انسان در گریز از هوای نفس و فرار از اشتغالات زندگی، در طریقت انس با معبود همواره نیازمند خلوتی است تا در انزوای وجود خویش در آثار صنع پروردگارش با دیدۀ عبرت بیاندیشد و با سوز دل و اشک دیده، باطن خود را از زنگار گناهان بشوید و خانه دل را مصفای حضور خالق هستی بخش سازد، و اعتکاف زمینه چنین خلوتی را فراهم می کند و فرصت و مجالی می دهد برای پرداختن به امور نفس خویش و جلوه گری نور محبت خدا در اعماق سرای وجود انسان، تا انسان بدون دلواپسی از کارهای انجام نشده و وابستگی های روز مره، خود را در سرای معبود خویش نظاره گر باشد.

آیت الله العظمی جوادی آملی، صاحب تفسیر تسنیم با تتبّع در آیات رحمانی و روایات نورانی حضرات معصومین(علیهم السلام) در رابطه با انواع عبادات بیان می دارند: عبادات گاهی به صورت «ذکر» وگاهی به صورت «حرکت» وزمانی به صورت«ساکن» تحقق می یابند ؛حرکت مانند طواف خانه خدا،که گشتن به دور کعبه، خود عبادت محسوب می شود وتوقف مانند وقوف در عرفات ومشعر ومنا وماندن در مسجد همراه با تعظیم وبزرگداشت خانه خدا که اعتکاف گویند.

معظم له راه ترقی انسان ها را در ضمن روایتی چنین بیان کردند: وقتی از وجود مبارك امام جواد سؤال كردند یا از آن حضرت نقل شده است که انسان از چه راهی ترقی می كند؟ فرمود به چند چیز: یكی  «توفیق من الله» یكی  «واعظٍ مِن نفسه» و یكی «قبولٍ ممّن ینصَحُهُ»[1]؛ عمده توفیق است. مرحوم مجلسی اول(رضوان الله علیه) بیان نورانی لطیفی دارد ، می فرمود: این درس و بحثهای عادی،  شیطان كاری با آنها ندارد برای اینكه انسان می خواهد درس بخواند به جایی برسد مورد احترام دیگران قرار بگیرد، وضع مالی اش خوب بشود، احیاناً دست او را ببوسند ،  این چیزهایی است كه شیطان بدش نمی آید، لذا معارض آدم نیست اما اگر كسی رفت در راه تزكیه و تهذیب قدم بردارد آن گاه می بینید گرفتار شیطان است لذا اعتكاف فراموشتان نشود؛ خیلی از توفیقات است كه در این دعا و نیایش آرمیده است.

معظم له در مورد حالات دل هنگام حضور در اعتکاف و جایگاه رفیع آن بیان داشتند:  دل در حال اعتكاف از چندین جهت به خدا نزدیك است: اگر كسی نمازی را به جماعت خواند كه «الصلاة قربان كلی تقی»[2] اگر روزه گرفت كه «الصوم لی»[3] در خانه خدا مهمان خدا بود كه جزء ضیوف الرحمن است (این سه جهت) اهل قرآن و اینها هم كه است چون مناجات با خدا دارد (این چهار جهت). خود اعتكاف عبادت است؛ این اعتكاف چه نوری است! یك وقت مسئله نماز است می گویند طهارت شرط آن است؛ یك وقت اعتكاف است می گویند روزه با همه جلال و شكوهش شرط اعتكاف است؛ این چه عبادتی است. اینكه هر ساله وجود مبارك پیغمبر دهه آخر در مسجد خیمه می زد برای همین است عكوف می كرد. تازه روزه شرط آن است، خود اعتكاف [هم] بنفسه عبادت! آن  گاه دعا هم كه بكند كه ﴿وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادی عَنّی فَإِنّی قَریبٌ﴾[5] این چند جهت را كه شما بررسی كنید می بینید معتكف خیلی به خدا نزدیك است آن  گاه از خدا خیلی چیز بخواهد؛ سلامت نظام را، اسلامی شدن نظام را، اسلامی شدن سراسر عالم را، همتهای بلند را ، در این دعاهای عظیم از خدا مسئلت كنیم و گذشته از این آن دعاهای خاص خود را هم دارند.

ذات اقدس الهی دربارهٴ اعتكاف در قرآن كریم سرمایه گذاری هایی كرده؛ ﴿وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاكِفُونَ فِی الْمَساجِدِ﴾[6]. به دو پیغمبر (علیهما آلاف التحیة و الثناء) دستور داد ـ طواف از یك سو، ركوع از سوی دیگر، سجود از سوی دیگر، اعتكاف در وسط آمده ـ خانه ام را برای معتكفان پاك كنید:
 ﴿وَ عَهِدْنا إِلی إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ أَنْ طَهِّرا بَیتِی لِلطّائِفینَ وَ الْعاكِفینَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ﴾[7].

-------------------------
پی نوشتهــــــا :
 [1]  . مستدرك الوسائل، ج 8، ص 329.
[2]  . الكافی، ج 3، ص 265.
[3]  . الكافی، ج 4، ص 63.
[4]  . سورهٴ نور، آیهٴ 36.
[5]  . سورهٴ بقره، آیهٴ 186.
[6]  . سورهٴ بقره، آیهٴ 187.
[7]  . سورهٴ بقره، آیهٴ 125.

منبــــع: سخنرانی آیت الله العظمی جوادی آملی در خطبه های نماز جمعه سال74