یکی از موانع [کار خیر] شیطان است، شیطان نمی ­گذارد آدم ایمان بیاورد و بعد از ایمان آوردن هم نمی­ گذارد گوش به حرف خدا بدهیم. دوم هم نفس اَمّاره، نفس اَمّاره از بچگی عادت به آزادی کرده است، چون تکلیف نداشته است بعد از بلوغ هم می­ خواهد همان بی­ تکلیفی را استصحاب کند، این مشکل شده است، شیطان هم از آن طرف نمی­ گذارد آدم به کارِخیر موفق شود، از این طرف هم این عادت نفس اَمّاره مشکل ایجاد می ­کند، لذا آدم می بیند انسان ها بیشتر وارونه شده­ اند. شرّالبریه در انسان­ ها بیشتر است. پروردگار متعال کمک می ­کند اما به حد اجبار نمی­ رساند. این یکی از آن آیات است که ما را از شیطان می ­ترساند،« هَمَزَاتِ الشَّیَاطِینِ»

بسم الله الرحمن الرحیم
قرائت[1] آیات مبارکه سوره مومنون (۹۷- ۱۰۴)     
أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 
 وَ قُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّیَاطِینِ * وَ أَعُوذُ بِکَ رَبِّ أَنْ یَحْضُرُونِ * حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ   * لَعَلِّی أَعْمَلُ صَالِحاً فِیمَا تَرَکْتُ کَلاَّ إِنَّهَا کَلِمَه هُوَ قَائِلُهَا وَ مِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ * فَإِذَا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلاَ أَنْسَابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَ لاَ یَتَسَاءَلُونَ * فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ * وَ مَنْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ فَأُولئِکَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فِی جَهَنَّمَ خَالِدُونَ * تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النَّارُ وَ هُمْ فِیهَا کَالِحُونَ *
بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین و هو خیرُموفق و معین؛ ثم الصلاه و السلام علی أشرف الأنبیاء و المرسلین، حبیب إله العالمین، أبی القاسم محمد صلی الله علیه و علی أهل بیته الطاهرین المعصومین، من الآن إلی قیام یوم الدین؛ سیّما بقیه الله فی الأرضین.
 بهترین انسان کیست؟
«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّه».[2] بهترین آدم ها طبق نظر این آیه شریفه کسانی هستند که دارای دو امتیاز و اختصاص باشند. یک: «آمَنُوا»، خدا را قبول داشته باشند، باور کنند که خدا هست و حق است، دوم: طبق دستور خدا عمل کنند، «عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ»، چون دستورالعمل­ های پروردگار متعال همه­ اش خوب است. آنچه گفته نکنید اگر انجام بدهید بد است. این دو تا امتیاز باعث می ­شود انسان «خَیْرُ الْبَرِیَّه» باشد، بهترین انسان ها باشد.
موانع کار خیر در نگاه قرآن
اما دو تا مانع کنار این آیه هست، خدا گفته اگر این دو تا کنار گذاشته شد بهترین آدم ها هستند. یکی از موانع شیطان است، شیطان نمی ­گذارد آدم ایمان بیاورد و بعد از ایمان آوردن هم نمی­ گذارد گوش به حرف خدا بدهیم. دوم هم نفس اَمّاره، نفس اَمّاره از بچگی عادت به آزادی کرده است، چون تکلیف نداشته است بعد از بلوغ هم می­ خواهد همان بی­ تکلیفی را استصحاب کند، این مشکل شده است، شیطان هم از آن طرف نمی­ گذارد آدم به کارِخیر موفق شود، از این طرف هم این عادت نفس اَمّاره مشکل ایجاد می ­کند، لذا آدم می بیند انسان ها بیشتر وارونه شده­ اند. شرّالبریه در انسان­ ها بیشتر است. پروردگار متعال کمک می ­کند اما به حد اجبار نمی­ رساند. این یکی از آن آیات است که ما را از شیطان می ­ترساند،« هَمَزَاتِ الشَّیَاطِینِ».[3] خدا در قرآن چقدر درباره شیطان و تبعیت ما از او آیه نازل کرده است، چقدر از سوره­ ها آیاتی دارد که گوش به حرف شیطان ندهید، او «عدو» شما ست، شما هم عدوش باشید. خدا این را برای همین گفته است که وقتی او می­ خواهد جلوی انجام عمل صالح را بگیرد حواست جمع باشد گوش ندهی. این برای معالجه آن مشکل است. درباره نفس ­اَمّاره هم که خدا خیلی حرف زده است، «وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى، فَإِنَّ الجَنَّه هِىَ الْمَأْوَی»،[4] نفس یک تمنّیاتی دارد، گاهی حلال است گاهی حرام، خدا گفته است طرف حرام نرو اما حلال آزاد است، آدم می­ خواهد چلوکباب بخورد طوری نیست، حرام نیست. اما کار حرام ممنوع است. خدا گفته اگر موافقت با تمایلات حرام نفس کنی بیچاره می ­شوی، چون یک روز دو روز نیست، نفس­ اَمّاره سوارت می ­شود و تو را به گناهان بزرگ تری می­ کشاند، وقتی خواست تو را آن طرف ببرد باید مخالفت کنی، این هم راهکار پیشگیری از مزاحمت ­های نفس اَمّاره است، یک جا دو جا هم نیست، خدا زیاد تذکر داده است، این دو تا دشمن در کمین ما هستند که گوش به حرف خدا ندهیم، و نوع مردم هم همین کار را می­ کنند. در اثر همزات شیاطین و دعوت عادتی که از طفولیت تا بعد از بلوغ به انجام آزادانه کارها کردیم این دو تا باعث شده که ما نتوانیم به آن آیه که می­ گوید بهترین آدم ها دارندگان این دو امتیاز هستند عمل کنیم.
راه مبارزه با موانع کار خیر
برای حل این مشکل خدای متعال آیات زیادی نازل کرده است، هم تحذیر از تبعیت شیاطین آیه زیاد دارد و هم مخالفت نفس اَمّاره هنگامی که ما را به انجام کار حرام دعوت می­ کند. اگر ما از این دو تا مثل اکثر مردم غافل باشیم با آن دو همراهی می­ کنیم، و هر چه می­ گوید انجام می­ دهیم، وقتی نفس اَمّاره درخواست عمل حرام کرد جلویش نمی­ ایستیم، انجام می­ دهیم. شیاطین هم وقتی وسوسه می­ کنند می­ گویند آقا پیری داری، کوری داری، پولت را خرج نکن، آن هم سر جایش است باید به حرفش گوش ندهیم، اگر ما توجه داشته باشیم به این دو خطر و به آیات کریمه قرآن کریم و به روایات، یک مقداری حواسمان را جمع می­ کنیم، هر وقت آمدند ما می ­فهمیم چه کار باید بکنیم، اما اگر غافل باشیم و همه­ اش سرمان در کار دنیا باشد مشکل پیش می­ آید، گاهی درس خواندن هم کار دنیا است، اگر قصد آدم عمل کردن به دستورات خدا نباشد، یکی از پله­ های ترقی مادی می­ شود. اگر آن طوری که خدای متعال گفته است عمل کردیم از هر دو خلاص می­ شویم ان شاء الله، جزء همان هایی که«خَیْرُ الْبَرِیَّه» هستند می­ شویم، اما اگر این دو تا را آزاد گذاشتیم، با آن ها مخالفت نکردیم مثل خیلی از آدم ها سر از جاهای خطرناک در می­ آوریم، بنابراین ما سرمان را بیندازیم دائماً کتاب بخوانیم آن دو تا خوشحال می ­شوند. هم باید کتاب را خوب خواند و هم باید حواسمان ­جمع این دو تا دشمن باشد، از این دو مهم تر هم دشمن داخلی خودمان است؛ همان نفس اَمّاره که به آزادی عمل عادت کرده است، اگر توجه نداشته باشیم همین جور بار می ­آییم فردا هم مثل خیلی ­ها می­ شویم، باید کنار کتاب این را هم گذاشت، حواسمان جمع باشد باید وظیفه الهی را انجام داد، آنجایی که شیطان می ­آید مخالفت کنیم، آنجایی که نفس اَمّاره تقاضا دارد آنجا هم باید مخالفت کنیم. هر چه با این دو مخالفت کنیم به تدریج راه هموارتر و آسان تر می­ شود. اما اگر مخالفت نکنیم هر کار که بخواهیم بکنیم ترک آن سخت می ­شود. ترک عادت می ­شود. امام عسکری علیه السلام فرمودند ترک عادت مثل معجزه می­ ماند.[5] سخت است دیگر. عادت ریشه ­دار می ­شود. هر چه ما مخالفت نکنیم این عدم مخالفت عادت می­ شود و ریشه ­دار، به جایی می­ رسد که آدم دیگر نمی ­تواند با این دو مخالفت کند، مثل این وسواسی ­ها که می ­گویند آقا نمی­ شود. نمی­ توانم، چرا نمی ­توانی؟ چطور از اول توانستی؟ ولی ریشه ­دارش کردی. از حالا شروع کنیم به مخالفت این دو تایی که خدا در قرآن فرموده باید با آن ها مخالفت کنی آسان می­ شود. خیلی آسان، مثل آب خوردن می­ شود. اگر مخالفت نکنیم و نکردیم برایمان سخت می ­شود، اگر سخت شد و نکردیم اوضاع خطرناک می ­شود. ما دیدیم بعضی از علمای پیرمرد را اعدام کردند، پیرمرد!، محاسن سفید!. هفتاد هشتاد سال. فرقی نمی­ کند دیگر خدای نکرده پرچم امتحان شروع شود خیلی از این هایی که عادت به مخالفت وسوسه شیاطین و دعوت نفس اَمّاره نکردند این ها زمین می­ خورند. امیدواریم ما از آن ها نباشیم ان شاء الله و کنار کتاب که یکی از وظایف مقدس الهی است مخالفت با نفس و شیاطین را هم بگذاریم. اگر این دو با هم حرکت کرد دنیا و آخرت آباد می ­شود و اگر از هم جدا شدند اینجا خراب می شود، آنجا هم خراب می ­شود. نثار ارواح طیّبه کسانی که با ادامه تقوا و مخالفت شیاطین برای ما انسان ها الگو شدند، حضرات معصومین علیهم الصلاه و السلام و شهدای این خط و امام شهدا سه صلوات ختم کنید.
اللّهم صل علی محمد و آل محمد و عجّل فرجهم.
************************************
منبع: برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی آیت الله خوشوقت (ره)
​************************************
پی نوشت:
[1] - در ابتدای هر جلسه اخلاق آیاتی از قرآن کریم قرائت می شود.
[2] - بینه، 7
[3] - وَ قُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّیَاطِینِ (مومنون، 97)
[4] -  نازعات، 40 و41‏
[5] - وَ قَالَ علیه السلام‏ رِیَاضَه الْجَاهِلِ‏ وَ رَدُّ الْمُعْتَادِ عَنْ عَادَتِهِ کَالْمُعْجِزِ. (تحف العقول، ص489)