پرسش :
نکته دستور زبانی مشخص، در «ایاک نعبد و ایاک نستعین» در نفی جبر و نفی تفویض چیست؟

پاسخ اجمالی :
به نظر برخی از مفسران، آیه شریفه «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ»؛[1] دلالت بر بطلان جبر و تفویض دارد؛ زیرا هنگامی که می گوییم: «ایاک نَعْبُدُ»(تنها تو را می پرستیم)، پس داراى اختیار هستیم، نه مجبور. و چون می گوییم: «ایاک نَسْتَعِینُ»(تنها از تو یارى می جوییم)، پس نیاز به او داریم و امور به ما تفویض نشده است.[2] به بیان دیگر، در این آیه، فعل عبادت و استعانت را به بنده نسبت می دهد. لذا این آیه نظریه جبر را رد می کند، ولى کمک، یارى و نیروىِ بر انجام فعل را از خدا می خواهد؛ از این رو نظریه تفویض را رد می کند.[3]
از طرفی می توان گفت که فراز «إِیَّاکَ نَسْتَعین» نیز خود به تنهایی جبر و تفویض را نفی می کند، زیرا اگر زندگی انسان در مسیری از پیش تعیین شده و تخلف ناپذیر مشخص شده باشد، کمک خواستن از خدا چه معنایی خواهد داشت؟! و نیز اگر بعد از خلقت، تمام امور به خود انسان تفویض شده و خدا هیچ دخالتی در تعیین مسیر انسان نداشته باشد، معنای یاری خواستن از خدا چه خواهد بود؟![4]

منبع : اسلام کوئست
&&&&&&&&&&& پی نوشتـــــــــــــــــــها :
[1]. «تنها تو را مى پرستیم و تنها از تو یارى مى‏جوییم». فاتحه، 5.
[2]. قرائتى محسن، تفسیر نور، ج ‏1، ص 28، تهران، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، چاپ یازدهم، 1383ش.
[3]. ر. ک: طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 111، تهران، اسلام، چاپ دوم، 1378ش.