نحوه درخواست ها و سؤال های انبیا از خداوند متعال گوناگون است. شناخت آن، نحوه درخواست نبیّ از خداوند، زمانِ درخواست و نحوه جواب خداوند، همه  این ها واقعا اعجاز قرآنی است.
حضرت ابراهیم علیه السلام با این که سلطان الموحّدین است، عرض می  کند:
رَبِّ أَرِنی  کَیْفَ تُحْیِ  الْمَوْتى ؛ [۱]
خدایا! به من نشان بده، چگونه مردگان را زنده مى  کنى؟
حضرت ابراهیم علیه السلام سؤال از فعل حق تعالی کرده است، خداوند هم بلافاصله می  فرماید:
قالَ أَوَلَمْ تُؤْمِنْ قالَ بَلى  وَ لکِنْ لِیَطْمَئِنَّ قَلْبی  قالَ فَخُذْ أَرْبَعَهً مِنَ الطَّیْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَیْکَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلى  کُلِّ جَبَلٍ مِنْهُنَّ جُزْءاً ثُمَّ ادْعُهُنَّ یَأْتینَکَ سَعْیاً وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَکیم؛ [۲]
فرمود: مگر ایمان نیاورده اى؟! عرض کرد: چرا، ولى مى  خواهم قلبم آرامش یابد. فرمود: پس چهار نوع از مرغان را انتخاب و آن ها را قطعه  قطعه کن [و درهم بیامیز]؛ سپس بر هر کوهى قسمتى از آن را قرار بده، بعد آن ها را بخوان؛ که به سرعت به سوى تو مى  آیند. و بدان که خداوند، غالب و حکیم است.
بعضی انبیا با یک لحن منکسرانه و ملاحظه شده با خداوند متعال صحبت می کنند؛ مانند حضرت نوح علیه السلام که می گوید: 
رَبِّ إِنَّ ابْنی  مِنْ  أَهْلی  وَ إِنَّ وَعْدَکَ الْحَقُّ وَ أَنْتَ أَحْکَمُ الْحاکِمینَ؛[۳]
پروردگارا! پسرم از خاندانم است و وعده تو حق، و تو، از همه حکم کنندگان، برترى.
خداوند هم  ناگهان با یک لحن تند می  فرماید:
یا نُوحُ إِنَّهُ لَیْسَ  مِنْ  أَهْلِکَ  إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ فَلا تَسْئَلْنِ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّی أَعِظُکَ أَنْ تَکُونَ مِنَ الْجاهِلینَ؛[۴]
[خداى ] گفت: اى نوح، او از خاندان تو- خاندان نبوّت- نیست، او [را] کردارى ناشایسته است پس چیزى را که بدان دانش ندارى از من مخواه من تو را پند مى  دهم که مبادا از نابخردان باشى.
حضرت نوح علیه السلام هم بلافاصله قضیه را جمع می  کند و می فرماید:
قالَ رَبِّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَسْئَلَکَ ما لَیْسَ لی  بِهِ عِلْمٌ وَ إِلاَّ تَغْفِرْ لی  وَ تَرْحَمْنی  أَکُنْ مِنَ الْخاسِرین
گفت: پروردگارا، من به تو پناه مى برم از این که چیزى از تو بخواهم که مرا بدان دانشى نیست. و اگر مرا نیامرزى و بر من نبخشایى از زیانکاران باشم .
خداوند درباره حضرت یونس علیه السلام می فرماید:
وَ ذَا النُّونِ  إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنادى  فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمین؛ [۵]
و ذو النون را یاد کن؛ آن دم که خشمناک برفت و گمان کرد بر او سخت نمى  گیریم. سپس از ظلمات ندا داد که پروردگارا! معبودى جز تو نیست، تسبیح تو گویم که من از ستمگران بودم .
خداوند می  فرماید:
فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنین ؛[۶]
پس اجابتش کردیم و از تنگنا نجاتش دادیم و مؤمنان را نیز چنین نجات مى دهیم .در این آیه حضرت یونس علیه السلام برای نجات از زندان این گونه از خداوند متعال درخواست کرد و خداوند هم جوابش را داد.
نبیّ  دیگری به نام ایّوب عرض می  کند:
إِذْ نادى  رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ  الضُّرُّ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمین ؛[۷]
آن زمان که پروردگارش را ندا داد که به محنت دچارم و تو از هر رحیمى رحیم  ترى .
خداوند نیز در جواب او می فرماید:
فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَکَشَفْنَا مَا بِهِ مِن ضُرٍّ وَ ءَاتَیْنَاهُ أَهْلَهُ وَ مِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحمَهً مِّنْ عِندِنَا وَ ذِکْرَى  لِلْعَابِدِین[۸]
پس ما اجابتش کردیم و محنتى را که داشت بر طرف ساخته، کسانش را باز دادیم در حالى که به اضافه کسانش کسان دیگرى نظیر آنان، با آنها بودند (یعنى اگر مثلا دو تا از فرزندانش هلاک شدند آن دو را با دو فرزند دیگر به او دادیم) و این رحمتى از ناحیه ما و اندرزى براى همه پرستشگران است.

بالاترین سؤال، سؤال حضرت موسی علیه السلام 
گاهی قرآن به سؤال های مختلف یک نبیّ پرداخته است؛ ولی بالاترین و گسترده ترین آن سؤالات، سؤالی است که حضرت موسی علیه السلام از ذات حق تعالی می پرسد:
رَبِّ أَرِنی  أَنْظُرْ إِلَیْکَ َقالَ لَنْ تَرانی؛[۹]
پروردگارا خودت را به من بنما که ترا بنگرم .
«أَنْظُرْ إِلَیْکَ» یعنی چه؟ یعنی خدایا این ها می خواهند با حس باصره تو را درک کنند. آن قدر فضای توحید ناب در تنگناست، آن ها دائما با بت پرست ها سر و کار داشتند، یک کاری که سامری فورا در آن موفق شد این بود که:
فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلاً جَسَداً لَهُ خُوارٌ فَقالُوا هذا إِلهُکُمْ وَ إِلهُ  مُوسى  فَنَسِی؛ [۱۰]
و براى آن ها مجسمه گوساله  اى را ساخت که صداى گوساله داشت گفت: این خداى شما و خداى موسى است، و ایمان را رها کرد.
سامری گوساله ای درست کرد که صدا می  کرد و در انحراف مردم موفق شد، چرا؟ چون این سؤال در ذهن مردم بود که آیا می شود ما خدا را با چشم سر ببینیم؟ لذا یک فوق ‎العادگی ای که در گوساله دیدند فوری کار سامری در آن ها اثر کرد، در حالی که سعی انبیا بر این بود که خدایی را معرفی  کنند که از دسترسی قوای ذهنی هم دور باشد، و انبیا این کار سخت را انجام دادند.
خداوند در جواب حضرت موسی علیه السلام فرمود:
لَنْ تَرانی  وَ لکِنِ انْظُرْ إِلَى الْجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَکانَهُ فَسَوْفَ تَرانی؛[۱۱]
هرگز مرا نخواهى دید؛ ولى به این کوه بنگر اگر به جاى خویش برقرار ماند شاید مرا توانى دید.
حضرت موسی علیه السلام به همراه هفتاد نفر بی جان افتادند.[۱۲]
خلاصه مجموع خواست های انبیا، شیرین و متفاوت است و بسیار جای دقّت دارد. در فصول مختلف عمر یک نبیّ، سؤال ها مختلف بوده است، طبیعتا هم همین گونه است، چون بالأخره مسیری که در ابتدای جوانی و لو برای نبیّ هست با مسیری که در انتهای پیری و بعد از آن همه مصائب و مشکلات هست، متفاوت است؛ لذا سؤال های او نیز از خداوند متعال متفاوت می شود، حضرت ابراهیم علیه السلام یک وقتی سؤال می کند: «رَبِّ أَرِنی  کَیْفَ تُحْیِ  الْمَوْتى » [۱۳]  اما یک وقتی هم ملک باد و باران برای کمک کردن به او می آیند تا آتش را خاموش کنند؛ ولی در جواب می فرماید:
حَسْبِی مِنْ سُؤَالِی عِلْمُهُ  بِحَالِی؛[۱۴]
علم و آگاهى او از حال من، کافى از سؤال است.
 هنگامی که حضرت ابراهیم علیه السلام را خواستند در آتش بیاندازند، در روایتی نقل شده است که فرمودند:
حَسْبِیَ  اللَّهُ  وَ نِعْمَ  الْوَکِیل ؛[۱۵]
خداوند مرا کفایت می کند و او بهترین وکیل است.
 -----------
پی نوشت ها:
[۱]. سوره بقره، آیه ۲۶۰.
[۲]. سوره بقره، آیه ۲۶۰.
[۳]. سوره هود، آیه ۴۵.
[۴]. سوره هود، آیه ۴۶.
[۵]. سوره انبیاء، آیه ۸۷.
[۶]. سوره انبیاء، آیه ۸۸.
[۷]. سوره انبیاء، آیه ۸۳.
[۸]. سوره انبیاء، آیه ۸۴.
[۹]. سوره اعراف، آیه ۱۴۳.
[۱۰]. سوره طه، آیه ۸۸.
[۱۱]. سوره اعراف، آیه ۱۴۳.
[۱۲]. تفسیر مخزن العرفان، ج۱، ص ۳۳۲.
[۱۳]. سوره بقره، آیه ۲۶۰.
[۱۴]. بحار الأنوار، ج ۶۸، ص۱۵۵.
[۱۵]. ر.ک: احتجاج طبرسی، ج۱، ص ۲۴.
----------------
منبع: بنیاد هاد