حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی درجلسه درس اخلاق این هفته خود بیان داشتند: در بحث های اخلاقی به این نتیجه می رسیم كه قرآن كریم قبل از اینكه به ما دستورهای اثباتی بدهد كه بفرماید چه صفتی داشته باشید ما را از تهی بودن ذاتی مان باخبر می كند؛ یعنی به ما می فهماند در درون ذات شما چیزی نیست ولی این قدرت را دارید كه فضایل را تهیه كنید.

ایشان ادامه دادند: این تعبیر ﴿یا أَیهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَی اللَّهِ﴾ در كتاب های عقلی یك مقدار تحقیق روی آن شده ، ولی آن لطایفی كه در فنّ اخلاق مطرح است در كتاب های عقلی نیست. تمام بحث های اخلاقی در آن فقیرِ مِن الله است كه از این بحث ها در حكمت و كلام خبری نیست، فقیر من الله را از آن دعای نورانی وجود مبارك پیغمبر(علیه و علی آله آلاف التحیة والثناء) می توان به دست آورد كه می فرماید: «أعوذ بك منك» خدایا من از تو به تو پناه می برم! این می شود توحیدِ محض، چون هیچ حادثه ای در عالم به انسان نمی رسد مگر به اذن خدا و هیچ راه حلّی برای نجات از آن حادثه نیست مگر از خدا، پس هر حادثه ای بخواهد پیش بیاید از طرف خداست ما باید به او پناه ببریم؛ از او پناه ببریم كه مشكلی برای ما پیش نیاید، به او پناه ببریم كه اگر مشكلی پیش آمد او حل كند.

ایشان ادامه دادند: این یعنی خدایا آنچه در عالم هست و تدبیر می شود به مدیریت شماست اگر یك رخداد تلخی بخواهد به ما برسد به اذن شماست و اگر این رخداد تلخ بخواهد رخت بربندد به دستور شماست، پس از شما به شما پناه می بریم!

آیت الله العظمی جوادی آملی اظهار داشتند: در درون همه ما انسانها یك نحوه ربوبیتی هست که آن خودخواهی است، حالا برخی ها زبان درازی می كنند نظیر فرعون می گویند: ﴿أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلی﴾، بعضی زبان كوتاهی می كنند حرف های قارون را می زنند، می گویند ما خودمان زحمت كشیدیم و در عرض سی یا چهل سال عالِم یا دانشمند شدیم؛ هر دو داعی ربوبیت دارند. اینكه كسی می گوید من خودم زحمت كشیدم این مال را پیدا كردم، یا این علم را پیدا كردم، این فقرِ مِن الربوبیة ندارد، این یك زمینه ای از ربوبیت را دارد، آن كمبود را می خواهد جبران كند، لذا فقرش، فقر محض نیست. فرق قارون و فرعون در دركات این كار است، فرعون صریحاً می گوید: ﴿أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلی﴾، قارون همین حرف را در آن دركات میانی می زند می گوید: ﴿إِنَّما أُوتیتُهُ عَلی‏ عِلْمٍ عِنْدی﴾ من خودم زحمت كشیدم، اقتصاددان بودم، مال پیدا كردم. یا اینکه کسی بگوید خودم زحمت كشیدم با استعداد بودم عالِم حوزوی یا دانشگاهی شدم. بعضی از ما اسلامی حرف می زنیم و قارونی فكر می كنیم، تا این غرور و خودخواهی به نحو سالبه كلیه محو نشد، یعنی ما فقیرِ مِن الربوبیة نشدیم و فقیرِ الی الله هم نخواهیم بود.

ایشان ادامه دادند: اینكه در آیه نورانی دارد ﴿وَ ما یؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلاَّ وَ هُمْ مُشْرِكُونَ﴾ برای همین نكته است. فرمود اكثر مؤمنین گرفتار این خودخواهی و این داعی ربوبیتی درونی هستند، در صورت عصبانیتشان معلوم می شود، در صورت تفاخرشان معلوم می شود، در صورت اظهار فرهیختگی و نخبگی شان معلوم می شود، این است كه یك گوشه ای از ربوبیت خواهی در درون خیلی ها هست. وقتی از امام(سلام الله علیه) سؤال می كنند كه چطور اكثر مؤمنین مشرك اند فرمود: همین كه می گویند اگر فلان شخص نبود، اگر فلان وسیله نبود، یا اینکه می گویند اول خدا، دوم فلان شخص!

آیت الله العظمی جوادی آملی با بیان اینکه انسان ذاتا ظرفیت آن را دارد که مظهر خدا باشد، اظهار داشتند:
انسان ذاتاً خالی است و ظرفیت آن را دارد كه موحد باشد، می تواند مظهر خدا باشد. این اسامی نورانی كه در دعای پربركت جوشن كبیر است كه بسیاری از شما ان شاءالله موفقید شب های جمعه قرائت و تلاوت می كنید، این هزار یا هزار و یك اسم، بعضی ها عظیم اند، بعضی ها اعظم اند، این رحمانیت ذات اقدس الهی، این جزء اسمای اعظم به شمار می رود، لذا شما می بینید در آیات و روایات، «الرحمن» را صفت برای چیزی قرار نمی دهند، آن را موصوف قرار می دهند ،مثل اینكه «الله» را صفت برای چیزی قرار نمی دهند موصوف قرار می دهند. بر خلاف اوصافی چون رحیم، علیم یا حکیم. گاهی انسان مظهر «رحیم» می شود که نسبت به گروه خاصی رحمت دارد ولی نسبت به دیگران بی مهر است و گاهی هم مظهر «الرحمن» می شود که نسبت به همه چیز رحم و مهربانی دارد. این دین به ما دستور داده كه مظهر «الرحمن» بشویم، یعنی نسبت به همه چیز رحم و مهربانی را رعایت كنیم. اینکه آب دادن به مار و عقرب گزنده هم ثواب دارد، اینکه رفع تشنگی سگی که نجس العین است هم ثواب دارد، چون این حیوانات مخلوق خدایند و انسان شده مظهر «الرحمن». این که در روایات ما هست که هر كبدِ تشنه ای را شما سیراب كنید اجر دارد، این مظهر رحمت رحمانیه است، حتی از حیوانات پایین تر، انسان اگر درختی را آب بدهد قربة الی الله، این عبادت است.
ایشان ادامه دادند:
كدام انسان به این فكر است كه جامد و ذی روح حیوانی و انسانی را مشمول رحمت خاصّ خود قرار بدهد، او همان انسان مسلمان است؛ اگر كسی فقیرِ محض شد، ظرفیت پیدا می كند كه مظهر خدای الرحمن بشود این «الرحمن» مقابل ندارد، آن «الرحیم» است كه مقابل دارد، خدا منتقم است در قبالش رحیم است. این دعای نورانی امام سجاد علیه السلام است که بارها خوانده شده، وجود مبارك امام سجاد علیه السلام به ما فرمود، درست است رحمت خدا بیش از غضب خداست، اما محور اساسی تعلیم، این نیست كه رحمت خدا بیش از غضب خداست، آنكه اساس كار است این است كه رحمت خدا پیش از غضب اوست نه بیش از غضب او؛ رحمت رحمانیه مقابل ندارد.

ایشان در فراز دیگری از سخنان خود  اظهار داشتند: آنچه به ما گفتند دستورهای دین را شما متوالیاً و مرتباً حفظ كنید، این آیه قرآن که ﴿یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا﴾ كه آمده، این مرابطه را توسعه دادند آن مرابطه  های دقیق و عمیق را فقه به عهده دارد. مرابطه هم حكم فقهی خاصی دارد. مثلا مسجد خانه خداست، هر وقت انسان فرصت پیدا كرد مشرّف می شود و نماز می گذارد، اما اعتكاف یك شرایط خاصی دارد، هم زمانش مخصوص است هم مكانش مخصوص، همان طوری كه اعتكاف, زمان و زمینش مخصوص است و یك عبادت خاص فقهی است، مرابطه هم حكم فقهی خاصی دارد.

اینكه فرمود: ﴿یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا﴾. حالا كسی می خواهد برود جزء مدافعان حرم بشود، می خواهد مرزداری كند، این یك وقت است به طور عادی است، مثل اینكه می رود مسجد نماز می خواند و برمی گردد، که این حكم خاص ندارد، فقط ثواب خاص دارد. اما یك وقت می خواهد به این آیه عمل كند، به این آیه كه عمل كند، باید حساب خاص داشته باشد. این دین به ما گفته این (رابطوا) مثل اعتكاف، حكم خاصّ خودش را دارد. اگر كسی ظهر نمازش را در مسجد خواند منتظر بود كه شب فرا برسد باز در مسجد شركت كند و نمازش را بخواند، مرتبط در پیوند دین است، این می شود (رابطوا)؛ اگر بین اعمال حسنه اش، پیوندی برقرار كند، منتظر باشد كه آن نوبت برسد تا آن عمل را انجام بدهد، مصداق (رابطوا) است. ما می توانیم این چنین باشیم، اگر (رابطوا) شدیم، دیگر راحتیم، دیگر وسط ها فرصتی نیست به دیگری وقت بدهیم، چون ما منتظریم فرصت بعدی بیاید برویم مسجد، برای واجبات و مستحباتمان، برای درس و بحثمان، ما برنامه ریزی كنیم، ما صبح این درس را داریم، بعدازظهر آن درس را داریم، شب آن مطالعه را داریم، همه اش برای الله باشد می شود (رابطوا). به ما فرمودند برای خودتان برنامه ریزی كنید اگر شما برای خودتان برنامه ریزی نكردید بیگانه برای وقتتان برنامه ریزی می كند.

ایشان بیان داشتند: اگر ما خواستیم برنامه ریزی صحیح در عبادات، در علوم، در معارف داشته باشیم و به این آیه كریمه ﴿رابِطُوا﴾ عمل كنیم این است كه وقت خالی نگذاریم كه دیگری برای ما برنامه ریزی كنند.

حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی در پایان ضمن تسلیت ارتحال علمای بزرگواری که اخیرا به رحمت خدا رفته اند، بیان داشتند: این ایام مصادف با رحلت بسیاری از بزرگواران ما بود، حضرت آیت الله موسوی اردبیلی، حضرت آیت الله واعظ  زاده خراسانی و اخیراً هم حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی؛ اینها هر كدام به نوبه خودشان مصداق این ﴿رابِطُوا﴾ بودند تا عمر بابركتشان بود در مسئله علم و دین، حفظ نظام و رهبری تلاش و كوشش كردند، اجر همه اینها با ذات اقدس الهی و از ملت بزرگ و بزرگوار حق شناسی می شود كه در این مراسم سوگ و ماتم نهایت احترام را گذاشتند!

منبـــع : پایگاه اطلاع رسانی اسراء / جلسه اخلاق مورخـــه :۱۳۹۵/۱۰/۲۳