پرسش: ما چه کار کنیم، تا قبر روشنی داشته باشیم؟

پاسخ:
به طور کلی تمام اعمال ـ چه گناه باشد چه اعمال شایسته ـ هم در دنیا و هم در آخرت دارای خواص و آثار ویژه ای هستند. مثلا صدقه، هم خواص دنیوی دارد که دفع بلا، ازدیاد رزق و... باشد و هم خواص اخروی دارد و آن این که علاوه بر پاداش های بهشتی، صاحب آن در قیامت زیر سایه صدقه اش قرار می گیرد.(1)
جهت روشنایی قبر نیز اعمالی وجود دارد که به تعدادی از آن ها اشاره می شود اما قبل از آن لازم است مطلبی را متذکر شویم و آن این که همان گونه که انسان دوست دارد در این دنیا در ناز و نعمت و در آرامش باشد و به جهت آسایش در این دنیا شب و روز تلاش می کند، مطمئنا دوست دارد که در عالم قبر و به طور کلی در قیامت نیز در آسایش باشد و به بهشت برود. هر چند که تعلقات دنیوی باعث شده است که بعضی انسان ها فراموش کنند که بالاخره یک روزی خواهند مرد و به عالم دیگری منتقل خواهند شد و به حساب عملشان رسیدگی خواهد شد. هر چقدر انسان در این دنیا ثروت بیشتری داشته باشد ـ گذشته از بعضی ناراحتی های روحی که ممکن است برای او به وجود بیاید ـ علی القاعده در آسایش بیشتری خواهد بود و با مشکلات کمتری مواجه خواهد شد. مثلا عده ای پزشک خصوصی دارند، هواپیمای خصوصی دارند، و... هم چنین اگر انسان در قبر و برزخ و قیامت نیز ثروتمند باشد، در آسایش بیش تری خواهد بود. منتها ثروت این دنیا با ثروت عالم قبر و قیامت فرق دارد. دنیا عالم مادیات است و آخرت عالم معنویات، در این دنیا پول و مال و اموال، انسان را ثروتمند می کند. اما در قبر و قیامت اعمال صالح و شایسته ای که با خود از این دنیا می برد انسان را ثروتمند می کند.
امام هادی ـ علیه السلام ـ می فرماید: الناس فی الدنیا بالاموال و فی الاخره بالاعمال.(2) دنیای انسان با مال و اموال تأمین می شود و آخرت او با اعمال صالح. حال لازمه این که انسان قبر و قیامت خوبی داشته باشد و به بهشت برود، آراستن خود به فضائل اخلاقی و پیراستن از رذائل اخلاقی است که در درجه اول انجام واجبات و ترک محرمات (گناهان) است و اگر بخواهد به درجات بالاتری برسد باید سعی در انجام مستحبات و ترک مکروهات کند و اگر انجام مستحبات مشقت دارد لااقل مکروهات را ترک کند. زیرا امیر المومنین ـ علیه السلام ـ می فرماید: اجتناب السیئات اولی من اکتساب الحسنات.(3) پرهیز از گناهان بهتر است از انجام حسنات. (منظور از حسنات در این جا مستحبات است زیرا انجام ندادن واجبات گناه است) در واقع مستحبات و مکروهات به منزله یک موتور کمکی می مانند برای رشد معنوی انسان. اما اعمال ویژه ای که برای روشنی قبر وارد شده است: حال به جهت این که قبر روشنی داشته باشیم ضمن رعایت تمامی دستورات الهی اعم از انجام واجبات و مستحبات و ترک محرمات و مکروهات اعمال زیر نافع است:
بسیار صلوات فرستادن بر پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و آل او
پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرماید: أکثروا الصلاه علی فإن الصلاه علی نور فی القبر و نور علی الصراط و نور فی الجنه(4) بسیار بر من صلوات بفرستید به درستی که صلوات بر من نور است در قبر و نور است بر روی پل صراط و نور است در بهشت.
احیاء شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان (شب قدر) و خواندن صد رکعت نماز در آن شب، امام باقر ـ علیه السلام ـ برای احیاء شب بیست سوم ماه مبارک رمضان و خواندن صد رکعت نماز در آن فضائل بسیاری فرموده است از جمله می فرماید خدا دفع می کند از او هول نکیر و منکر را و بیرون بیاید از قبرش نوری که روشنی دهد برای اهل جمع.(5)
دعای جوشن کبیر را با کافور و مشک در یک ظرفی بنویسند سپس درون آن ظرف آب بریزند و آن آب را بر کفن میت بپاشند. روایتی طولانی در این باب وجود دارد که خلاصه آن این است:
امام کاظم از پدرش امام صادق و او از جدش امام سجاد و او از پدرش امام حسین ـ سلام الله علیهم اجمعین ـ نقل می کند که جبرئیل به پیامبر عرض کرد یا نبی الله اگر کسی این دعا (جوشن کبیر) را با کافور و مشک در جامی (ظرفی) بنویسد و آن نوشته را بشوید (یعنی درون آن ظرف آب بریزد) و سپس آن آب را بر کفن میت بپاشند، خدای متعال صد هزار نور بر قبر آن میت نازل می کند و ترس منکر و نکیر را از او دفع می کند و از عذاب قبر در امان می شود و خدا هفتاد هزار ملک در قبرش بر می انگیزد که با هر کدام از آن ها طبقی از نور است که این طبقهای نور را بر او نثار می کنند و او را به سوی بهشت می برند... امام حسین ـ علیه السلام ـ فرمود پدرم وصیت کرد که من این دعا را بر کفنش بنویسم پس من به وصیت پدرم عمل کردم.(6)
بعضی از اعمالی که انسان ها برای میت انجام می دهند سبب روشنایی قبر آن میت می شود پس سزاوار است انسان به بعضی از دوستان صمیمی خود وصیت کند که بعد از مرگ آن اعمال را برای انسان انجام دهند و از جمله: از عبد الله بن مسعود روایت شده که فرمود وقتی کسی دستش را بر روی قبر میت بگذارد و بگوید اللهم اغفر له فإنه افتقر الیک «خدایا او را بیامرز به درستی که او به تو محتاج است» و سپس یک بار سوره حمد و یازده بار سوره توحید را بخواند خدا قبر آن میت را نورانی و وسیع می گرداند، چشمش را روشن می کند و گناهان شخصی که این عمل را برای میت به جا آورده است بخشیده می شود و اگر در طی مدت صد روز بمیرد شهید مرده است و به ثواب شهدا نایل می شود به درستی که خدا بنده ای که ناصح و دلسوز اهل قبور باشد را دوست دارد... .(7)
مداومت بر تلاوت سوره یس
امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: هر چیزی قلبی دارد و قلب قرآن سوره یس است کسی که آن را در روز بخواند از محفوظین و مرزوقین است تا داخل در شب شود و اگر در شب قبل از خوابیدن بخواند خدا هزار ملک را میگمارد تا او را از شیاطین و از هر آفتی حفظ کنند و اگر در روزش بمیرد خدا او را داخل بهشت می کند و موقع غسلش سی هزار ملک حاضر می شوند و برای او استغفار می کنند و او را تشییع می کنند پس وقتی او را داخل قبر گذاشتند ملائکه داخل قبرش می شوند و عبادت می کنند و ثواب آن عبادت را به او هدیه می کنند. قبرش وسیع، چشمش روشن و از عذاب قبر در امان می شود و پیوسته از قبرش نوری به آسمان ساطع است تا زمانی که از قبرش خارج شود... .(8)
اهمیت دادن به نماز مخصوصاً نماز عشاء
الف) روایت طولانی در باب علت تشریع نماز های پنج گانه وجود دارد که خلاصه آن این است: امام صادق از امام حسن مجتبی سلام الله علیهما نقل می کند که شخصی آمد خدمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پرسید: به چه دلیل خدا نماز های پنج گانه را در بین اوقات شبانه روز تقسیم کرده است؟ حضرت فرمود: خورشید حلقه ای دارد که موقع زوال ظهر داخل در آن می شود و در آن لحظه تمام چیزها خدا را تسبیح می کنند و در آن ساعت خدا بر من صلوات میفرستد و لذا در آن ساعت (ظهر) نماز را بر من و امتم واجب کرده است و فرموده أقم الصّلاه لدلوک الشمس إلی غسق اللیل.(9) و این ساعتی است که جهنمیان را در قیامت به جهنم وارد می کنند پس هر مومنی در آن ساعت موفق به عبادت خدا شود، خدا بدنش را بر آتش جهنم حرام می کند. و اما نماز عصر، پس آن ساعتی است که آدم از درخت ممنوعه خورد لذا خدا او را از بهشت بیرون کرد و نماز عصر را تا قیامت بر انسان ها واجب کرد. و اما نماز مغرب پس آن ساعتی است که خدا پس از سیصد سال توبه آدم را قبول کرد و آدم سه رکعت نماز خواند یک رکعت برای خطای خود و یک رکعت برای خطای حوا و یک رکعت برای قبول توبه اش پس این سه رکعت نماز را بر امت من واجب کرد. و اما نماز عشا پس به درستی که قبر و قیامت تاریک و ظلمانی است پس خدا خدا مرا و امتم را امر به این نماز کرده تا به سبب خواندن آن، قبر و پل صراط نورانی شود. اما نماز صبح پس هنگامی که آفتاب طلوع می کند، مانند آن است که بر شاخ های شیطان طلوع می کند. لذا پروردگارم مرا امر کرده است تا قبل از طلوع خورشید و قبل از آن که کفار برای آفتاب سجده کند، نماز صبح بخوانم... .(10)
ب) پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: نماز سبب خشنودی خدا، دوستی ملائکه و سنت أنبیاء است، نور معرفت و اساس ایمان است، سبب اجابت دعا و قبولی أعمال و برکت در رزق است، موجب راحتی در بدن است، سلاحی است در مقابل دشمنان، شفیعی است بین انسان و ملک الموت، چراغی است در قبر... .(11)
خواندن نماز مخصوصی در روز چهارشنبه
پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرماید: کسی که روز چهار شنبه دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتی یک بار سوره حمد و یک بار سوره زلزال و سه بار سوره توحید را بخواند خدا ظلمت قبر را تا روز قیامت از او بر می دارد و برای هر آیه ای شهری به او عطا می کند و یک میلیون نور به او عطا می کند... .(12)
مداومت بر خواندن سوره ذاریات
امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: «من قرأ سوره الذاریات فی یومه او لیلته اصلح الله له معیشته و اتاه برزق واسع و نور له فی قبره بسراج یزهر الی یوم القیامه. هر کس سوره ذاریات را در روز یا شب بخواند خداوند وضع زندگی و معیشت او را اصلاح می کند، رزق وسیعی به او می دهد، و قبر او را با چراغی روشن می سازد که تا روز قیامت می درخشد».(13)
خواندن نماز شب و اهمیت به آن
پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرماید: «صلاة اللیل سراج لصاحبها فی ظلمة القبر. نماز شب چراغی است برای تاریکی قبر».(14)
نورانی کردن مساجد
پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرماید: من احب ان لا یظلم لحده فلینور المساجد.(15) کسی که دوست دارد قبرش تاریک نباشد مساجد را روشن و نورانی کند.

پی نوشت:
1. مستدرک الوسائل، قم، موسسه آل البیت لإحیاء التراث، چاپ اول، 1408ق، ج7، ص160.
2. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1404ق، ج75، ص369.
3. غررالحکم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ اول، 1366ش، ص185.
4. راوندی، قطب الدین، الدعوات، قم، انتشارات مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1407ق، ص216.
5. قمی، شیخ عباس، منازل الاخره، موسسه در راه حق، ص35.
6. مستدرک الوسائل، قم، موسسه آل البیت لإحیاء التراث، چاپ اول، 1408ق، ج2، ص233.
7. همان، ج2، ص483.
8. همان، ج4، ص323.
9. اسراء : 78.
10. البرقی، المحاسن، قم، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1371ش، ج2، ص322.
11. جامع الأخبار، قم، انتشارات رضی، چاپ دوم، 1363ش، ص72،
12. بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1404ق، ج87، ص306.
13. حرعاملی، وسائل الشیعه، موسسه آل البیت لإحیاء التراث قم، چاپ اول، 1409ق، ج6، ص256.
14. بحارالانوار، همان، ج84، ص160.
15. مستدرک الوسائل، همان، ج3، ص386.