تنها خالق انسان است که به جهت آگاهی و علم خود به کمال انسان و تمام نیازمندی های او در این مسیر، سزوار پاسخ دادن به این پرسش و امثال آن است. خدای متعال در قرآن کریم می فرماید: قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ(فرقان/٧٧) بگو اگر دعای شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی کند. یعنی شرط توجه و عنایت پروردگار به بندگانش، همان دعا و درخواست ایشان به درگاه باری تعالی است

مقدمه

خداوند متعال کمال مطلق است و در او هیچ نقص و کمبودی راه ندارد، وجود مقدسی که وجود از سرچشمه زلال او نشأت می گیرد و مبدأ تمام خیرات و برکات است. وَلِلَّهِ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَا يَفْقَهُونَ(منافقون/٧) خزائن آسمانها و زمین از آن خداست، ولی منافقان نمی فهمند. هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ و َهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ(حدید/٣) اول و آخر و پیدا و پنهان اوست و او به هر چیز داناست. الله الصّمدُ(توحید/٢) خداوندی است که همه نیازمندان قصد او می کنند. إنَّ الله علی کلِّ شیءٍ قدیرٌ(آل عمران/١٦٥) همانا خداوند بر همه چیز تواناست.
هر آن چه به صحنه گیتی راه پیدا کرده و یا خواهد کرد، ساخته دست قدرت اوست.ذلکُمُ اللّه رَبُّکُمْ لا إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ خَالِقُ کُلِّ شَیْءٍ فَاعْبُدُوهُ وَهُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ وَکِیلٌ (انعام/١٠٢) این است پروردگار شما، هیچ معبودی جز او نیست، آفریدگار همه چیز اوست، او را بپرستید و او نگهبان و مدبّر همه موجودات است.
تا او اراده وجود نکند و عنایت و تفضّل ننماید، هیچ چیز به دایره موجودات راه پیدا نخواهد کرد. در نتیجه، هر موجودی غیر از ذات اقدس خداوند، به حکم مخلوق بودن، محتاج و فقیر است، از اصل وجود گرفته تا بقاء و تمامی صفات کمال و او که خالق علی الاطلاق است، تنها موجود بی نیاز عالم است. یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَی الله وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ(فاطر/٣٥) ای مردم شما همگی نیازمند به خدایید، تنها خداوند است که بی نیاز و شایسته هرگونه حمد و ستایش است.
با کمی دقت در آفاق و انفس، وَفِي الْأَرْضِ آَيَاتٌ لِلْمُوقِنِينَ/ وَفِي أَنفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ(ذاریات/٢٠ و ٢١) و در زمین آیاتی برای جویندگان یقین است. و در وجود خود شما (نیز آیاتی است) آیا نمی بینید؟! در می یابیم که موجودات عالم به زبان حال و قال به درگاه الهی عرضه حاجت داشته و تقاضای کمال دارند. با نگاه به زمین خشکیده، گیاهان تشنه ای که از شدّت نیاز به آب، پژمرده شده اند و رنگشان رو به زردی نهاده، حیواناتی که از گرسنگی و تشنگی به ناله درآمده و رمق حرکت از آنها گرفته شده و یا حتی جامداتی که تا زمانی که کامل نشده اند، چهره نامطلوب و صحنه ناهنجاری به نمایش می گذارند که هر صاحب عقل و خردی را به تأسّف و انزجار وا می دارد، به این نکته پی می بریم که تمام کائنات برای رفع نیاز خود و تحصیل کمال، رو به سوی آستان حضرت حق(جلّ ذکره) دارند.
در این میان، از همه بیشتر انسان است که باید از این منبع فیض، تقاضای عنایت کند، چرا که به خاطر وجود عنصر بی نظیری در نهاد وجودش به نام عقل، در مسیر کمال و پیشرفت، هیچ موجود دیگری را قدرتِ همطرازی با انسان نیست، پس انسان نسبت به سایر مخلوقات، ظرفیت بیشتری برای تکامل دارد – به همین خاطر است که از سوی خدای متعال اشرف مخلوقات نامیده شده و علت آفرینش سایر موجودات می باشد. «انّ الله یقول: عبدی! خلقتُ الاشیاءَ لأجلِکَ و خلقتُکَ لأجلی ...»[1] خدای متعال می فرماید: بنده من! همه اشیاء را به خاطر تو خلق کردم و تو را به خاطر خودم خلق نمودم... و به اقتضای تکامل بی نظیر خود، احتیاج بیشتری نیز به خالق خود خواهد داشت و به جهت صاحب عقل بودن، نیاز به این مطلوب را بیشتر و بهتر درک می نماید.
اما راه تحصیل این مطلوب چیست؟ انسان چگونه می تواند از چشمه سار فیض خدای متعال سیراب شده و عطش حاصل از فقر و نیاز خود را تسکین بخشد؟
تنها خالق انسان است که به جهت آگاهی و علم خود به کمال انسان و تمام نیازمندی های او در این مسیر، سزوار پاسخ دادن به این پرسش و امثال آن است. خدای متعال در قرآن کریم می فرماید: قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ(فرقان/٧٧) بگو اگر دعای شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی کند. یعنی شرط توجه و عنایت پروردگار به بندگانش، همان دعا و درخواست ایشان به درگاه باری تعالی است. همچنین در جای دیگر از قرآن کریم: وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ(غافر/٦٠) پروردگار شما گفته است: مرا بخوانید تا (دعای) شما را بپذیرم. کسانی که از عبادت من تکبر می ورزند به زودی با ذلّت وارد دوزخ می شوند. دستور به دعا و درخواست از خود داده و اجابت آن را خود به عهده گرفته است و ترک آن را مساوی استکبار و سرپیچی از بندگی و سبب دخول در جهنّم می داند. حضرت ابراهیم علیه السّلام خطاب به بت پرستان می فرماید: و أدعُوا رَبّی عَسی ألاّ أکونَ بِدُعاءِ رَبّی شقیًّا(مریم/٤٨) و من پروردگارم را می خوانم و امیدوارم در خواندن پروردگارم بی پاسخ نمانم.
آیات مذکور و نظائر آن در قرآن بیانگر این نکته است که راه وصول به نیازمندی ها و رفع حاجات انسان، خواستن از خالق منّان است که اصطلاحا به این عمل مقدس «دعا» می گویند.
و اما مطلبی که در این هنگام، ذهن بسیاری از ما را به خود مشغول ساخته، این است که خیلی از مواقع دعا می کنیم ولی از استجابت دعا خبری نیست. با وجود دامنه وسیع آیات – که برخی از آن ذکر شد- و و روایات ائمه اطهار علیهم السّلام که در آینده به آن خواهیم پرداخت - درباره ضمانت خداوند در مورد استجابت دعای بندگان، چطور ممکن است دعاهای ما از ناحیه خدای منّان مستجاب نشود؟
همین سوال- که در صورت نبود پاسخ مناسب ممکن است زمینه پیدایش بسیاری بدبینی ها به ساحت قدس ربوبی و اولیاء خدا گردد - ما را بر آن داشت تا سلسله مباحثی را پیرامون استجابت دعا با تکیه بر کلام وحی و جملات نورانی ائمه اطهار علیهم السّلام به شیفتگان قرآن و عترت و سالکان طریق هدایت، در قالب پنج بخش به ترتیب ذیل عرضه بداریم، باشد که مورد توجه سلطان ملک وجود، امام موعود، حضرت مهدی علیه السّلام قرار گیرد:
١. ارزش و اهمیت دعا از نگاه روایات
٢. شرایط استجابت دعا
٣. موانع استجابت دعا
٤. آداب دعا
٥. خاتمه(بررسی برخی حکمتهای عدم استجابت دعا با وجود شرایط و آداب دعا و نبودن موانع استجابت دعا).

حضرت صادق علیه السّلام فرمودند: هیچ بنده ای دست به درگاه خدای عزیز جبّار نگشاید جز اینکه خدای عزّوجلّ شرم کند که آن را تهی بازگرداند تا اینکه از فضل رحمت خود در آن بنهد، پس هرگاه یکی از شما دعا  کرد دستش را بر نگرداند تا آن را به سر و روی خود کشد.»

 ارزش و اهمّیت دعا از نگاه روایات

١- با وجود قرآن چرا اهل بیت علیهم السّلام؟
شاید برای برخی این سؤال مطرح باشد که با بودن قرآن کریم چرا باید به دیگران مراجعه کرد. آیا مراجعه به غیر قرآن، بدعت نیست؟ قبل از اینکه به بررسی روایات اهل بیت علیهم السّلام پیرامون ارزش و اهمّیت دعا بپردازیم، به نظر می رسد لازم است به طور اجمالی پاسخ این سؤال داده شود تا نتیجه مطلوب از این مبحث حاصل شود. ادّله عقلی و نقلی فراوانی در مکتب فریقین(شیعه و سنّی) برای مراجعه به اهل بیت علیهم السّلام و هدایت جستن از طریق رهنمودهای ایشان وجود دارد، امّا ما به اقتضاء حال و بضاعت به طور خلاصه به قسمتی از آن ها می پردازیم.
خداوند عزّوجلّ در قرآن کریم، مسلمین را به اطاعت از رسول گرامی اش مکلّف گردانده است. مِن جمله آیات شریفه ای است که به برخی از آن ها اشاره می شود:
...وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ(حشر/٧) «آنچه را پیامبر به شما عطا کرد(از اموال و احکام و معارف دینی) بگیرید و از آنچه شما را نهی کرد بازایستید و از خدا پروا کنید زیرا خدا سخت کیفر است.»
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ ...(انفال/٢٤) «ای اهل ایمان! هنگامی که خدا و پیامبرش شما را به حقایقی که به شما زندگی می بخشد، دعوت می کنند، اجابت کنید ...»
وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُّبِينًا(احزاب/٣٦) «برای هیچ زن و مرد مؤمنی سزاوار نیست، هنگامی که خدا و پیامبرش کاری را حکم کند، برای آنان در کار خودشان اختیار باشد و هر کس خدا و پیامبرش را نافرمانی کند، یقیناً به صورتی آشکار گمراه شده است.»
در نتیجه بر اساس این آیات و نظایر آن در قرآن کریم، تمامی مسلمین باید از اوامر و نواهی رسول خدا صلّی الله علیه و آله اطاعت کنند. یکی از مهم ترین دستورات پیغمبر اکرم صلّی الله علیه و آله، سفارش به تمسّک به ذوات مقدّس اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام و اقتدا به ایشان در تمامی شئون زندگی تا قیامت است. به روایات زیر که از منابع مهّم و معتبر نزد اهل سنّت نقل گردیده توجّه فرمائید: رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند:
«اِنّی تارِکٌ - أو مُخْلِفٌ- فیکُمُ الثِّقْلَینِ – أو الخلیفَتین مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلُّوا بَعدي، كِتَابَ اللَّهِ، وَعِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي ، وَإنَّهُمَا لَنْ يَفتَرِقا حَتَّى يَرِدَا عَلَىَّ الْحَوْضَ» همانا من دو وجود گران سنگ- یا دو جانشین- را در میان شما از خود به یادگار گذاشتم، پس از من تا زمانی که به آن چنگ می زنید، هرگز گمراه نمی شوید: کتاب خدا و عترت من اهل بیتم. و این دو تا آن گاه که در حوض کوثر بر من وارد شوند هرگز از هم جدا نمی شوند.
این حدیث شریف، صحیح، قطعی، متواتر و مورد اتّفاق شیعه و سنّی است و منابع معتبر بسیاری آن را نقل کرده اند که مِن باب نمونه به بعضی از آنها اشاره می کنیم: صحیح مسلم ج ٢ ص ٣٦٢ – سنن ابی داوود ج١ ص٤٢٧- سنن ترمزی ج ٥ ص ٣٢٨- مسند احمد بن حنبل ج ٣ ص ١٤، ١٧، ٢٦ و ج ٥ ص ١٨٢، ١٨٩ و ١٩٠- المناقب خوارزمی ص ١٥٤ و ٢٢٣ و ...
حدیث دیگری از رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَحْیَا حَیَاتِی وَ یَمُوتُ مَمَاتِی وَ یسکنُ جَنَّةَ عَدْنٍ غَرَسَهَا رَبِّی فَلیُوالِ عَلیًّا مِن بعدی و لیُوالِ وَلیَّهُ وَلیَقتَدِ بِأهلِ بیتی مِن بَعدی فَإنَّهُم عترَتی خُلِقُوا مِن طینَتی رُزِقُوا فهمی و عِلمی، فویلٌ للمُکَذِّبینَ بفَضْلِهِم مِن أمّتی، القاطِعینَ فیهم صِلَتی، لا أَنالَهُمُ الله شفاعتی» هر که خشنود می شود که بسان زندگی من زندگی کرده و مانند مرگ من بمیرد و در بهشت جاودانی که پروردگارم آن را غرس کرده جای گیرد، پس علی را بعد از من دوست بدارد و دوستدارانش را نیز دوست بدارد و بعد از من به اهل بیتم اقتدا کند، زیرا آنها عترت من هستند و از طینت من آفریده شده اند و فهم و علم من به آنان داده شده است، پس وای بر گروهی از امّت من که فضیلت ایشان را تکذیب و پیوندشان را با من قطع می کنند، خدا این گروه را از شفاعت من بهره مند نسازد.»[2]
و امّا حدیث پایانی از رسول گرامی اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم: إنّما مَثَلی و مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي کسَفِينَةِ نُوحٍ، مَن رَکِبَها نَجَی وَ مَن تَخَلَّفَ عَنها غَرِقَ» من و اهل بیتم بسان کشتی نوح هستیم، که هرکس بر آن سوار شد نجات یافت و هر کسی بازماند غرق شد.[3]
پس ما موظّفیم در همه امور، همگام با قرآن کریم، به اهل بیت علیهم السّلام رجوع کرده و فرامین ایشان را سرلوحه زندگی خویش قرار دهیم. البته در زمینه تمسّک به اهل بیتِ رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم صحبت فراوان است و کتاب های مستقلی در این رابطه به نگارش درآمده که مخاطبین گرامی را به آن ها ارجاع می دهیم.
٢- امّا روایات
بعد از مقدمه ای که تقدیم شد، حال توجّه خواننده گرامی را به روایات اهل بیت علیهم السّلام پیرامون ارزش و اهمّیت دعا، معطوف می داریم. باشد که از این رهگذر با قطره ای از دریای بی کران علوم خاندان عصمت علیهم السّلام آشنا شده و بدین وسیله، اسباب تقرّبمان به درگاه إلهی را فراهم سازیم.
١- عن ابی عبدالله علیه السّلام، قال امیرالمؤمنین علیه السّلام: «أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عزّوجلّ فِی الْأَرْضِ الدُّعَاءُ وَ أفضَلُ العِبادَةِ العفافُ. قال: و کانَ امیرُالمؤمنین علیه السّلام رجلاً دَعّاءً» از امام صادق علیه السّلام روایت شده است که فرمودند امیرالمؤمنین علیه السّلام می فرماید: محبوب ترین کارها در روی زمین، برای خدای عزّوجلّ دعا است و بهترین عبادت پرهیزگاری و پارسائی است و امیرالمؤمنین علیه السّلام مردی بود که بسیار دعا می کرد.»[4]
٢- عَنْ سَیْفٍ التَّمَّارِ قَالَ سَمِعْتُ ْ أَبا عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام یَقُولُ: «عَلَیكُم بالدّعاء فَإنّكُم لاتقرَّبونَ بمثلِهِ ولا تترُكُوا صغیرَةً لصِغَرِها أن تَدعُوا بِها إنَّ صاحِبَ الصِّغارِ هُوَ صاحبُ الكِبارِ» سیف تمّار گوید شنیدم از حضرت صادق علیه السّلام که می فرمود: بر شما باد به (ملازمت) دعا، زیرا به هیچ چیز مانند آن به خدا نزدیک نشوند و هیچ حاجت کوچکی را به خاطر کوچکیش رها نکنید از اینکه برای آن به درگاه خداوند دعا کنید، زیرا آن کس که حاجات کوچک به دست اوست، همان کسی است که حاجات بزرگ در اختیار اوست.»[5]
٣- قال رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم: «ما مِن شیءٍ اکرمَ عَلَی اللهِ تعالی مِنَ الدُّعاءِ» هیچ چیزی نزد خدای تعالی با فضیلت تر از دعا نیست.[6]
٤- عن الصادق علیه السّلام: «مَن لم يَسألِ اللّه  مِن فَضلِهِ افتَقَرَ» هر که از فضل خداوند درخواست نکند نیازمند و فقیر گردد.[7]
٥- عن ابی عبدالله علیه السّلام قال: «يَا ميسرُ ادْعُ وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ إِنَّ عـِنـْدَ اللَّهِ عـَزَّ وَ جـَلَّ مـَنْزِلَةً لَا تُنَالُ إِلَّا بِمَسْأَلَةٍ وَ لَوْ أَنَّ عَبْداً سَدَّ فَاهُ وَ لَمْ يَسْأَلْ، لَمْ يـُعـْطَ شـَيـْئاً، فـَسـَلْ تـُعـْطَ. يـَا مـُيـَسّرُ! إِنَّهُ لَيـْسَ مِنْ بَابٍ يُقْرَعُ إِلَّا يُوشِكُ أَنْ يُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ»
میسر بن عبدالعزیز گوید: حضرت صادق علیه السّلام به من فرمود: ای میسّر دعا کن و مگو که کار گذشته است و آنچه مقدّر شده همان شود(و دعا اثری ندارد)، همانا نزد خدای عزّوجلّ منزلت و مقامی است که به جز به درخواست و مسألت بدان نتوان رسید و اگر بنده ای دهان خود را ببندد و درخواست نکند، چیزی به او داده نشود، پس درخواست کن تا به تو داده شود، ای میسّر هیچ دری نیست که کوبیده شود، جز اینکه امید آن رود که به روی کوبنده باز شود.[8]
٦- عن النبّی صلّی الله علیه و آله و سلّم: «الدُّعاءُ مُخُّ العبادة» دعا جان و مغز عبادت است.[9]
٧- قال النبّی صلّی الله علیه و آله و سلّم: «ألا أدُلُّکُم عَلَی سِلاحٍ یُنجِیکُم مِن أعدائِکُم و یُدِرُّ أرزاقَکُم؟ قالُوا: بَلَی! قالَ: تَدعُونَ رَبَّکُم بِاللَّیلِ و النَّهارِ؛ فَإنَّ سِلاحَ المُؤمِنِ الدُّعاء.» پیغمبر اکرم صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمودند: آیا شما را به سلاحی راهنمائى نکنم که شما را از دشمنان رهائی  دهد و روزى شما را فراوان سازد؟ عرض کردند: چرا، فرمود: پروردگارتان را در شب و روز بخوانید زیرا سلاح مؤمن دعا است.»[10]
٨- کان علیُّ بن الحسین علیهما السّلام یقول: «الدّعاءُ يدفَعُ البلاءَ النّازلَ و ما َلمْ يَنْزل» حضرت زین العابدین می فرمود: دعا بلائی را که نازل شده و آنچه نازل نشده دفع می کند.[11]
٩- عَنْ عَلَاءِ بْنِ كَامِلٍ قَالَ قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام: «عَلَيْكَ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّهُ شِفَاءٌ مِنْ كُلِّ دَاءٍ» علاء بن کامل گوید حضرت صادق علیه السّلام به من فرمود: بر تو باد به دعا زیرا آن درمان هر دردی است.»[12]
١٠- عن ابی عبدالله علیه السّلام: «مَا أَبْرَزَ عَبْدٌ يَدَهُ إِلَى اللَّهِ الْعَزِيزِ الْجَبَّارِ إِلَّا اسْتَحْيَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يَرُدَّهَا صِفْراً حَتَّى يَجْعَلَ فِيهَا مِنْ فَضْلِ رَحْمَتِهِ مَا يَشَاءُ فَإِذَا دَعَا أَحَدُكُمْ فَلَا يَرُدَّ يَدَهُ حَتَّى يَمْسَحَ عَلَى وَجْهِهِ وَ رَأْسِه » حضرت صادق علیه السّلام فرمودند: هیچ بنده ای دست به درگاه خدای عزیز جبّار نگشاید جز اینکه خدای عزّوجلّ شرم کند که آن را تهی بازگرداند تا اینکه از فضل رحمت خود در آن بنهد، پس هرگاه یکی از شما دعا  کرد دستش را بر نگرداند تا آن را به سر و روی خود کشد.»[13]
١١- عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام: «هـَلْ تـَعـْرِفـُونَ طـُولَ الْبـَلَاءِ مـِنْ قـِصـَرِهِ قـُلْنـَا لَا قَالَ إِذَا أُلْهِمَ أَحَدُكُمُ الدُّعَاءَ عِنْدَ الْبَلَاءِ فَاعْلَمُوا أَنَّ الْبَلَاءَ قَصِيرٌ» هشام بن سالم گويد: حضرت صادق علیه السّلام فرمود: آيا طولانى بودن بلا را از كوتاهى آن مى شناسيد (و مى فهميد چه بلائى طولانى و چه بلائى كوتاه است؟) عرض كرديم: نـه، فـرمـود چون در هنگام بلاء به كسى الهام شد كه دعا كند بدانيد كه بلاء كوتاه است.»[14]
١٢- قال الصادق علیه السّلام: «عَلَیْکَ بِالدُّعاءِ فَاِنَّ فِیهِ شِفاءٌ مِنْ کُلِّ داءٍ» از حضرت صادق علیه السّلام مروی است: بدرستی که در دعا شفای از هر بیماری وجود دارد.[15]
١٣- قال الصادق علیه السّلام:
«إنَّ الدُّعاءَ أنفَذُ مِنَ السِّلاحِ الحَديدِ» از حضرت صادق علیه السّلام مروی است: بدرستی که دعا تاثیرگذارتر از سلاح تیز است.[16]
١٤- قال رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم: «ألدّعاءُ سِلاحُ المُؤمِنينَ وَ عَمُودُ الدِّينِ وَ نُورُ السَّمَاواتِ وَ الأَرضِ» رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: دعا سلاح مؤمنین و ستون دین و نور آسمان ها و زمین است.[17]
١٥- عن عنسبة قال سَمِعتُ ابا عبدالله علیه السّلام: مَنْ تَخَوَّفَ مِنْ بَلَاءٍ يُصِيبُهُ فَتَقَدَّمَ فِيهِ بِالدُّعَاءِ لَمْ يُرِهِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِكَ الْبَلَاءَ أَبَداً» عنسبه گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم هرکس از اصابت بلائی بترسد و در مورد آن بلاء دعا کند، خداوند هرگز آن بلا را به او نشان نخواهد داد.[18]
١٦- قال امیرالمؤمنین علیه السّلام: «الدُّعَاءُ مِفْتَاحُ الرَّحْمَةِ وَ مِصْبَاحُ الظُّلْمَةِ» امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند: دعا کلید رحمت و چراغ تاریکی است.[19]
١٧- عن رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم: «أَعْجَزَ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ بِالدُّعَاءِ ، وَإِنَّ أَبْخَلَ النَّاسِ مَنْ بَخِلَ بِالسَّلامِ » از رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم روایت شده است: ناتوان ترین مردم کسی است که از دعا کردن عاجز است و بخیل ترین مردم کسی است که از سلام کردن بخل می ورزد.»[20]
١٨- قال امیرالمؤمنین علیه السّلام: «اعلمُ النّاسِ بالله اكثرُهُم لَهُ مسألةً» امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند: عالم ترین مردم به خداوند دعاگوترین ایشان نزد خداست.[21]
١٩- قال رسول الله صلّی الله عليه و آله و سلّم: «يَدْخُلُ الْجَنَّةَ رَجُلانِ كانا يَعْمَلانِ عَمَلاً واحِدا ، فَيَرى اَحَدُهُما صاحِبَهُ فَوْقَهُ فَيَقولُ : يا رَبِّ، بِما اَعْطَيْتَهُ وَ كانَ عَمَلُنا واحِدا ؟فَيَقولُ اللّه  تَبارَكَ وَ تَعالى: سَاَلَنى وَ لَمْ تَسْاَلْنى ثُمَّ قَالَ صلّی الله عليه و آله و سلّم: اسألُوا الله و أجزِلُوا فَإنَّهُ لا يَتَعاظَمُهُ شيءٌ» رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمودند: دو نفر که هریک دو گونه عمل انجام داده اند وارد بهشت می شوند ولی یکی دیگری را برتر از خود می بیند، لذا می گوید: پروردگارا! من و او عملمان یکی بود، این مقام برتر او در چیست؟ خدای تبارک و تعالی می فرماید: او از من درخواست کرد ولی تو نخواستی. آنگاه حضرت فرمود: از خدا بخواهید و زیاد هم بخواهید چون در برابر ذات اقدس احدیت، چیزی بزرگ نیست»[22]
٢٠- قال امیرالمؤمنین علیه السّلام: «... فما زالت نعمةٌ ولا نضارةُ عيشٍ إلّا بذنوبٍ اجتَرَحُوا، إنّ الله ليس بظلامٍ للعبيد، وَلَو أَنَّهُمُ استَقبَلُوا ذلك بِالدُّعاءِ وَالإنابةِ لَما تنزِلُ، وَلَو أنَّهُم إذا نَزَلَت بِهِمُ النِقَمُ، وزالَت عنهُمُ النِّعَمُ، فَزِعُوا إلى الله بصدقٍ مِن نيّاتِهم ، ولَم يَهِنُوا وَلَم يُسرِفُوا، لَأصلَحَ الله لَهُم كلَّ فاسدٍ، وَلَرَدَّ علَيهِم كُلَّ صالحٍ» امیرمؤمنان علیه السّلام فرمود: زوال نعمت و شادابی های زندگی فقط به جهت نافرمانی و گناه است، خدا هرگز به بندگان ستم روا نمی دارد. در عین حال اگر پس از گناه دست به درگاه خداوند بردارند از بلا ایمن خواهند بود، بلکه اگر پس از نزول بلا و زوال نعمتها هم صادقانه به درگاه خدا روی آورده و کوتاهی نکنند و از زیاده روی (در گناه) دست بردارند، خدا فساد آنان را اصلاح نموده و آنچه شایسته است به آنها باز می گرداند.»[23]