، شبی است كه هر كه خواب را در آن، بر خود حرام كند و به عبادت خدا بپردازد، خدا بدنش را بر آتش حرام می كند و هفتاد هزار ملك با او مصافحه می كنند و برایش تا رجب بعد آمرزش می طلبد.(2)
باید گفت آن شب نامعلوم كه در ذیل خبر ذكر شد، چه شبی است، علما با استفاده از اخبار دیگر، چهار احتمال داده اند: احتمال دارد مراد، شب اول ماه رجب باشد و یا شب جمعه اول رجب كه به لیلةالرغائب موسوم است. نیز احتمال دارد مراد، نیمه رجب و یا بیست و هفتم رجب باشد. 
3. و از حضرت امیرمؤمنان علی(علیه السّلام) نقل است كه:
هر كس در ماه رجب صدقه بدهد، خداوند روز قیامت در بهشت او را به ثوابی گرامی می دارد كه هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به خاطر بشری خطور نكرده است.(3)
4. از امام رضا(علیه السّلام) نیز روایت شده است:
هر كه به اشتیاق ثواب، روز اول ماه رجب را روزه بدارد، خدای عزوجل، بهشت را بر او واجب گرداند؛ هر كه روز وسط رجب را روزه بدارد،  می تواند دو قبیله (پرجمعیت) مانند ربیعه و مضر را شفاعت كند؛ و هر كه روز آخرش را روزه بدارد، خدای عزوجل او را از پادشاهان بهشت گرداند و شفاعتش را دربارة پدر، مادر و همة بستگان و آشنایان و همسایگان بپذیرد، گرچه در میان آنها مستحقان دوزخ باشند.(4)
5. در حكایتی دل نشین از پیامبر گرامی اسلام از زبان شخصی به نام ثوبان این چنین آمده است كه: با رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) در قبرستان بودیم. حضرت ایستاد و گذشت و دوباره ایستاد. عرض كردم: یا رسول الله، چرا این گونه رفتار می كنید؟ پس آن حضرت گریه شدیدی كرد، ما هم گریه كردیم. آن گاه فرمود: ای ثوبان، صدای ناله اهل عذاب را شنیدم. بر آنها رحم كردم، دعا كردم و خداوند عذاب آنها را تخفیف داد. سپس فرمود: ای ثوبان! اگر كسانی از اهل این قبرستان، كه در عذابند، یك روز از ماه رجب را روزه گرفته بودند و یك شب را تا صبح قیام می كردند و به عبادت می پرداختند، در قبرها معذب نمی شدند.(5)
6. شخصی به نام سالم نامی كه از صحابه حضرت صادق(علیه السّلام) بود، می گوید: چند روزی از ماه رجب باقی مانده بود كه خدمت آن حضرت مشرف شدم.
فرمود: ای سالم، آیا چیزی از این ماه را روزه گرفته ای؟ عرض كردم: خیر. فرمود: آن قدر ثواب از تو فوت شده كه مقدار آن را تنها خدا می داند! سپس فرمود: همانا رجب، ماهی است كه خداوند او را فضیلت داده و بسیار احترام كرده و كرامت آن را برای روزه داران واجب ساخته است.
سالم گوید: عرض كردم: یابن رسول الله، اگر چند روزی باقی مانده از این ماه راه روزه بدارم، به مقداری از ثواب های آن می رسم؟ فرمود: ای سالم! هر كه یك روز از آخر این ماه را روزه بدارد، خدا ایمن می گرداند او را از سختی سكرات مرگ و هول قیامت، و عذاب قبر.
7. نماز سلمان در ماه رجب:
رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: ای سلمان، هر مرد و زن مؤمن كه در ماه رجب سی ركعت نماز بخواند و در هر ركعت پس از حمد سه مرتبه «قل هو الله احد» و سه مرتبه سوره «قل یا ایها الكافرون» را قرائت كند، خداوند هر گناهی را كه در پیری و جوانی كرده است، از نامه عمل او محو می كند، و ثواب كسی را كه در تمام آن ماه، روزه گرفته باشد، به او عطا می كند و تا سال آینده نام او را از نمازگزارندگان می نویسد و در هر روز از آن ماه، ثواب شهیدی از شهدای بدر برای او باشد و خداوند میان او و آتش فاصله انداخته و به عدد هر ركعت، ثواب هزارهزار ركعت در نامه عمل او می نویسد و او از پل صراط به سلامت رد می شود.
و طریقه نماز این است كه:
ده ركعت روز اول، ده ركعت روز نیمه و ده ركعت در روز آخر ماه رجب به جا آورد، هر دو ركعت به یك سلام و بعد از هر دو ركعت، دست ها را به آسمان بلند و چنین دعا كند:
لا إله إلّا الله وحده لا شریك له، له الملك و له الحمد یحیی و یمیت و هو حی لایموت بیده الخیر و هو علی كلّ شیءٍ قدیر. اللّهمّ لامانع لما اعطیت و لامعطی لما منعت و لاینفع ذالجدّ منك الجدّ.(6)
یادآوری: پرسشی كه ممكن است در ذهن ها بیاید این است كه، چگونه امكان دارد در برابر اعمالی ناچیز و اندك در ماه رجب، آن همه ثواب و پاداش مترتب باشد؟ چگونه ذهن آدمی می تواند گستردگی آن همه ثواب را اذعان كند؟
در پاسخ باید گفت:
اولاً، متناسب با مقام كبریایی حضرت حق و جود و بخشش بی كران و بی انتهایش، همین قاعده است كه در برابر اندكی از عمل خیر، پاداشی فراوان عطا فرماید، نه آنكه با آن همه فضل و رحمتش، در مقابل كار نیك به اندازه همان كار پاداش دهد. اساساً همان گونه كه در دعای افتتاح وارد شده است: ولاتزیده كثرة العطاء ألّا جوداً و كرماً؛ فراوانی عطا، (نه تنها از خزائن حق تعالی نمی كاهد)، بلكه بر جود و كرمش می افزاید و جود و كرمش را گسترده تر می سازد.
گنج تو به بذل كم نیاید
وز گنج كس این كرم نیاید ( نظامی )
به هر حال، به قول شیخ محمود شبستری، خداوند با یك جذبه، گدایی را شاه می گرداند و كوهی را در مقابل كاهی می بخشد:
گدایی گردد از یك جذبه شاهی
به یك لحظه دهد كوهی به كاهی ( شبستری )
*****
درین دریا فكن خود را، مگر دری به دست آری
كزین دریای بی پایان، گهر بسیار برخیزد
وگر موجیت برباید، چه دولت مر تو را زان به
كه عالم پیش حكم تو، چو خدمتكار برخیزد ( عراقی )
ثانیاً این گونه نیست كه به صرف انجام دادن روزه و عبادات در این ماه، همه ثواب ها به دست آید؛ زیرا همان گونه كه در روایات و نیز در دعای گرسنگی و تشنگی قرار مده». بهره برخی از روزه داران، از روزه، تنها گرسنگی و تشنگی و از عبادت، تنها خستگی بدنی است.
بنابراین، بدون شك بهره كامل از ثواب این عبادات از آن كسانی است كه حتی المقدور، شرایطی چون اخلاص و اجتناب از گناهان را مراعات كنند.
 

پی نوشت:
1. مجلسی، بحارالانوار، ج97، ص26.
2. همان، ص47.
3. همان، ص33.
4. امالی شیخ صدوق، ص10.
5. مجلسی، همان
6. آیت الله میرزا جواد ملكی تبریزی، المراقبات، ص131 و 132.
------------------------------
منبع:  hawzah.net.